Praktyki magiczne w XVI w. i ich kontekst kulturowy
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2020.021Słowa kluczowe
magia, rytuały magiczne, zielniki renesansoweAbstrakt
Podstawę źródłową omówienia tego problemu badawczego stanowią polskie renesansowe zielniki autorstwa Stefana Falimirza, Hieronima Spiczyńskiego, Marcina Siennika, Marcina z Urzędowa oraz Szymona Syreniusza. Miały one za zadanie przekazywać popularną wiedzę medyczną, były kierowane do specjalistów trudniących się leczeniem bądź wytwarzaniem leków, ale też do zwykłych ludzi. Analiza tego materiału źródłowego pokazała, że magia była obecna w życiu codziennym oraz znajdowała umocowanie i akceptację u autorów zielników, którzy prezentując pewne rytuały magiczne, byli przekonani o ich skuteczności. Do działań magicznych można zaliczyć pewne ryty, które opierały się na przeświadczeniu o konieczności wykonania pewnych konkretnych czynności, aby w konsekwencji nadać medykamentowi siłę działania.Bibliografia
Adamczyk J., Czary i magia w praktyce sądów kościelnych na ziemiach polskich w późnym średniowieczu (XV–połowa XVI wieku), w: Karolińscy pokutnicy i polskie średniowieczne czarownice. Konfrontacja doktryny chrześcijańskiej z życiem społeczeństwa średniowiecznego, „Fasciculi Historici Novi” 2007, t. 7.
Baranowski B., O hultajach, wiedźmach i wszetecznicach. Szkice z obyczajów XVII i XVIII w., Łódź 1988.
Barwiński R. W., Studia o literaturze ludowej ze stanowiska historycznej i naukowej krytyki, t. 2, Poznań 1854.
Baschwitz K., Czarownice. Dzieje procesów o czary, tłum. T. Zabłudowski, Warszawa 1999.
Bela Z., Alexego Pedemontana Tajemnice. Monografia, Kraków 1999.
Bela Z., Polska wersja „Sekretów” Aleksego z Piemontu, „Przekładaniec” 2016, nr 32.
Bugaj R., Nauki tajemne w dawnej Polsce – Mistrz Twardowski, Wrocław 1986.
Crescentyn P., O pomnożeniu y rozkrzewieniu w∫zelakich Pożytkow, kśiąg Dwoienaśćie: Ludźiom Stanu każdego, ktorzyby śię vczćiwym Gospodar∫twem bawili, wielce potrzebne a pożyteczne, Kraków 1571.
Czerwiński M., Magia, mit, fikcja, Warszawa 1975.
Falimirz S., O ziolach y o moczy gich. O Paleniu wodek z ziol. O Oleykoch przyprawianiu. O Rzeczach zamorzkich. O Zwierzetach, o Ptaczech, y o Ribach. O Kamieniu drogim. O Vrinie, O Pulsie, Y o inych znamionach. O Rodzeniu dziatek. O Naucze gwiazdeczney. O stawianiu baniek. Y o puszczaniu krwie. O Rządzeniu czasu powietrza morowego. O Lekarsztwach doswiadczonych na wiele niemoczy. O Naucze Barwierzkiey, Kraków 1534.
Górny K., Czas i przestrzeń w magii leczniczej, „Literatura Ludowa” 1996, nr 40.
Haur J. K., Skład abo skarbiec znakomitych sekretów oekonomiej ziemiańskiej, Kraków 1693.
Kieckhefer R., Magia w średniowieczu, tłum. I. Kania, Kraków 2000.
Kracik J., Chrześcijaństwo kontra magia. Historyczne perypetie, Kraków 2012.
Krótki Z., Biała magia w leksyce dawnej polszczyzny, „Socjolingwistyka” 2015, t. 29.
Kuchta A., Zaklęcia, tabu i zaklinania – w jaki sposób język tworzy świat? Rola magii językowej w społecznościach pierwotnych, „Maska. Magazyn Antropologiczno-Społeczno-Kulturowy” 2017, nr 33.
Lekarstwa doświadczone, które zebrał uczony lekarz pana Jana Pileckiego, któremu są przydane lekarstwa końskie z cwiczeniem tego lekarza. Przydaliśmy y figury zioł rozmaitych ku lekarstwu z ziołkami dostatecznemi sprawione, teraz znowu na światło wydane, Kraków 1564.
Lévi É., Historia magii, tłum. J. Prokopiuk, Warszawa 2000.
Macioti M. I., Mity i magie ziół, tłum. I. Kania, Kraków 2006.
Marcin z Urzędowa, Herbarz Polski to iest o przyrodzeniu ziół y drzew rozmaitych, y innych rzeczy do lekarzy należących, Księgi dwoje, druk. Łazarzowa, Kraków 1595.
Pilaszek M., Procesy o czary w Polsce w wiekach XV–XVIII, Kraków 2008.
Rostafiński J., Zielnik czarodziejski to jest zbiór przesądów o roślinach, Kraków 1893.
Rudwin M., Diabeł w legendzie i literaturze, tłum. J. Illg, Kraków 1999.
Russell J. B., Krótka historia czarownictwa, tłum. J. Rybski, Wrocław 2003.
Schulz H., Zur Wirkung der Mercurialis perennis, L., „Archiv für Experimentelle Pathologie und Pharmakologie” 1886, Bd. 21, H. 1.
Siennik M., Herbarz to jest Ziół tutecznych, postronnych y zamorskich opisanie: co za moc maią, a iako ich vżywać tak ku przestrzeżeniu zdrowia ludzkiego, iako ku vzdrowieniu rozmaitych chorob: Teraz nowo, wedle Herbarzow dźisieyszego wieku, y inych zacnych Medykow poprawiony. Przydano Aleksego Pedemontana Księgi ośmiory, o tajemnych a skrytych Lekarstwiech […], Kraków 1568.
Spiczyński H., O Ziolach tutecznych y zamorskich y o mocy ich, a kthemu kxęgi lekarskie wedle regestru napisanego wszem wielmi użyteczne […], Kraków 1542.
Syreniusz Sz., Zielnik Herbarzem z ięzyka Łacinskiego zowią. To iest Opisanie własne imion, kształtu, przyrodzenia, skutkow, y mocy Zioł wszelakich Drzew, Krzewin y korzenia ich, Kwiátu, Owocow, Sokow Miasg, Zywic y korzenia do potraw zaprawowania. Tak Trunkow, Syropow, Wodek, Likworzow, Konfitor, Win rozmaitych, Prochow, Soli z zioł czynioney; Maści, Plastrow. Przytym o Ziomach y Glinkach rożnych: o Kruscach Perłach y drogich Kamieniach. Tez o zwierzetach czworonogich, czołgających Ptastwie, Rybach y tych wszystkich rzeczach ktore od nich pochodzą od DIOSCORIDA z przydaniem y dostatecznym dokładem z wielu innich o tey materiey piszacych, z położeniem własnych figur dla snadnieyszego ich poznania a y używania ku zatrzymaniu zdrowia tak ludzkiego iako bydlecego y chorob przypadłych odpedzenia, z wielkiem uważaniem y rozsądkiem Polskiem iezykiem zebrany y na osmiero ksiąg rozłożony Ksiega lekarzom, Aptekarzom, Cyrulikom, Barbirzom, Roztrucharzom, końskiem lekarzom, Mastalerzom Ogrodnikom Kuchmistrzom, kucharzom, Synkarzom, Gospodarzom, Mamkom, Paniom Pannom y tym wszytkim ktorzy sie kochaia y obieruia w lekarstwach pilnie zebrane a porsądnie zpisane, Kraków 1613.
Wijaczka J., Kościół wobec czarów w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku (na tle europejskim), Warszawa 2016.
Wijaczka J., Magia i czary. Polowanie na czarownice i czarowników w Prusach Książęcych w czasach nowożytnych, Toruń 2008.
http://www.rozanski.ch/tanacetum.html (dostęp: 12.01.2020)
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 3035
Liczba cytowań: 0
