Początki współpracy Jerzego Zawieyskiego z redakcją „Tygodnika Powszechnego” w świetle korespondencji do Jerzego Turowicza w latach 1945-1953
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2025.028Słowa kluczowe
Jerzy Zawieyski, Jerzy Turowicz, Tygodnik Powszechny, prasa, korespondencja, listyAbstrakt
Jerzy Turowicz i Jerzy Zawieyski to intelektualiści, których światopogląd kształtował się w latach 20. i 30. XX w. Poznali się w drugiej połowie XX w., w 1957 r. zostali liderami katolickiego społecznego ruchu Znak. Turowicz jako redaktor naczelny krakowskiego „Tygodnika Powszechnego” najważniejszego w Polsce katolickiego organu prasowego. Zawieyski, jako przywódca ogólnopolskiego ruchu Znak, został posłem na Sejm PRL II-IV kadencji (1957-1968), członkiem Koła Posłów Znak i Rady Państwa. Zawieyski poznał Turowicza 1945 r., gdy ks. Jan Piwowarczyk, u boku arcybiskupa krakowskiego Adama Sapiehy, formułował zespół publicystów nowego ogólnopolskiego periodyku skierowanego do katolickiej inteligencji. Korespondencja, jaką Zawieyski kierował do Turowicza w pierwszym okresie znajomości pozwala ukazać obszary współpracy, wspólne inicjatywy m. in. na polu publicystyki, literatury, teatru, w środowisku skupionym wokół dwóch krakowskich periodyków, „Tygodnika Powszechnego” i miesięcznika „Znak”.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Biblioteka Narodowa w Warszawie
Archiwum Jerzego Turowicza
Rękopisy
Kartki pocztowe:
Kartka pocztowa Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 15 II 1948
Kartka pocztowa Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 14 XI 1948
Kartka pocztowa Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Mielno 1 VII 1953
Listy:
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 16 II 1946
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 20 V 1947
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 31 V 1947
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 9 IX 1947
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 7 IX 1947
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 16 IX 1947
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 17 IX 1947
List Jerzego. Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 14 XII 1947
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 21 XII 1947
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 28 XII 1947
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 22 II 1948
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Laski 6 VI 1948
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 14 XI 1948
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 7 XII 1948
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 24 III 1949
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Laski 15 IV 1949
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 19 VII 1949
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 3 X 1949
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 21 X 1949
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 2 XII 1949
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 29 XII 1949
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 14 I 1950
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 2 IV 1950
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 5 VI 1950
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 9 VI 1950
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 18 X 1950
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 21 XI 1950
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 12 XII 1950
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 13 I 1951
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 7 X 1951
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 6 I 1952
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 14 I 1952
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 2 IV 1952
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 22 IV 1952
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 4 XI 1952
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 19 XI 1952
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 24 XI 1952
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 21 II 1953
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 22 VIII 1953
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Laski 22 IX 1953
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 27 X 1953
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 28 XII 1953
List Jerzego Zawieyskiego do Jerzego Turowicza, Warszawa 23 V 1969
Zawieyski Jerzy, Kantata anielska, 20 XII 1947, mps.
Źródła drukowane
Jerzy Giedroyć – Stefan Kisielewski. Listy 1946-1991, oprac. Garbal Łukasz, Warszawa 2020.
„Niesie mnie rzeka smutku…” Korespondencja Zofii Nałkowskiej i Jerzego Zawieyskiego 1943-1954, oprac. Kuźniak Malina, Warszawa 2000.
Dzienniki
Dąbrowska Maria, Dzienniki powojenne, oprac. Drewnowski Tadeusz, t. 4, Warszawa 1997.
Giedroyć Jerzy Autobiografia na cztery ręce, oprac. Pomian Krzysztof, Warszawa 1996.
Kisielewski Stefan, Dzienniki, Warszawa 2001.
Wyszyński Stefan, „Pro Memoria”, t. 1: 1948-1952, red. Skibiński Paweł, Warszawa 2017.
Zawieyski Jerzy, Dzienniki: t. 1: 1955-1959, Warszawa 2011.
Zawieyski Jerzy, Dzienniki, t. 2: 1960-1969, Warszawa 2012.
Zabłocki Janusz, Dzienniki, t. 1: 1956-1965, Warszawa 2008.
Zabłocki Janusz, Dzienniki, t. 2: 1966-1975, Warszawa 2011.
Zabłocki Janusz, Dzienniki, t. 3: 1976-1981, cz. 1, Warszawa 2013.
Zabłocki Janusz, Dzienniki, t. 3: 1982-1986, cz. 2, Warszawa 2013.
Prasa
Andrzejewski Jerzy, Propozycje teraźniejszości, „Odrodzenie”, 7 X 1945, nr 45.
Baliszewski Dariusz, Upadek z wysokości, „Wprost” 2005, nr 26.
Ekier Jan, Muzyka doskonała. Jeszcze o sztuce Zawieyskiego, „Tygodnik Powszechny” (dalej: TP), 10 VI 1945, nr 12.
Górski Artur, O odnowie w kulturze, TP, 24 III 1945, nr 1.
Jeszcze o parodii Hioba, TP, 13 V 1945, nr 8.
Karpiński Wojciech, Powaga i żarliwość, TP, 19 III 1972, nr 12.
Katechumeni, Od „Katechumenów”. Odpowiedź na „Kantatę Anielską” Jerzego Zawieyskie-go”, „Dziś i Jutro”, 10 IV 1949, nr 14.
Kotlarczyk Mieczysław, Książe nieznany, TP, 22 VI 1947, nr 25.
Krobicki Kazimierz, Odrodzenie przez ból, TP, 27 V 1945, nr 10.
Kudliński Tadeusz, Człowiek nowy – z bólu zrodzony, TP, 8 IV 1945, nr 3.
Kudliński Tadeusz, Niedopełniony żywot, TP, 22 VI 1947, nr 25.
Malewska Hanna, Rodowód humanizmu, TP, 11 XI 1946, nr 1.
Mazowiecki Tadeusz, Świadectwo uwikłane, TP, 24 VI 1984, nr 26.
Michalski Konstanty, Juliusz Osterwa. Przemówienie nad grobem, TP, 22 VI 1947, nr 25.
Morcinek Gustaw, Wspomnienie, TP, 22 VI 1947, nr 25.
Natanson Wojciech, Artysta słowa, reżyser, wychowawca, TP, 22 VI 1947, nr 25.
Nosowski Zbigniew, Wierzę, że chodzi w tym bałaganie o Polskę ( Jerzy Zawieyski jako polityk w świetle dziennika), „Więź” 1986, nr 7/8.
85. Urodziny Jerzego Turowicza. O ludziach książkach i sprawach. Z Jerzym Turowiczem roz-mawiają Tomasz Fiałkowski i Adam Szostkiewicz, TP 21-28 XII 1997, nr 51-51; „Apokryf”, XII 1997.
Osterwa Juliusz, TP, 25 V 1947, nr 21.
Piwowarczyk Jan, Nauczyciel kaznodziejstwa, TP, 22 VI 1947, nr 25.
Podstawowy obowiązek dziennikarza – mówienie prawdy, „Echo Krakowa”, 5-7 czerwca 1981, nr 110.
Red., Dwugłos o Hiobie, TP, 27 V 1945, nr 10.
Starowieyska-Morstinowa Zofia, Współczesne kierunki myśli katolickiej, TP, 22 IX 1946, nr 38.
Stomma Stanisław, Turowicz Jerzy, Katolicy w Polsce Ludowej, TP, 10 XII 1950, nr 50.
Święcicki J. Marian, Z problematyki Hioba, TP, 27 V 1945, nr 10.
Szary Piotr, Słowo nadziei, TP, 6 III 1949, nr 9.
Turowicz Jerzy, Orientacje i obyczaje, TP, 12 X 1947, nr 41.
Turowicz Jerzy, Porozumienie, TP, 4 VI 1950, nr 23.
Turowicz Jerzy, Sprawa kultury katolickiej w Polsce, „Znak” 1947, nr 5, s. 504, 515.
Tyszkiewicz Barbara, Opuszczona kurtyna. Czterdzieści lat po śmierci Jerzego Zawieyskiego, „Znak” 2009, nr 7-8.
Zawieyski Jerzy, Dno studni niepamięci, TP, 17 II 1952, nr 7.
Zawieyski Jerzy, Droga do domu, TP, 3 III 1946, nr 9.
Zawieyski Jerzy, Droga katechumena, „Znak” 1958, nr 1.
Zawieyski Jerzy, Hubert (fragment powieści „Noc Huberta”), TP, 22 IX 1946, nr 38.
Zawieyski Jerzy, Izraelowi, bratu starszemu …braterstwo, TP, 20 VI 1948, nr 25.
Zawieyski Jerzy, Kantata anielska. List do Jerzego Andrzejewskiego i do „Katechumenów”, TP, 25 I 1948, nr 4.
Zawieyski Jerzy, Listy do redakcji: Sprostowanie i prośba do czytelników „Znaku” 186, TP, 10 X 1948, nr 41.
Kuc Leszek, Mąż doskonały, TP, 12 XII 1848, nr 50.
Zawieyski Jerzy, Niezwyciężony Herakles, TP, 31 VIII 1952, nr 35.
Zawieyski Jerzy, „Owoc czasu swego” (fragment), TP, 3 X 1948, nr 40.
Zawieyski Jerzy, „Owoc czasu swego” (seria druga), TP, 4 VI 1950, nr 23.
Zawieyski Jerzy, Owoce jesieni, TP, 19 XI 1950, nr 47.
Zawieyski Jerzy, „Pan Juliusz”, TP, 22 VI 1947, nr 25.
Zawieyski Jerzy, Pieśń o nadziei, TP, 17-24 IV 1949, nr 15-16.
Zawieyski Jerzy, Pokój gołębi, TP, 16 I 1949, nr 2.
Zawieyski Jerzy, Rozdroże miłości (akt I dramatu),TP, 17 XI 1946, nr 46.
Zawieyski Jerzy, Spór o chrześcijaństwo w dzisiejszym świecie, TP, 13 VI 1965, nr 24.
Zawieyski Jerzy, Wieczna młodość chrześcijanina, Tygodnik Warszawski, 23 V 1948, nr 21.
Zawieyski Jerzy, Zagadnienie literatury katolickiej, TP, 8 VI 1947, nr 23.
Zawieyski Jerzy, „Zmierzch będzie jako południe…”, TP, 17 X 1948, nr 42.
Zawieyski Jerzy, Drugi człowiek, TP, 1 I 1950, nr 1.
Zawieyski Jerzy, „Odwiedziny Fausta”, TP, 5 II 1950, nr 6.
Zawieyski Jerzy, Sokrates (akt I), TP, 25 VI 1950, nr 26; Akt II, TP, 1 X 1950, nr 40; Akt III i IV, TP, 29 X 1950, nr 44.
Literatura/wspomnienia
Bo jestem z Wilna… z Józefą Hennelową rozmawia Roman Graczyk, Kraków 2001.
Brandys Marian, Z dwóch stron drzwi, Warszawa 1981.
Brudnicki Jan Zdzisław, Jerzy Zawieyski, Warszawa 1985.
Droga katechumena, wybór Smosarski Józef i Trębaczkiewicz Stanisław, Warszawa 1971.
Jerzy Zawieyski o Zofii Nałkowskiej, w: Pieńkowska Ewa, Zofia Nałkowska, Warszawa 1975.
Krąg Turowicza. Tygodnik, czasy, ludzie 1945-1999, red. Bereś Witold, Burnetko Krzysztof, Podsadecka Joanna, Limanowa-Kraków 2012.
Obywatel KK czyli Krzysztofa Kozłowskiego zamyślenia nad Polską, red. Bereś Witold, Bur-netko Krzysztof, Kraków -Limanowa 2011.
Siedlecka Joanna, Mości Zawieyski, już czas, już pora skakać!, w: Obława. Losy pisarzy repre-sjonowanych, Warszawa 2005.
Siedlecka Joanna, Tancerz otchłani, w: Obława. Losy pisarzy represjonowanych, Kraków 2005.
Trzy ćwiartki wieku. Z Jerzym Turowiczem rozmawia Jacek Żakowski, „Powściągliwość i Pra-ca” 1987, nr 12.
Tomasik Krzysztof, Homobiografie. Pisarki i pisarze polscy XIX i XX wieku, Warszawa 2008.
Tomasik Krzysztof, Katolik, pisarz, homoseksualista. O Jerzym Zawieyskim, w: tenże, Homo-biografie, Warszawa 2014.
Wielowieyski Andrzej, Losowi na przekór, Warszawa 2015.
Zawieyski Jerzy, Droga katechumena, w: tenże, Droga katechumena, wybór Smosarski Józef i Trębaczkiewicz Stanisław, Warszawa 1971.
Zieja Jan, Życie Ewangelią. Spisane przez Jacka Moskwę, Kraków 2017.
Żakowski Jacek, Anatomia smaku czyli rozmowy o losach zespołu „Tygodnika Powszechnego” w czasach heroicznych 1953-1956, Kraków 1987.
Żakowski Jacek, Trzy ćwiartki wieku. Rozmowy z Jerzym Turowiczem, Kraków 1990.
Netografia: źródła internetowe i na nośnikach elektronicznych
Encyklopedia teatru; https://encyklopediateatru.pl/kalendarium/1197/powrot-przeleckiego-prapremiera-w-teatrze-narodowym /dostęp: 11.11.2024/
Kalendarium życia i twórczości Jerzego Turowicza (1912-1999); http://tygodnik.onet.pl/ 29.04.2009/
Literatura
Brzeziecki Andrzej, Kocio, Kozioł, senator. Biografia Krzysztofa Kozłowskiego, Kraków 2022.
Brzeziecki Andrzej, Mazowiecki. Biografia naszego premiera, Kraków 2015.
Eisler Jerzy, Polski rok 1968, Warszaw 2006.
Friszke Andrzej, Jerzy Zawieyski – szkic do portretu, w: J. Zawieyski, Dzienniki, t. 1: 1955-1959, Warszawa 2011.
Friszke Andrzej, Koło posłów „Znak” w Sejmie PRL 1957-1976, Warszawa 2002.
Friszke Andrzej, Między wojną a więzieniem 1945-1953, Młoda inteligencja katolicka, War-szawa 2015.
Friszke Andrzej, Opozycja polityczna w PRL 1945-1980, Londyn 1994.
Friszke Andrzej, Triumf i śmierć Jerzego Zawieyskiego, „Więź” 1998, nr 171.
Friszke Andrzej, Usuwać kanty, łagodzić konflikty. Jerzy Zawieyski po Październiku ’56, w: Pośród spraw publicznych i teatralnych. Marcie Fik: przyjaciele, koledzy, uczniowie, red. Na-piontkowa Maria, Krakowska-Narożniak Joanna, Warszawa 1998.
Friszke Andrzej, Życie polityczne emigracji, w: Friszke Andrzej, Machcewicz Paweł, Habielski Rafał, Druga wielka emigracja 1945-1990, t. 1, Warszawa 1999.
Hańderek Marek, Unia 1940-1948. Dzieje zapomnianego ruchu ideowego, Warszawa 2019.
Jagiełło Michał, Próba rozmowy. Szkice o katolicyzmie odrodzeniowym i „Tygodniku Po-wszechnym” 1945-1953, t. 1: Rodowód, Warszawa 2001.
Jagiełło Michał, Próba rozmowy. Szkice o katolicyzmie odrodzeniowym i „Tygodniku Po-wszechnym” 1945-1953, t. 2: „Tygodnik Powszechny” i komunizm 1945-1953, Warszawa 2001.
Jagiełło Michał, Program kulturalny środowiska inteligencji katolickiej (krąg „Tygodnika Po-wszechnego”) jako forma realizacji polityki kulturalnej Kościoła, w: Wybrane problemy kultury katolickiej i polityki kulturalnej Kościoła, red. Leszczyński Władysław, Warszawa 1986.
Korczyńska Marta, Jerzy Zawieyski. Biografia humanistyczna 1902-1969, Toruń 2011.
Kosicki Piotr, Catholics on the barricades. Poland, France, and „revolution”1891-1956, Yale University Press 2018.
Kosicki Piotr, Personalizm po polsku. Francuskie korzenie polskiej inteligencji, Warszawa 2016.
Lewsza Dorota, Biografia polityczna Jerzego Zawieyskiego (1902-1969), Lublin 2014, mps.
Maritain Jaques, Sztuka i mądrość, przeł. Górscy Konrad i Karol, Poznań [1936]
Ptaszyński Radosław, Stommizm. Biografia polityczna Stanisława Stommy, Kraków 2018.
Sikorski Tomasz, Węzeł gordyjski. Katolicy świeccy w PRL (1956-1989), Warszawa 2021.
Sensus catholicus. Katolicy świeccy w Polsce Ludowej. Postawy – aktywność – myśl. Studia i szkice, red. Ptaszyński Radosław, Sikorski Tomasz, Toruń 2014.
Strzelecka Małgorzata, „For censors, We Were Never Fringe Papers”. On Censorial Interfe-rences and the Games Played with Censors in Tygodnik Powszechny between 1945-1953, w: Politics and the Media in Poland from the 19th to the 21st Centuries. Selected Issues, edited by E. Kristanova, R. Habielski, M. Such-Pyrgiel, Leiden/Boston, Volume 58, Brill, 2024.
Strzelecka Małgorzata, Dyszel w głowie Jerzego Turowicza. Wiara, idee i racje w świetle publi-cystyki z lat 1932-1939, Toruń 2023.
Strzelecka Małgorzata, Jerzy Turowicz, w: Słownik biograficzny polskiego katolicyzmu społecz-nego, red. Łatka Rafał, t. 4, Warszawa 2022.
Strzelecka Małgorzata, Między minimalizmem a maksymalizmem. Dylematy ideowe Stanisława Stommy i Janusza Zabłockiego, Toruń 2015.
Strzelecka Małgorzata, Trudne kompromisy. Środowisko „Tygodnika Powszechnego” wobec reform systemu oświaty i wychowania w latach 1945-1989, Toruń 2009.
Stulecie urodzin Jerzego Turowicza, red. Sulikowscy Joanna i Andrzej, Szczecin 2015.
Synoradzka Anna, Jerzy Andrzejewski, Kraków 1997.
Tyszkiewicz Barbara, Kantata anielska, czyli polemiczny dialog Zawieyskiego z Andrzejew-skim, Białostockie Studia Literaturoznawcze 2019, nr 19.
Tyszkiewicz Barbara, Naiwny i heroiczny. Jerzy Zawieyski jako mediator pomiędzy kardynałem Wyszyńskim a Władysławem Gomułką, Zeszyty Historyczne, z. 156, Paryż 2006.
Tyszkiewicz Barbara, Odwilż u literatów. Rok 1956 w „Dzienniku” Jerzego Zawieyskiego, „Pamiętnik Literacki” 2006, z. 2.
Współcześni polscy pisarze i badacze literatury, red. Czachowska Jadwiga, Szałagan Alicja, t. 9, Warszawa 2004.
Współcześni polscy pisarze i badacze literatury, Czachowska Jadwiga, Szałagan Alicja, t. 10, Warszawa 2007.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Małgorzata Strzelecka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 96
Liczba cytowań: 0
