Działania podejmowane na rzecz poprawy sytuacji zdrowotnej społeczeństwa w powojennej Polsce na przykładzie Krakowa
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2024.058Słowa kluczowe
zdrowie, Polska Ludowa, Kraków, problemyAbstrakt
II wojna światowa przyniosła zmiany w służbie zdrowia, którą zarządzano centralnie. Opieka medyczna była bezpłatna i dostępna dla każdego. Ale finasowanie placówek zdrowia nie było priorytetem, co powodowało spadek jakości świadczonych usług i korupcję. Braki finansowe oraz kadrowe odczuwalne były także w Krakowie. Został on zniszczony jedynie nieznacznie, a po wojnie zwiększyła się liczba jego mieszkańców. Przeludnienie niosło ze sobą widmo epidemii. Spośród chorób dominowały – płonica, błonica, czy gruźlica. W wyniku wielu działań udało się opanować wzrost liczby zachorowań i nie dopuścić do wybuchu epidemii. Z czasem zwiększała się liczba urodzin, a przyrost naturalny zaczął być dodatni.
Bibliografia
Źródła archiwalne:
Archiwum Narodowe w Krakowie:
Urząd Wojewódzki Krakowski
Miejska Rada Narodowa w Krakowie
Komisja Specjalna do walki z nadużyciami i szkodnictwem gospodarczym przy Radzie Państwa Delegatura w Krakowie
Źródła drukowane:
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r. (Dz.U. z 1952 r. Nr 33, poz. 232).
Ustawa z dnia 28 października 1948 r. o zakładach społecznych służby zdrowia i planowanej gospodarce w służbie zdrowia (Dz.U. z 1948 r. Nr 55, poz. 434).
Ustawa z dnia 28 października 1950 r. o zawodzie lekarza (Dz.U. z 1950 r. Nr 50, poz. 458).
Ustawa o rozwoju Oświaty i Systemu Wychowania z 15 lipca 1961 roku – ujednolicenie szkolnictwa pielęgniarskiego (Dz.U. z 1961 r. Nr 32, poz. 160).
Dekret z dnia 14 sierpnia 1954 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 1954 r. Nr 37, poz. 160).
Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 23 grudnia 1962 roku w sprawie organów uprawnionych do otwierania, przekształcania i zamykania zawodowych szkół medycznych (Dz.U. z 1963 r. Nr 2, poz. 8).
Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, „Rocznik Lubelski” 1959, nr 2.
Rocznik statystyczny miasta Krakowa 1945-1960, Kraków 1961.
Prasa:
„Dziennik Polski” 1945, 1946.
„Przyjaciółka” 1959.
Opracowania:
Bilek M., Od II Rzeczypospolitej do Wspólnej Europy (Służby sanitarne w Polsce 1918-2005), [w:] W służbie zdrowiu publicznemu. Zarys historii Służb Sanitarnych Państwa Polskiego 1918-2010, red. A. Wojtyła, P. Biliński, Warszawa 2010.
Dzbeński T. H., Sytuacja epidemiologiczna malarii w Polsce – dawniej, obecnie i w przyszłości, „Wiadomości Parazytologiczne” 2008, nr 54 (3).
Giermaziak W., Postołowicz B., Karkutt-Miłek K., Lekarz Polski Ludowej – nowy typ człowieka i obywatela (lata 1948–1956), „Farmacja Polska” 2016, nr 4.
Hałat M., Pielęgniarstwo zakonne w polskich szpitalach od 1939 r. Cz. 2, „Medycyna Nowożytna. Studia nad historią medycyny” 2001, t. 8.
Jachowicz P., Działalność UNRRA w Polsce w latach 1945-1948, „Zeszyty Naukowe. Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania” 1998, nr 2.
Jastrzębowski Z., Spory o model lecznictwa. Opieka zdrowotna w koncepcjach polskiej polityki społecznej w XIX i XX wieku (do 1948 r.), Łódź 1994.
Małecki J. M., Kraków w pierwszym roku po wojnie, [w:] 3 Maja w Krakowie, red. J. M. Małecki, Kraków 1997.
Mieczysław Bilek 1907-1970 – in memoriam. Katalog wystawy, red. M. Bilek, D. Błońska, Kraków 2007.
Migała M., Rozwój terapii balneoklimatycznej na Górnym Śląsku w aspekcie leczenia gruźlicy (druga połowa XIX i pierwsza połowa XX wieku), Opole 2009.
Mikułowski-Pomorski J., Kraków w naszej pamięci, Kraków 1991.
Morzycki J., Klingberg A.M., Naczelny Nadzwyczajny Komisariat do Walki z Epidemiami 1944-1945, Warszawa 1946.
Nasierowski T., Świat lekarski w Polsce (II połowa XIX w. I połowa XX w.). Idee, postawy, konflikty, Warszawa 1992.
Nawrot-Borowska M., Małek A., Wychowanie zdrowotne i higiena dzieci i młodzieży w świetle poradników dla rodziców z lat 1850-1970 – zarys problematyki, „Przegląd Pedagogiczny” 2015, nr 2.
O nową mentalność: życie codzienne w szkołach 1945–1956, red. K. Kosiński, Warszawa 2000.
Okupacja i lata powojenne, https://kpr.med.pl/artykul/57,okupacja-i-lata-powojenne.
Osiągnięcia służby zdrowia w Polsce Ludowej, Warszawa 1953.
Pacho A., Organizacja służby zdrowia w PRL, Warszawa 1972.
Polański R., Roman Polański, Warszawa 1992.
Posobkiewicz M., Kalinowska-Morka J., Świekatowski B., Państwowa Inspekcja Sanitarna – 60 lat istnienia i 95-lecie funkcjonowania służb sanitarnych w Polsce, „Przegląd epidemiologiczny” 2015, nr 69.
Poznańska S., Pielęgniarstwo wczoraj i dziś, Warszawa 1988.
Prętki K., Przekształcenia systemu ochrony zdrowia w Polsce po II wojnie światowej, Poznań 2007.
Pumpiański R., Higiena w życiu kobiety, Warszawa 1956.
Raduła M., Podmioty służby zdrowia w PRL, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2021, nr 2.
Sochacka D., Na nowej drodze. PCK szkoli młode pielęgniarki, „Służba Zdrowia” 1950, nr 27.
Sprawozdanie z działalności nadzwyczajnego komisariatu do walki z epidemiami za lata 1944-1945, „Przegląd epidemiologiczny” 1947, nr 1-2.
Stanisz B., Terapia grypy, „Farmacja polska. Czasopismo Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego” 2009, nr 1.
Szkarlatyna (płonica), https://www.gov.pl/web/gis/szkarlatyna-plonica.
Szpak E., Pojęcie zdrowia, choroby i cielesności w wiejskim postrzeganiu świata po 1945 roku, czyli o zmianach mentalności na wsi polskiej, „Rocznik Antropologii Historii” 2012, nr 1 (2).
Sztachelski J., Zagadnienie podstaw ustrojowych służby zdrowia. Służba zdrowia wobec uchwał plenum sierpniowego, „Zdrowie publiczne” 1948, nr 3-4.
Uspołecznione lecznictwo wykształci nowy typ lekarza, „Służba Zdrowia” 1950, nr 45.
Włodarczyk C., Reforma opieki zdrowotnej w Polsce. Studium polityki zdrowotnej, Kraków 1998.
Zaremba M., Wielka Trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012.
Zdrowie publiczne. Wybrane zagadnienia, t. 2, red. A. Czupryna, Kraków 2001.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Agnieszka Chłosta-Sikorska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 72
Liczba cytowań: 0
