Warmia w czasach saskich
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2025.002Słowa kluczowe
Warmia, dominium warmińskie, kapituła warmińska, gospodarka, sakralne inwestycje, mecenat kulturalnyAbstrakt
W czasach saskich Warmia miała to szczęście, iż rządzili nią wykształceni, doświadczeni życiowo, wpływowi politycznie biskupi i to wywodzący się z zamożnych senatorskich rodów. Roczne dochody biskupów sięgały od stu tysięcy złotych na początku XVIII wieku do 238 tysięcy złotych w 1772 roku. Dominium warmińskie zostało dotknięte wielką wojną północną, wojną siedmioletni. Charakterystyczne było, iż po wojnach , zarazach szybko się odbudowywało. Biskupi podjęli duże inwestycje sakralne. W połowie XVIII wieku zbudowano aż siedem kościołów pielgrzymkowych a barokowy wystrój otrzymało większość warmińskich świątyń. Budowy nakręcały koniunkturę gospodarczą, dawały pracę wielu warmińskim rzemieślnikom i artystom. Jednocześnie w XVIII wieku przeprowadzono reformę podatków, pojawiły się banki pobożne, urząd lekarza, centralne więzienie, ustanowiono płace dla służby i nauczyciele. Dobrze funkcjonował dwa jezuickie gimnazja w Braniewie i Reszlu. Na Warmii zaszły w tym czasie zmiany korzystniejsze niż w XVII stuleciu.
Bibliografia
Achremczyk S., Biskup warmiński Andrzej Chryzostom Załuski jako mąż stanu, Komunikaty
Mazursko-Warmińskie,1994, nr 2-3.
Achremczyk S., Reszel – ośrodek oświaty,nauki i rzemiosła artystycznego w XVII i XVIII wieku, w:
Reszel 600 lat miasta, red. Białuński G., Klimek R., Reszel 2018.
Achremczyk S., Warmia w Rzeczypospolitej, Olsztyn 2023.
Achremczyk S Warmia wobec wydarzeń z lat 1733-1736,. KMW, 1985, nr 1-2.
Achremczyk S. Testament kanclerza wielkiego koronnego i biskupa warmińskiego Andrzeja
Chryzostoma Załuskiego Mazursko-Warmińskie (dalej KMW) 1984, nr 4.
Babicka M., Barokowy kościół pielgrzymkowy w Krośnie na Warmii, Roczniki Humanistyczne
Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1967, t. XV, z. 4.
Bogdan D., Sejmik warmiński w latach 1660-1772, w: Prusy i Inflanty między średniowieczem a
nowożytnością. Państwo-społeczeństwo-kultura, red. Dybaś B., Makiłła D., Toruń 2003.
Buchholz F., Bilder aus Wormditts, Braunsberg 1931.
Dygdała J., Adam Stanisław Grabowski (1698-1766). Biskup, polityk, mecenas, Olsztyn 1994.
Feldmann J., Polska w dobie wielkiej wojny północnej 1704-1709, Kraków 1925.
Flis S., Dżuma na Warmii i Mazurach w latach 1708-1711, KMW, 1960, nr 4.
Groth A., Statystyka handlu morskiego portów Zalewu Wiślanego w latach 1581-1712, Wrocław-
Warszawa-Kraków 1990.
Katalog zabytków sztuki:Braniewo, Frombork, Orneta i okolice,oprac. Arszyński M., Kutzner M.,
Warszawa 1980.
Kolberg A., Die Dotation des Bisthums Ermland vor und nach 1772, ZGAE, 1891, Bd. 9.
Kopiczko A., Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w latach 1525-1772, Olsztyn 1993.
Kordek K., Mecenat artystyczny biskupa Adama Stanisława Grabowskiego, Rocznik Olsztyński
, R. II.
Obłąk J., Stosunek do nauki i sztuki biskupa warmińskiego Adama Stanisława Grabowskiego,
Studia Warmińskie, 1964, t. I.
Paszenda J., Święta Lipka, Kraków 2008.
Poczet biskupów warmińskich, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2008.
Poschmann A., die Bevoelkerung des Ermlandes von 1772 bis 1922, Zeitschrift fur die Geschichte
Altertumskund Ermlands (dalej ZGAE), 1923, Bd. 21.
Przeracki J., Artyści działający na Warmii w XVIII wieku (Krzysztof Peucker, Jan Chrystian
Schmidt, Krzysztof Sand, Jan Witt, Jan Ignacy Witt, Jan Antoni Frey, Piotr Kolberg i Józef Joachim
Korzeniewski, KMW, 2012, nr 3.
Przeracki J., Artyści i rzemieślnicy działający w Reszlu w XVII-XVIII wieku (rzeźbiarze, stolarze,
malarze, złotnicy, odlewnicy dzwonów i organmistrzowie, KMW, 2012, nr 4.
Smoliński M., Rzeźbiarz Jan Chrystian Schmidt. Rola Warmii jako prowincji artystycznej w XVIII
wieku, Olsztyn 2006.
Staszewski J., August II Mocny, Wrocław 1998.
Staszewski J., Na granicy z Prusami Książęcymi, KMW, 1994, nr 2-3.
Staszewski J., Stosunki Augusta II z Kurią Rzymską w latach 1704-1706, Toruń 1965.
Stoga A., Malarstwo ścienne na Warmii w XVIII wieku i jego oddziaływanie, w: Sztuka I poł. XVIII
wieku, Warszawa 1981.
Szorc A., Dominium warmińskie 1243-1772, Olsztyn 1990.
Szorc A., Diecezja warmińska za rządów biskupa Andrzeja Chryzostoma Załuskiego (1698-1711),
Studia Warmińskie, 1966, t. III.
Szorc A., Losy biskupstwa warmińskiego w dobie wojny północnej (1700-1711), Studia Warmińskie,
, t. II.
Szorc A., Z działalności kościelnej biskupa Andrzeja Chryzostoma Załuskiego na (1698-1711),
Studia Warmińskie, 1967, t. IV.
Szorc A., Zagrożenie Warmii przez Prusy (1722-1772), KMW, 1972, nr 4.
Wagner A., Warsztat rzeźbiarski Christiana Bernarda Schmidta na Warmii, Olsztyn 2007.
Wółkowski W., Zamek biskupów warmińskich w Lidzbarku Warmińskim. Dzieje budowlane i
problemy konserwatorskie, Olsztyn 2016.
Żochowski H., Die Seelsorge im Ermland unter Bischof Christoph Andreas Johann Szembek 1724-
, ZGAE, 1993, Beiheft 11.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Stanisław Achremczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 124
Liczba cytowań: 0
