Kwestia zniesienia prawa patronatu w debacie parlamentarnej Sejmu Ustawodawczego w 1920 roku
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.202.026Słowa kluczowe
prawo patronatu, prawo prezenty, debata parlamentarna, Sejm Ustawodawczy, II RzeczpospolitaAbstrakt
Artykuł przedstawia debatę parlamentarną nad zniesieniem prawa patronatu w Polsce, która odbyła się w Sejmie Ustawodawczym w marcu 1920 roku, a także tło historyczne związane z podjęciem tej problematyki na forum sejmowym. Sprawa dalszego istnienia prawa patronatu została poruszona przez polityków ruchu ludowego, dążących do nadania mu nowej, demokratycznej formy. Jednocześnie stronnictwa prawicowe opowiedziały się za pełną likwidacją prawa patronatu, podzielając w tym względzie zdanie władz Kościoła katolickiego. Choć debata sejmowa nie przyniosła wiążących rozwiązań w tej kwestii, to stała się okazją do szerszej polemiki na temat spraw światopoglądowych i roli Kościoła w niepodległym państwie.Bibliografia
Źródła:
Codex Iuris Canonici, Pii X Pontificis Maximi iussu digestus, Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, b.m.w. 1918.
Druki Sejmu Ustawodawczego: nr 1186, nr 1485, nr 1551, Biblioteka Sejmowa (online), https://bs.sejm.gov.pl/F?func=file&file_name=find-nowe-2rp-sejm&local_base=ars01 (dostęp: 02.11.2020).
Konkordat pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Rzymie, dn. 10 lutego 1925 r., Dziennik Ustaw RP z 1925 r., nr 72, poz. 501.
Programy stronnictw ludowych. Zbiór dokumentów, oprac. S. Lato, W. Stankiewicz, Warszawa 1969.
Putek J., Kler pod pręgierzem sejmu! Mowa posła dra Józefa Putka wygłoszona w sejmie w dniu 4 marca 1920 roku podczas debaty nad sprawozdaniem komisji administracyjnej w sprawie zniesienia prawa patronatu (wg sejmowego protokołu stenograficznego), Kraków 1920.
Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu Ustawodawczego: posiedzenie 126. z 4 marca 1920 r., posiedzenie 181. z 4 listopada 1920 r., Biblioteka Sejmowa (online), https://bs.sejm.gov.pl/F?func=file&file_name=find-nowe-2rp-sejm&local_base=ars01 (dostęp: 02.11.2020).
Urban J., Sprawozdanie z ruchu religijnego, naukowego i społecznego. Sprawy Kościoła. Sprawa patronatów kościelnych w Sejmie, „Przegląd Powszechny” 1920, t. 145–146, s. 308–312.
Opracowania:
Abraham W., Początki prawa patronatu w Polsce, Lwów 1889.
Ajnenkiel A., Parlamentaryzm II Rzeczypospolitej, Warszawa 1975.
Ajnenkiel A., Historia sejmu polskiego, t. 2, cz. 2: II Rzeczpospolita, Warszawa 1989.
Bączkowicz F., Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t. 1, Kraków 1923.
Bełcikowski J., Stronnictwa, Partje, Unje, Federacje, Kluby polityczne na ziemiach polskich i ich programy w r. 1921, Warszawa–Lwów 1921.
Kołodziejczyk A., Ruch ludowy a Kościół rzymskokatolicki w latach II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
Krasowski K., Próby zniesienia prawa patronatu w Polsce w okresie międzywojennym, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1981, t. 33, z. 1, s. 105–124.
Krasowski K., Prawo patronatu w metropolii gnieźnieńsko-poznańskiej w latach 1919–1939, „Prawo Kanoniczne” 1986, t. 29, nr 3–4, s. 249–270.
Krasowski K., Związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej. Studium historycznoprawne, Warszawa–Poznań 1988.
Krukowski S., Sejm Ustawodawczy 1919–1922. Uwagi o składzie i działalności, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1986, t. 38, z. 1, s. 93–108.
Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. nauk. J.M. Majchrowski, Warszawa 1994.
Magiera P., „Duchowni powinni pracować w Domach Bożych, a nie w parlamentach” – z dziejów poprawki poselskiej Józefa Putka z 1920 roku w sprawie pozbawienia księży prawa wybieralności do sejmu, [w:] Vade Nobiscum, t. XXI: Studia z historii gospodarczej, kulturowej i społecznej, red. P. Budzyński et al., Łódź 2019, s. 91–104.
Miklaszewski W., Sejmowładztwo. Sejm Ustawodawczy (1919–1922 r.), Warszawa 1931.
Piela M., Udział duchowieństwa w polskim życiu politycznym w latach 1914–1924, Lublin 1994.
Próchnik A., Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej, Warszawa 1983.
Rek T., Ksiądz Eugeniusz Okoń 1881–1949, Warszawa 1962.
Rzepecki T., Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919 roku, Poznań 1920.
Solarczyk M., Duchowni katoliccy w parlamencie II Rzeczpospolitej, Warszawa 2002.
Synowiec A., W kręgu publicystyki Józefa Putka – spór z Kościołem katolickim, „Studia Historyczne” 2014, R. LVII, z. 2 (226), s. 225–241.
Szady B., Prawo patronatu w Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych, Lublin 2003.
Szreniawa J., Polskie stronnictwa polityczne, Warszawa 1921.
Tusiński P.A., Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1922, Warszawa 2019.
Wilk S., Episkopat Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918–1939, Warszawa 1992.
Wisłocki J., Konkordat polski z 1925 roku. Zagadnienia prawno-polityczne, Poznań 1977.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Paweł Magiera

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 653
Liczba cytowań: 0