Livonian and Courlander nobility in Samogitia in the 17th and 18th century
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2020.039Słowa kluczowe
Samogitia, Livonia, CourlandAbstrakt
The main issue of this paper is Livonian nobles’ immigration to Lithuania. This topic is very difficult to investigate, because of significant deficiency in sources presenting a registration of estates and real estate transactions from Livonia and Courland. There are no registers of owners, tenants, or pledgees of estates from Grand Duchy of Lithuania from the 16th to the 18th century and therefore primary sources for research presented in the paper are military and tax registers from 1567, 1621, 1667, 1690 and 1765. Unfortunately those registers have many disadvantages, which need to be
highlighted. The author of the article analysed transformations of nobles’ surnames. The findings of this analysis show that in the above mentioned period of time several dozens
of Livonian and Coulrand noble families settled in Samogitia. Those families were forced to leave Livonia as they remained loyal to the Polish king, although they also wanted to
improve their economic status.
The paper was originally published as Inflantczycy i Kurlandczycy na Żmudzi w XVI–XVIII wieku, “Klio” 2015, vol. 35 (4), pp. 45–68; DOI: 10.12775/KLIO.2015.044.
Bibliografia
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Radziwiłłów, dep.XXIII
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Metryka Koronna, nr. 404.
Archiwum Narodowe w Krakowie,
Archiwum Państwowe w Gdańsku, manuscript 300.29/258.
Archiwum Sanguszków, manuscript 48.
Avižonis K., Rinktiniai raštai, vol. 1, Roma 1975.
Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, manuscript 378.
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, manuscript 906.
Błaszczyk G., Herbarz szlachty żmudzkiej, vol. 1–6, Warszawa 2015–2017.
Błaszczyk G., Żmudź w XVII i XVIII wieku. Zaludnienie i struktura społeczna, Poznań 1985.
Dąbkowski P., Stanowisko cudzoziemców w prawie litewskim w drugiej połowie XV i w XVI wieku (1447–1588), Lwów 1912 (Studia nad historią prawa polskiego, vol. 5 (2)).
Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego 1582–1696. Spis, red. H. Lulewicz, A. Rachuba Warszawa 2007.
Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego 1697–1794. Spis, red. A. Rachuba, P.P. Romaniuk, A. Macuk, J. Aniszczenko, Warszawa 2004.
Dybaś B., Dominium piltyńskie czy powiat piltyński? Przyczynek do polityki konfesyjnej państwa polsko-litewskiego w Inflantach w XVII wieku, w: Studia z dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego (XVI-XVIII wieku), red. S. Górzyński, M. Nagielski, Warszawa 2014, s. 131–146.
Dybaś B., Inflanty – unijny „poligon” Rzeczypospolitej, w: Unia Lubelska z 1569 roku. Z tradycji unifikacyjnych I Rzeczypospolitej, red. T. Kempa, K. Mikulski, Toruń 2011, s. 101–110.
Dybaś B., Na obrzeżach Rzeczypospolitej. Sejmik piltyński w latach 1617–1717 (z dziejów instytucji stanowej), Toruń 2004.
Dybaś B., Powiat piltyński w XVII w. – jego geneza i status w Rzeczypospolitej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2003, vol. 55 (1), s. 201-215.
Dybaś B., Problemy integracji terytoriów inflanckich z Rzecząpospolitą w drugiej połowie XVII wieku. Przypadek piltyński, w: Prusy i Inflanty między średniowieczem a nowożytnością. Państwo-społeczeństwo-kultura. Zbiór studiów, red. B. Dybaś, D. Makiłła, Toruń 2003, s. 169–180.
Dybaś B., Wasale, baronowie, panowie bracia. Szlachta inflancka, kurlandzka i piltyńska wobec Rzeczypospolitej w XVI-XVIII w., w: My i oni. Społeczeństwo nowożytnej Rzeczypospolitej wobec państwa, red. W. Kriegseisen, Warszawa 2016, s. 99–129.
Dybaś B., Wokół przywilejów piltyńskich. Przyczynek do pozycji szlachty inflanckiej w Rzeczypospolitej, w: Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa, vol. I: Społeczeństwo a polityka, Warszawa 2008, s. 115–132.
F. Piekosiński F., Pomniki prawa litewskiego z XVI wieku, w: Archiwum Komisyi Prawniczej, vol. 7, Kraków 1900
Fircks von E., Die Ritterbanken in Kurland nach dem Original-Protokolle von 1618–1648, „Jahrbuch fűr Genealogie, Heraldik und Sphragistik” 1895, Mitau 1896, s. 1–109.
Fircks von E., Kurländisches Ritterbuch, Mitau 1893.
Hupel A. W., Statistisch-Topographische Nachrichten von den Herzogthuemern Kurland und Semgalln, Riga 1785. idem, Materialen zu einer lieflandischen Adelsgeschichte –, Riga 1788. E. v. Fircks, Die Ritterbanken in Kurland, s. 1–109.
Jučas M., LDK – lietuviams, arba bajorų pastangos XVI–XVIII a. neleisti svetimšaliams įsigyti Lietuvoje žemių, „Kulturos barai” 1998, vol. 12, s. 84–86.
Jurkiewicz J, Osadnictwo polskie w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle badań historycznych, „Acta Baltico-Slavica” 1994, vol. 22, s. 237–255.
Karp S., Karpiowie z Rykijowa na Żmudzi do końca XVIII wieku. Dzieje linii litewskiej i kurlandzkiej, Warszawa 2013.
Kosman M., Polacy w Wielkim Księstwie Litewskim. Z badań nad mobilnością społeczeństwa w dobie unii Jagiellońskiej 1386–1569, w: Społeczeństwo Polski Średniowiecznej. Zbiór studiów, red. S. K. Kuczyński, Warszawa 1981, vol. 1, s. 347–377.
Kunze E., Organizacja Inflant w czasach polskich, w: Polska a Inflanty, ed. J. Borowik, Gdynia 1939, s. 1–12.
Kurländer in Litauen: Ergänzungen zu Dr. von Percy von Schroeders, Nachrichten über Kurländer in Litauen‘,red. A. Prus-Niewiadomski, K. Lackschewitz ‚ 1984, „Sonderausgabe” 2009, vol. 1.
Latvijas nacionālā biblioteka w Rydze, manuscript R x/100K, 1, 78.
Latvijas Valsts vēstures arhīvs w Rydze, kol. 712.
Lietuvos mokslų akademijos bibliotekos rankraščių skyrius, kol. 139.
Lietuvos valstybes istorijos archyvas, Seniei Aktai, 14664.
Lietuvos valstybes istorijos archyvas, Seniei Aktai, 3234.
Lieven v. H. J., Materialien zu einer lieflaendischen Adelsgeschichte – -, „Nordische Miscellaneen”, Riga 1788, s. 11–732.
Manteuffel G., Nieco z dziejów dawnego księstwa inflanckiego i wybitniejszych postaci tego województwa od XVII do XIX st., w: Z okolic Dźwiny. Księga zbiorowa na dochód czytelni polskiej w Witebsku, Witebsk 1912.
Metryka Litewska. Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Księstwo Żmudzkie 1690 r., oprac. G. Błaszczyk, Warszawa 2009.
Metryka Litewska. Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Województwo trockie 1690 r., oprac. H. Lulewicz, Warszawa 2000.
Muelverstedt G. A., Der Preussische Adel unter der alten Kurlaendischen Ritterschaft, „Jahrbuch fűr Genealogie, Heraldik und Sphragistik 1897”, Mitau 1898, s. 35–44.
Mühlendahl, v. E., Die Baltischen Ritterschaften. Uebersicht ueber die in den Matrikeln der Ritterschaften von Livland, Estland, Kurland und Oesel verzeichneten Geschlechter, Limburg/Lahn 1973.
Nacyjanalny gistaryczny archiu Biełarusi w Mińsku, kol. 1747.
Opis dokumientow Wilenskago Centralnago Archiwa driewnich aktowych knig, t. 1–5, Wilno 1901–1907.
Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego (1666–1721), oprac. J. Bartoszewicz, Warszawa 1862.
Rachuba A., Oficerowie cudzoziemskiego autoramentu w armii Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1648–1667, w: Od armii komputowej do narodowej (XVI–XX w.), red. Z. Karpus, W. Rezmer, Toruń 1998.
Rachuba A., Udział „Inflantczyków” i oficerów cudzoziemskiego pochodzenia w życiu publicznym Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1569–1732, w: Rzeczpospolita państwem wielu narodowości i wyznań. XVI–XVIII wiek, eds T. Ciesielski,A. Filipczak-Kocur, Warszawa–Opole 2008, s. 431–442.
Radziwiłł A. S., Memoriale rerum gestarum in Polonia 1632–1656, vol. 3: 1640–1647, Wrocław 1972.
Rejestry popisowe pospolitego ruszenia szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1621 r., oprac. A. Rachuba, Warszawa 2015.
Rossijskaja gosudarstwiennaja bibliotieka w Moskwie, Otdeł rukopisiej, kol. 68.
Rossijskij Gosudarstwiennyj archiw driewnich aktow w Moskwie, kol. 389.
Russkaja istoriczieskaja bibliotieka, vol. 33: Litowskaja mietrika, otdieł pierwyj, Czast’ trietja: Knigi Publicznych Dieł. Pieriepisy wojska Litowskago, Pietrograd 1915
Saviščevas E., Livonijas muižnieku dzimtu iecełošana Žemaitijā 16. gadsimta otrajā pusė–17. gadsimta sākumā, „Ventspils muzeja raksti” 2006, vol. 5, s. 61–69.
Saviščevas E., Socialiniai pokyčiai žemaičių politiniame elite XVI a. antrojoje pusėje, „Lietuvos Bajoras” 2005, vol. 10, kop. 2–8.
Saviščevas E., Svetimšalių ir svetimtaučių bajorų migracija į Žemaitiją XVII a. pirmoje pusėje. Imigracijos kultūriniai veiksniai ir įtakos Žemaičių visuomenei, w: Rytų Europos kultura migracijos kontekste. Tarpdalykiniai tyrimai, ed. I.R. Merkienė, Vilnius 2007, s. 491–514.
Saviščevas E., XVI a. pirmos pusės Žemaičių valdžios elitas: kilmė ir tapatybė, w: Žemaičių istorijos virsmas, Vilnius 2004, s. 179–180.
Saviščevas E., Žemaitijos bajorų etninio tapatumo problema XVI a. pabaigoje–XVII a. pradžioje, imigraciniai procesai, in Tiltai. Priedas: Mokslo darbai: Krikščioniškosios vertybės kultūros ir istorijos kontekste, eds A. Ramonas, S. Vaitekūnas, Klaipėda 2012, no. 43, s. 217–236.
Saviščevas E., Žemaitijos savivalda ir valdžios elitas 1409–1566 metais, Vilnius 2010. R.R. Trimonienė, Ewangeliccy przybysze z Polski i innych krajów i ich społeczno-ekonomiczna integracja ze społeczeństwem lokalnym na Żmudzi w 2. połowie XVI w., w: Studia nad Reformacją, eds E. Bagińska, P. Guzowski, M. Liedke, Białystok 2010, s. 99–110.
Schroeders von P., Nachrichten über Kurländer in Litauen, München 1984.
Skurdauskienė J., Kształtowanie się posiadłości ewangelickich przybyszów (fundatorów kościołów) na Żmudzi w drugiej połowie XVI wieku i na początku XVII wieku, w: Studia nad Reformacją, s. 75–98.
Statut Wialikaga kniastwa Litouskaga 1588. Teksty. Dawiednik. Kamientaryi, red. I. P. Szamiakin et al., Minsk 1989, s. 118–119.
Tarvel E., Stosunek prawnopaństwowy Inflant do Rzeczypospolitej oraz ich ustrój administracyjny w l. 1561–1621, „Zapiski Historyczne” 1969, vol. 34 (1), s. 49–77.
Topolska B. M., Polacy w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI–XVIII wieku (Przyczynek do dziejów polskiej emigracji na Wschód w okresie staropolskim), „Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica” 1987, vol. 2, s. 166–185.
Tyla A., Lietuva ir Livonija XVI a. pabaigoje – XVII a. pradžije, Vilnius 1986.
Udział „Inflantczyków” i oficerów cudzoziemskiego pochodzenia w życiu publicznym Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1569–1732, w: Rzeczpospolita państwem wielu narodowości i wyznań XVI–XVIII wiek, red. T. Ciesielski, A. Filipczak-Kocur , Warszawa–Opole 2008, s. 431–442.
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, vol. 1, Województwo wileńskie XIV–XVIII wiek oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, P. Romaniuk, Warszawa 2004.
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, vol. 3: Księstwo Żmudzkie XV–XVIII wiek, red. H. Lulewicz, A. Rachuba, P. P. Romaniuk, A. Haratym Warszawa 2015.
Upytes žemes teismo knyga 1633–34, sheet 784.
Vaivada V., Katalikų bažnyčia ir Reformacija Žemaitijoje XVI a. esminiaj raidos bruožai, Vilnius 2004.
Vilniaus universiteto bibliotekos rankraščių skyrius, kol. 7.
Vilniaus universiteto bibliotekos rankraščių skyrius, kol. 8.
Wisner H., Wojna polsko-szwedzka w Inflantach 1621–1622, „Zapiski Historyczne” 1991, vol. 56 (4), s. 45–69.
Žemaiciu żemes teismo knyga 1640–1649, sheets 734–735v. collection no. 8, no. 4203, sheet 301v, regestr.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 453
Liczba cytowań: 0
