Andrzej Skorulski (1554-1637) – urzędnik, przyjaciel i powiernik wojewody wileńskiego Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki”
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2024.053Słowa kluczowe
Andrzej Skorulski – Mikołaj Krzysztof Radziwiłł „Sierotka” – klientelizm - dwór magnacki – fundacje katolickieAbstrakt
Artykuł przedstawia niezwykłą karierę litewskiego szlachcica z powiatu kowieńskiego Andrzeja Skorulskiego, który u boku swego patrona – Mikołaja K. Radziwiłła „Sierotki” – stał się nie tylko jego najważniejszym klientem ale i wiernym przyjacielem, z którym magnat konsultował wszystkie najważniejsze sprawy. Skorulski został też głównym zarządcą dóbr Radziwiłła. Przyczyniły się do tego m.in. bardzo podobne poglądy patrona i jego klienta, zwłaszcza religijne, które miały wpływ na dokonane przez nich fundacje pobożne (katolickie). Bliskie relacje scementowała już ich wspólna pielgrzymka do Ziemi Świętej w latach 1582-84. Do artykułu dołączono niepublikowany wcześniej testament Skorulskiego.
Bibliografia
W artykule wykorzystano szereg rękopisów. Oprócz tego Bibliografia przedstawia się następująco:
ŹRÓDŁA DRUKOWANE
Archiwum domu Radziwiłłów, wyd. August Sokołowski, „Scriptores rerum Polonicarum”, t. 8, Kraków 1885;
Radziwiłł Albrycht Stanisław, Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. 1, wyd. Adam Przyboś, Ro-man Żelewski, Warszawa 1980;
Radziwiłł „Sierotka” Mikołaj K., Podróż do Ziemi Świętej, Syrii i Egiptu, opr. Leszek Kukul-ski, Warszawa 1962;
Volumina constitutionum, t. 3, vol. 1, opr. Stanisław Grodziski, Marcin Kwiecień, Anna Kara-bowicz, Warszawa 2010;
Źródła do dziejów Żmudzi (1522-1648), opr. Eugenijus Saviščevas, Jonas Drungilas, red. To-masz Kempa, Toruń 2023;
Русская историческая библиотека, t. 33, Петроград 1915.
LITERATURA
Augustyniak Urszula, Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585-1640). Mechanizmy patro-natu, Warszawa 2001;
Augustyniak Urszula, Specyfika patronatu magnackiego w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII wieku. Problemy badawcze, „Kwartalnik Historyczny” 2002, t. 109, z. 1, s. 97-110;
Augustyniak Urszula, „Stary sługa” jako przedmiot badań nad klientelizmem magnackim na Litwie w XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. 58/2010, nr 1, s. 71-85;
Bernatowicz Tadeusz, „Idea Principis Christiani” w emblematyce około roku 1600 (Z badań nad recepcją tacytyzmu w Polsce), „Barok” 1996, t. 3, nr 1, s. 91-118;
Bernatowicz Tadeusz, Kościół i klasztor benedyktynek w Nieświeżu, w: Sztuka kresów wschod-nich, t. 2, red. Jan K. Ostrowski, Kraków 1996, s. 128-137;
Bernatowicz Tadeusz, Miles Christianus et peregrinus. Fundacje Mikołaja Radziwiłła „Sierot-ki” w ordynacji nieświeskiej, Warszawa 1998;
Borkowska Małgorzata, Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 3: Wielkie Księ-stwo Litewskie i ziemie ruskie Korony Polskiej, Warszawa 2008;
Borkowska Małgorzata OSB, Mikołaj Krzysztof Radziwiłł jako fundator benedyktynek, w: Be-nediktiniškoji tradicija Lietuvoje, sud. Liudas Jovaiša, Vilnius 2008, s. 45-56;
Borkowska Małgorzata, Problemy siedemnastowiecznych fundacji benedyktynek na Litwie w świetle korespondencji, „Nasza Przeszłość” 1993, t. 80, s. 265-307;
Borkowska Małgorzata, Słownik polskich ksień benedyktyńskich, w: Siostry zakonne w Polsce. Słownik biograficzny, t. 2, Niepokalanów, 1996;
Borkowska Małgorzata, Szkic duchowości benedyktynek Kongregacji Chełmińskiej (1579-1933), w: Duchowość zakonna. Szkice, red. Jerzy Kłoczowski, Kraków 1994, s. 38-65;
Chachaj Marian, Zagraniczna edukacja Radziwiłłów od początku XVI do połowy XVII wieku, Lublin 1995;
Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego 1582-1696. Spis, wyd. Henryk Lulewicz, Andrzej Rachuba, Warszawa 2007;
Dumin Stanisław, Rachuba Andrzej, Sikorska-Kulesza Joanna, Ciechanowieccy herbu Dąbro-wa, Warszawa 2007;
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, opr. Ludwik Grzebień i in., Kraków 1996;
Górski Karol, M. Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej w Polsce, „Nasza Prze-szłość” 1971, t. 34, s. 131-176;
Hartleb Kazimierz, Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła pielgrzymka do Ziemi Św., Lwów 1934;
Jasnowski Józef, Mikołaj Czarny Radziwiłł (1515-1565), kanclerz i marszałek Wielkiego Księ-stwa Litewskiego, wojewoda wileński, Warszawa 1939;
Kamuntavičienė Vaida, Catholic Women and Religious Life in an Early Modern Lithuanian Town: The Case of Kaunas, „Chrétiens et Sociétés XVIe-XXIe siècles” 2021, t. 28, s. 9-23;
Kamuntavičienė Vaida, Katalikų bažnyčios ir valstybės santykiai Lietuvos Didžiojoje Kuni-gaikštystėje XVII a. antrojoje pusėje, Kaunas 2008;
Kamuntavičienė Vaida, Kauno benediktinių vienuolyno fundacija, „Lietuvos istorijos me-traštis” 2012, s. 23-40;
Kamuntavičienė Vaida, Kauno benediktinių vienuolyno istorija XVII-XX a. pradžioje, Vilnius 2016;
Kamuntavičienė Vaida, Pirmoji Kauno benediktinių abatė Ona Eufemija Skorulskytė, w: Studia Magni Ducatus Lituaniae, t. 1: Istoriko darbtuvės, Wlinius 2013, s. 180-204;
Kamuntavičienė Vaida, Vasiliauskaitė Gabrielė A. OSB, Kauno benediktinių fundaciniai do-kumentai, „Kauno istorijos metraštis”, 2013, t. 13, s. 319–339;
Kempa Tomasz, Początki fundacji klasztoru i kościoła bernardynów w Nieświeżu przez Mikoła-ja Krzysztofa Radziwiłła Sierotkę w końcu XVI wieku, „Zapiski Historyczne” 1999, z. 2/4, s. 67-85;
Kempa Tomasz, Poglądy wyznaniowe Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Sierotki i przemiany du-chowe w jego życiu, w: На шляхах да ўзаемаразумення. Навуковы зборнік, pэд. А. Мальдзіс, Мінск 2000, s. 153-166;
Kempa Tomasz, Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka (1549-1616), wojewoda wileński, War-szawa 2000;
Kempa Tomasz, Urzędnicy i klienci Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Sierotki, „Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica” 2003, t. 9, s. 193-221;
Kiaupa Zigmantas, Kauno istorija, t. 1: Kauno istorija nuo seniausių laiku iki 1655 metų, Vil-nius 2010;
Kojałowicz Wojciech Wijuk, Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego, tak zwany Compendium, Kraków 1897;
Kossakowski Stanisław K., Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich, t. 2, Warszawa 1860;
Kurczewski Jan, Biskupstwo wileńskie, Wilno 1912;
Lulewicz Henryk, Skorulski Andrzej, Polski Słownik Biograficzny, t. 38, z. 2, s. 269-270;
Merczyng Henryk, Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka i jego przyjęcie katolicyzmu w r. 1567, „Przegląd Historyczny” 1912, t. 12, s. 1-10;
Miłuński Marek, Zarząd dóbr Bogusława Radziwiłła w latach 1636-1669, [w:] Administracja i życie codzienne w dobrach Radziwiłłów XVI-XVIII wieku, red. U. Augustyniak, Warszawa 2009, s. 195-283;
Misius Kazys, Šinkūnas Romualdas, Lietuvos katalikų bažnyčios (žinynas), Vilnius 1993:
Ochmann-Staniszewska Stefania, Staniszewski Zdzisław, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo-doktryna-praktyka, t. 2, Wrocław 2000;
Paszenda Jan, Kościół Bożego Ciała (pojezuicki) w Nieświeżu, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1976, t. 21, s. 195-215;
Pietrzak Jerzy, Po Cecorze i podczas wojny chocimskiej. Sejmy z lat 1620 i 1621, Wrocław 1983;
Radziwiłł Mikołaj, Krypta XX. Radziwiłłów. Kościół Bożego Ciała. Nieśwież, Warszawa 2016;
Rozynkowski Waldemar, Starania ksieni Magdaleny Mortęskiej o rozwój szkolnictwa katolic-kiego, „Nasza Przeszłość” 2012, t. 117, s. 137-157;
Sajkowski Alojzy, Od Sierotki do Rybeńki. W kręgu radziwiłłowskiego mecenatu, Poznań 1965;
Siekierski Mikołaj, Landed Wealth in the Grand Duchy of Lithuania: the Economic Affairs of Prince Nicholas Christopher Radziwiłł (1549-1616), cz. 2, „Acta Baltico-Slavica” 1992, t. 21, s. 195-294;
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 2: Województwo trockie XIV-XVIII wiek, opr. Henryk Lulewicz, Andrzej Rachuba, Przemysła P. Romaniuk, Andrzej Haratym, Andrej Macuk, Jeuhen Aniszczanka, Warszawa 2009;
Wolff Józef, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa 1895.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Tomasz Kempa
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 104
Liczba cytowań: 0
