Obraz dwudziestowiecznej wsi polskiej w podręcznikach do historii dla klasy III i IV szkoły ponadpodstawowej
Przyczynek do dyskusji o szkolnej edukacji historycznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2025.030Słowa kluczowe
historia społeczno-gospodarcza, historia wsi, podstawa programowa, podręcznik historii, edukacja historycznaAbstrakt
Celem artykułu jest ustalenie, z jakimi wiadomościami na temat dwudziestowiecznej wsi i jej mieszkańców zapoznają się uczniowie szkół ponadpodstawowych. Badaniom poddano najnowsze edycje podręczników dla zakresu podstawowego i rozszerzonego dla klasy III i IV zgodne z aktualną podstawą programową. Autorka zbadała treści merytoryczne (tekst autorski i teksty uzupełniające) oraz obudowę dydaktyczną. Podstawowy zespół wiadomości, jakie zawierają podręczniki różnych wydawnictw jest porównywalny. Nie jest on jednak wystarczający do zrozumienia przez uczniów procesu zmian zachodzących na polskiej wsi w XX w. Oznacza to, że koncepcja nauczania historii oparta na układzie chronologicznym i wydarzeniowym powinna być poddana rewizji. Konieczne jest natomiast wypracowanie nowej koncepcji kształcenia historycznego opartego o modyfikowaną i okrojoną podstawę programową.
Bibliografia
Bibliografia
Akty prawne
Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 8 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia. Dz.U. 2022 poz. 622.
Opracowania
Białokur M., Nauczyciel jako „twórca historii” między podstawa programową a refleksją historyczną. Współczesne wyzwania i perspektywy szkolnej edukacji historycznej, w: Miejsce historii w edukacji humanistycznej w XXI w., cz. 2, red. C. Kuklo, W. Walczak, Białystok 2024.
Białokur M., Ruch ludowy w Drugiej Rzeczypospolitej na kartach wybranych szkolnych podręczników do nauczania historii. Casus opracowań dla klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych, „Zeszyty Wiejskie” 2017, z. 27.
Chmura-Rutkowska I., Głowacka-Sobiech E., Skórzyńska I., „Niegodne historii”? O nieobecności i stereotypowych wizerunkach kobiet w świetle podręcznikowej narracji historycznej w gimnazjum, Poznań 2015.
Choińska-Mika J., Szlanta P., Zawistowski A., Historia 4 Podręcznik. Liceum i technikum, Zakres podstawowy, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2022.
Choińska-Mika J., Szlanta P., Zielińska K., Historia 3. Podręcznik. Liceum i technikum. Zakres rozszerzony, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Warszawa 2024.
Chorąży E., Konieczka-Śli¬wińska D., Roszak S., Edukacja historyczna w szkole. Teoria i praktyka, Warszawa 2008.
Chwalba A., Kępski Ł., Historia 3, Ślady czasu 1815-1939. Podręcznik do liceum i technikum. Zakres podstawowy i rozszerzony, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 2022.
Czubaty J., Szlanta P., Zawistowski A., Historia 3. Podręcznik. Liceum i technikum. Zakres podstawowy, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2024.
Dudek A., Kępski Ł., Polit J., Historia 4. Ślady czasu. II wojna światowa i współczesność. Podręcznik do liceum i technikum. Zakres podstawowy i rozszerzony, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 2023.
Glimos-Nadgórska A., Krytyczna analiza koncepcji dydaktycznej podręczników szkolnych historii dla szkoły podstawowej obowiązujących w Polsce Ludowej w latach 1945-1980, „Wiadomości Historyczne” cz. I. 1984 nr 1, cz. II. 1986 nr 1.
Jakubowska B., Szkolna wizja dziejów narodowych i powszechnych w Polsce 1948-1950, „Wiadomości Historyczne” 1989 nr 2.
Janicki K., Pańszczyzna prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Poznań 2021.
Jarosz D., Miernik G., „Zhańbiona” wieś Okół. Opowieść o buncie, Warszawa – Kielce 2016.
Kłaczkow J., Łaszkiewicz A., Roszak S., Poznać przeszłość 3. Podręcznik do historii dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres podstawowy, Nowa Era, Warszawa 2024.
Kłaczkow J., Roszak S., Poznać przeszłość 4. Podręcznik do historii dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres podstawowy, Nowa Era, Warszawa 2024.
Konieczka-Śliwińska D., Machałek M., Środowisko dydaktyczno-historyczne wobec zmian strukturalnych i programowych po 1989 r., w: Człowiek twórca historii, t. 8, Miejsce historii w edukacji humanistycznej w XXI w., cz. 2, red. C. Kuklo, W. Walczak, Białystok 2024.
Krzemiński T., Niewęgłowska A., Zrozumieć przeszłość 3. Podręcznik do historii dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony, Nowa Era, Warszawa 2024.
Kuciel-Frydryszak J., Chłopki. Opowieść o naszych babkach, Warszawa 2023.
Leszczyński A., Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu. Mitologia panowania, Warszawa 2020.
Lewandowska I., Zloch S., Mikołaj Kopernik we współczesnych podręcznikach historii. Polsko-niemiecki dwugłos edukacyjny. „Klio - Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym” 2025, T. 71.
Ludowa historia kobiet, red. P. Wielgosz, Warszawa 2023.
Maternicki J., Majorek C., Suchoński A., Dydaktyka historii, Warszawa 1993.
Mazur Z., Obraz Niemiec w polskich podręcznikach szkolnych do nauczania historii 1945-1989, Poznań 1995.
Mędrzecki W., Problematyka narodowościowa w edukacji historycznej; „Wiadomości Historycznych” 2024 nr 1.
Nowarski C., Chłopi polscy w podręcznikach historii 1945-1980, Kraków 2006.
Palkij H., Od podręczników do praktyki szkolnej – wpływ standardów wymagań z historii i wiedzy o społeczeństwie na kształtowanie przedmiotu. https://www.ptde.org/pluginfile.php/1262/mod_page/content/16/259.pdf [dostęp 10.01.2025].
Palkij H., Problematyka gospodarcza w nauczaniu i na egzaminach z historii i wiedzy o społeczeństwie, w: Diagnozy edukacyjne. Dorobek i nowe zadania, red. B. Niemierki, M. K. Szmigiel, Kraków 2014.
Panek B., Zboże rosło jak las. Pamięć o pegeerach, Wołowiec 2024.
Skórzyńska I., Głowacka-Sobiech E., Chmnura-Rutkowska I., Kowalczyk A., Jankowiak-Maik A., Kobiety w historii. Historia w nowej podstawie programowej. „Wiadomości Historycznych” 2024 nr 1.
Szlanta P., Zawistowski A., Historia 4. Podręcznik. Liceum i technikum. Zakres podstawowy, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2022.
Śniegocki R., Zielińska A., Zrozumieć przeszłość 4. Podręcznik do historii dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony, Nowa Era, Warszawa 2024.
Ustrzycki M., Ustrzycki J., Historia 3. Cz. 2. Od początku XX w. do 1939 r. Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych. Zakres podstawowy, Operon, Gdynia 2024.
Ustrzycki M., Ustrzycki J., Historia 3. Cz. 2. Od początku XX w. do 1939 r. Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych. Zakres rozszerzony, Operon, Gdynia 2023.
Ustrzycki M., Ustrzycki J., Historia 4. Cz. 2. Po II wojnie światowej. Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych, część II. Zakres podstawowy, Operon, Gdynia 2022.
Ustrzycki M., Ustrzycki J., Historia 4. Cz. 2. Po II wojnie światowej. Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych, część II. Zakres rozszerzony, Operon, Gdynia 2022.
Ustrzycki M., Ustrzycki J., Historia 4. Cz. 1. II wojna światowa. Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych. Zakres podstawowy, Operon, Gdynia 2022.
Ustrzycki M., Ustrzycki J., Historia. Cz. 1. II wojna światowa. Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych. Zakres podstawowy, Operon, Gdynia 2022.
Wojdon J., Propaganda polityczna w podręcznikach dla szkół podstawowych Polski Ludowej (1944-1989), Warszawa 2001.
Wojdon J., Wokół podstawy programowej do nauczania historii; „Wiadomości Historycznych” 2024 nr 1.
Wylegała A., Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce, Wołowiec 2022.
Wyżga M., Chłopstwo. Historia bez krawata, Kraków 2022.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Małgorzata Machałek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 146
Liczba cytowań: 0
