The Conspiratorial and Sporting Role of the Greyhound Society in the Grand Duchy of Posen
Rola konspiracyjno-sportowa Towarzystwa Charciarskiego w Wielkim Księstwie Poznańskim
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2025.025Słowa kluczowe
charty, towarzystwo, konspiracja, Wielkie Księstwo Poznańskie, PolskaAbstrakt
Wkrótce po tym, jak Towarzystwo ku Ulepszaniu Hodowli Koni, Bydła i Owiec w Wielkim Księstwie Poznańskim zorganizowało w 1845 roku wyścigi konne w Polsce pod zaborem pruskim, Polacy założyli Jockey Club, który później przemianowano na Towarzystwo Charciarskie. Chociaż działalność Towarzystwa obejmowała polowania oraz sporty strzeleckie, jego członkowie byli również zaangażowani w podziemną działalność niepodległościową. Biorąc pod uwagę zakres jego działalności oraz datę powstania, Towarzystwo Charciarskie można uznać za organizację pionierską. Inne polskie organizacje, które łączyły potrzebę aktywności fizycznej z działalnością patriotyczną, powstały później, w drugiej połowie XIX wieku, podczas gdy niektóre wcześniejsze polskie stowarzyszenia skupiały się wyłącznie na działalności sportowej. Ćwiczenia strzeleckie i musztra wojskowa praktykowane przez Towarzystwo Charciarskie były dowodem na przygotowanie jego członków do rewolucyjnych działań antypruskich, co potwierdzają liczne relacje przedstawione podczas procesu polskich spiskowców przed berlińskim Kammergerichtem w 1847 roku.
Bibliografia
Akta i czynności sądowe tyczące się processu Polaków oskarzonych w roku 1847ym o zbrodnię stanu. Tom 1 [Court acts and judicial proceedings relating to the trial of Poles accused in 1847 of a crime against the state. Volume 1] (1848). Berlin: M. Simon.
Alighieri, D. (1872). The Divine Comedy. London: Bell & Daldy.
Baker, N. (1996). Going to the Dogs – Hostility to Greyhound Racing in Britain: Puritanism, Socialism and Pragmaticism, Journal of Sport History, 23 (2), 97-119.
Blane, W., Somerville, W. (1788). Cynegetica; Or, Essays on Sporting: Consisting of Observations on Hare Hunting. London: Printed for J. Stockdale.
Bobiatyński, I. (1823). Nauka łowiectwa w dwóch tomach [Hunting lessons in two volumes]. Vilnius: Józef Zawadzki.
Bogucki, A. (1996). Bydgoscy turnerzy [Turners from Bydgoszcz], Kalendarz Bydgoski na rok 1997, 30, 251-252.
Branigan, C.A. (2003). Adopting the Racing Greyhounds. New York: Howell Book House.
Branigan, C.A. (2004). The Reign of the Greyhound. A Popular History of the Oldest Family of Dogs. New York: Howell Book House.
Chaucer, G. (1922). The Canterbury Tales. New York: The Modern Library.
Dansey, W. (1831). Arrian on Coursing. The Cynegeticus of the Younger Xenophon, Translated from Greek, with Classical and Practical Annotations, and a Brief Sketch of the Life and Writings of the Author. To Which Is Added an Appendix, Containing Some Account of the Canes Venatici of Classical Antiquity. London: J. Bohn.
Dudek, D. (1994). Działalność wojskowa Towarzystwa Gimnastycznego ‘Sokół’ przed I wojną światową [Military activities of the ‘Sokol’ Gymnastic Society before the First World War]. Nowy Sącz: Sądecka Oficyna Wydawnicza Wojewódzkiego Ośrodka Kultury.
Dudek, D. (1996). ‘Sokół’ na tle przygotowań niepodległościowych w Galicji [‘Sokol’ and pro- independence preparations in Galicia]. In: Z. Pawluczak (ed.), Z dziejów Towarzystw Gimnastycznych ‘Sokół’ [From the history of the ‘Sokol’ Gymnastic Societies] (pp. 39-44). Gdańsk: Pionier.
Duff, J.W., Duff, A.M. (1934). Minor Latin Poets. London: William Heinemann Ltd.
Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego (1844; May 28), 122, 974.
Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego (1847a; August 5), 180, 733.
Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego (1847b; August 11), 185, 759.
Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego (1847c; August 30), 201, 839-840.
Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego (1847d; September 2), 204, 856.
Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego (1847e; September 3), 205, 859-860.
Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego (1847f; September 4), 206, 864.
Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego (1847g; September 6), 207, 867.
Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego (1847h; September 7), 208, 873.
Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego (1847i; September 13), 213, 897-898.
Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego (1847j; September 14), 214, 904.
Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego (1847k; September 16), 216, 913.
Gazeta W. Xięstwa Poznańskiego (1847l; September 21), 220, 927.
Grabowski, J. (ed.) (1939; May 20). Pierwsze wyścigi konne w Poznaniu [The first horse races in Poznan], Jeździec i hodowca, 15, 322-323.
Guttry, A. (1891). Pamiętniki z lat 1845, 46, 47 [Diaries of 1845, 46, 47]. Posen: L. Rzepecki.
Huggins, M. (2007). ‘Everybody’s going to the dogs’? The middle classes and greyhound racing in Britain between the wars, Journal of Sport History, 34 (1), 96-120.
Kościelniak-Marszał, M. (2021). Polska kultura łowiecka jako niematerialne dziedzictwo kulturowe [Polish Hunting Culture as Intangible Cultural Heritage], Santander Art and Culture Law Review, 7 (1), 119-144.
Kozłowski, W. (1823). O psach myśliwskich a w szczególności o Charcie [On hunting dogs, in particular, on the greyhound]. Warsaw: Sylwan.
Krogulski, S. (1926). Pół wieku. Zarys działalności Małopolskiego Towarzystwa Łowieckiego 1876- 1926 [Half a century. An Outline of the Activities of the Lesser Poland Hunting Society 1876- 1926]. Lviv: Małopolskie Towarzystwo Łowieckie.
Limanowski, B. (1913). Ludwik Mierosławski naczelnik powstania poznańskiego w 1840 i bohater z pod Miłosławia i Wrześni [Ludwik Mieroslawski, leader of the 1840 Posen Uprising in and a hero of Liebenstädt and Wreschen]. Kórnik: Polish Academy of Science (PAN) Kórnik Library.
Lipoński, W. (1971). Początki kultury fizycznej w Wielkopolsce 1839-1887 (cz. I) [The beginnings of physical culture in Greater Poland, 1839-1887. Part I], Kultura Fizyczna, 3, 100-106.
Lipoński, W. (1971). Początki kultury fizycznej w Wielkopolsce 1839-1887 (cz. II) [The beginnings of physical culture in Greater Poland, 1839–1887. Part II], Kultura Fizyczna, 4, 154-159.
Lipoński, W. (1971). Początki kultury fizycznej w Wielkopolsce 1839-1887 (cz. III) [The beginnings of physical culture in Greater Poland, 1839-1887. Part III], Kultura Fizyczna, 5, 209-215.
Lipoński, W. (2004). Rochwist i palant. Studium etnologiczne dawnych polskich sportów i gier ruchowych na tle tradycji europejskiej [Rochwist and palant. An ethnological study of ancient Polish sports and games on the background of European tradition]. Poznan: AWF.
Ładowski, R. (1804). Historia naturalna Królestwa Polskiego, czyli zbiór krótki przez alfabet ułożony zwierząt, roślin i minerałów, znajdujących się w Polszcze, Litwie i prowincjach odpadłych. Zebrana z pisarzów godnych wiary, rękopismów i świadków oczywistych [Natural History of the Kingdom of Poland, or an alphabetical collection of animals, plants and minerals found in Poland, Lithuania and the outlying provinces. Collected from reliable writers, manuscripts and eyewitnesses]. Krakow: Antoni Grebel.
Matheson, J. (2005). The Greyhound: Breeding, Coursing, Racing, etc. Redditch: Read Books Ltd.
Mazaraki, M. (1993). Łowiectwo w Polsce [Hunting in Poland]. Warsaw: KAW.
Michalik, M. (ed.) (1994). Kronika powstań polskich 1794-1944 (Chronicle of Polish Uprisings, 1794- 1944). Warsaw: Kronika.
Mielnikiewicz, K. (2018). Łowiectwo ludowe w Polsce z ilustrowanym słownikiem tematycznym [Folk hunting in Poland with an illustrated thematic dictionary]. Ostrów Mazowiecka: MZ Graf.
Mielnikiewicz, K. (2020). Kolekcjonerstwo Łowieckie w Polsce [Hunting Collecting in Poland]. Ostrów Mazowiecka: Krzysztof Mielnikiewicz.
Miśkiewicz, B. (1994). Z dziejów łowiectwa w Wielkopolsce [On the History of Hunting in Greater Poland]. Poznan: Akademia.
Przeździecki, X. (1984). Le destin de levriers [The Destiny of Greyhounds]. Paris: Edica.
Przybylski, W. (1998). Łowiectwo – historia, obyczaje, etyka, kultura [Hunting: history, customs, ethics, culture]. Warsaw: Łowiec Polski.
Rozmiarek, M., Włodarczyk, A. (2021). C. Gärtner, the Olympic Circus, and the Origins of Equestrianism in the Grand Duchy of Posen, The International Journal of the History of Sport, 38 (16), 1710-1728.
Różyński, F., Schechtel, E. (1923). Ekonomiczne znaczenie łowiectwa dla naszego kraju [The economic importance of hunting for our country]. Warsaw: Polskie Towarzystwo Łowieckie.
Shakespeare, W. (1858). The Plays of Shakespeare Vol. I. London: George Routledge & Co
Shakespeare, W. (1859). The Plays of Shakespeare Vol. II. London: George Routledge & Co.
Shakespeare, W. (1860). The Plays of Shakespeare Vol. III. London: George Routledge & Co.
Statuta Towarzystwa Łowczego w Wielkim Księstwie Poznańskim [The Statute of the Hunting Society of the Grand Duchy of Posen] (1861). Rocznik Towarzystwa Łowczego w Wielkim Księstwie Poznańskim. Posen: Towarzystwo.
Statut Towarzystwa Ochrony Myślistwa w Ostrowie [The Statute of the Society for the Protection of Hunting in Ostrów] (1896). Ostrów: Towarzystwo.
Szmurło, M., Szmurło, I. (1993). Chart polski [The Polish Greyhound]. Warsaw: Egross.
Szuman, H. (1898). Luźne kartki z wspomnień życia własnego. Dział trzeci: rok 1848 [Random Pages from the Memoirs of My Life. Part Three: the Year of 1848]. Posen: Dziennik Poznański.
Toporowicz, K. (1996). Zarys dziejów ‘Sokoła’ na ziemiach polskich w latach 1867-1947 [An outline history of ‘Sokol’ in the Polish lands between 1867 and 1947]. In: Z. Pawluczak (ed.), Z dziejów Towarzystw Gimnastycznych ‘Sokół’ [From the history of the ‘Sokol’ Gymnastic Societies] (pp. 7-19). Gdańsk: Pionier.
Ustawy Towarzystwa Myśliwskiego w Wielkim Księstwie Poznańskim [Laws of the Hunting Society in the Grand Duchy of Posen] (1873). Lissa: Towarzystwo.
Uściński, K. (2016). Sport w Polsce jako element ‘kultury źle obecnej’ [Sport in Poland as part of ‘unwelcome culture’]. In: D. Wojtaszyn, W. Stępiński, J. Eider (eds.), Historia polskiego i niemieckiego sportu w XIX i XX wieku. Idee, ludzie, polityka i kultura [History of Polish and German Sport in the nineteenth and twentieth centuries. Ideas, people, politics and culture] (pp. 31-44). Poznan: Nauka i Innowacje.
Wacek, R. (1921). Łowiectwo w Małopolsce [Hunting in Lesser Poland], Łowiectwo Polskie, 9 (3), 38.
Zaborniak, S. (2010). Wkład Towarzystwa Gimnastycznego «Sokół» w rozwój kultury fizycznej na ziemiach polskich pod zaborem austriackim w latach 1867-1914 [The Contribution of the ‘Sokol’ Gymnastic Society to the development of physical culture in Austrian-partitioned Poland, 1867 to 1914]. In: S. Zaborniak, P. Kowal (eds.), Szkice z działalności Towarzystwa Gimnastycznego ‘Sokół’ (1867–2006) [Sketches on the activities of the ‘Sokol’ Gymnastic Society, 1867-2006] (pp. 11-35). Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
Ziółkowska, T. (1989). Początki sportu jeździeckiego w Wielkopolsce [The beginnings of equestrian sport in Greater Poland], Przegląd Wielkopolski, 3, 40-46.
Ziółkowska, T. (1998). U źródeł nowoczesnego sportu w Poznaniu [On the Origin of Modern Sport in Poznan], Kronika Miasta Poznania: Naczelna Rada Ludowa 1918-1920, 4, 281-293.
Ziółkowska, T. (2010). Niemiecki sport w Poznaniu do 1918 roku [German sport in Posen until 1918], Kronika Miasta Poznania: Sport, 1, 24-35.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Mateusz Rozmiarek, Arkadiusz Włodarczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 131
Liczba cytowań: 0
