Kazimierskie wozy wojenne w wyprawie z 1590 roku – itinerarium
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2024.042Słowa kluczowe
wozy wojenne, Kazimierz pod Krakowem, budżet, najazd tatarski 1590 r.Abstrakt
Temat wozów wysyłanych przez polskie miasta na potrzeby wojen w okresie wczesnonowożytnym jest dość dobrze rozpoznany. Historycy zajmowali się dotąd kwestiami ich wyposażenia a także mobilności. Jak dotąd nie zajmowano się jednak budżetami wypraw tego typu jednostek bojowych. Zachowane źródła pozwalają z dużą szczegółowością odtworzyć podróż wozów wojennych z Kazimierza pod zagrożony przez Tatarów Lwów w 1590 r. W artykule dokonano rekonstrukcji trasy 54-dniowej wyprawy oraz jej kosztów dzień po dniu, z uwzględnieniem wynagrodzeń, napraw wozów oraz wyżywienia koni.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne:
Archiwum Narodowe w Krakowie, Archiwum miasta Kazimierza pod Krakowem, sygn. 29/34/0/3.1.1/529.
Archiwum Narodowe w Krakowie, Księgi grodzkie krakowskie, sygn. 29/5/0/2/659.
Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie, sygn. 435: Dokumenty do historyi m. Kazimierza pod Krakowem 1335–1796.
Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. Cim.F.4168: Pobor pogłowny, na seymie walnym koronnym warszawskim, roku 1590. uchwalony.
Źródła drukowane:
Archiwum domu Radziwiłłów (Listy ks. M. K. Radziwiłła Sierotki – Jana Zamoyskiego – Lwa Sapiehy), wyd. A. Sokołowski, „Scriptores Rerum Polonicarum”, t. VIII, Kraków 1885.
Cennik wydany dla rzemieślników miasta Książa przez Piotra Kmitę, wojewodę krakowskiego w r. 1538, wyd. B. Ulanowski, „Sprawozdania Komisyi Językowej Akademii Umiejętności”, t. III, 1884, s. 350–360.
Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779–1783, t. 1–7, red. W. Bukowski, B. Dybaś, Z. Noga, Kraków 2012–2017; t. 10, wyd. A. Janeczek, Warszawa 2018.
Itinerarium Jana Tarnowskiego z pobytu w Ziemi Świętej z r. 1518, wyd. K. Hartleb, „Kwartalnik Historyczny”, r. XLIV, t. I, z. 1, 1930, s. 50–56.
Lustracja dróg województwa krakowskiego z roku 1570, wyd. B. Wyrozumska, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, 1971.
Lustracja województwa krakowskiego 1659–1664, cz. II, wyd. A. Falniowska-Gradowska i F. Leśniak, Warszawa 2005.
Księgi radzieckie kazimierskie 1369–1381 i 1385–1402, wyd. A. Chmiel, Kraków 1932.
Oelsnitz A. L., O bagażach wojska w polu będącego, oprac. K. Łopatecki, Oświęcim 2014.
Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. VII, cz. 1, Ziemie ruskie, Ruś Czerwona, oprac. A. Jabłonowski, Warszawa 1902.
Rejestr wozów skarbnych od miast i miasteczek Rzeczypospolitej Koronnych na wyprawę wojenną roku 1521 dostarczonych, wyd. C. Biernacki, „Archiwum Komisji Historycznej”, t. III, Kraków 1886.
Tarnowski J., Consilium rationis bellicae, wyd. T. M. Nowak, Warszawa 1987.
Opracowania:
Błachno J., Siła pociągowa armii. Konie i inne zwierzęta w wojsku austro-węgierskim w czasie kampanii karpackiej 1914–1915, „Przegląd Historyczny”, t. 110, nr 4, 2019, s. 671–689.
Bołdyrew A., Horyzont geograficzny żołnierzy zaciężnych w Polsce za ostatnich Jagiellonów. Przyczynek do badań nad mobilnością grupy zawodowej, „Studia z Dziejów Wojskowości”, t. VI, 2017, s. 53–69.
Bołdyrew A., Piechota zaciężna w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku, Warszawa 2011.
Bołdyrew A., Sprzęt taborowy (wozy) w przemieszczaniu armii zaciężnej w Polsce ostatnich Jagiellonów, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica”, 99, 2017, s. 111–124.
Dudziński R., Wozy taborowe i organizacja przemarszów wojsk polskich w drugiej połowie XV wieku, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica” 72, 2001, s. 83–93.
Dyakowski B., Koń. Towarzysz człowieka, Część 1. Koń – wspólnik pracy, Warszawa 1911.
Friedberg M., Kancelaria miasta Kazimierza pod Krakowem 1355–1802, „Archeion”, t. 36, 1962, s. 137–170.
Gadocha M., Urzędnicy miejscy Biecza do roku 1772, Białystok 2020.
Gliwa A., Działania asymetryczne w wojskowości tatarskiej we wczesnej epoce nowożytnej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, 143, z. 4 (2016), s. 703–735.
Grzybowski S., Jan Zamoyski, Warszawa 1994.
Gloger Z., Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. II, Warszawa 1985; t. IV, Warszawa 1903.
Hartleb K., Najstarszy dziennik podróży do Ziemi św. i Syrji Jana Tarnowskiego, „Kwartalnik Historyczny”, r. XLIV, t. I, z. 1, 1930, s. 26–44.
Horn M., Chronologia i zasięg najazdów tatarskich w latach 1600–1644, „Studia i materiały do historii wojskowości”, t. VIII, cz. I, 1962, s. 3–71.
Hoszowski S., Ceny we Lwowie w XVI i XVII wieku, Lwów 1928.
Janeczek A., Miasta prywatne na Rusi Koronnej do końca XV wieku, „Rocznik Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, t. LXXVII, 2016, s. 143–178.
Jureczko A., Którędy kupcy ruscy do Krakowa jechali? Kilka uwag o drodze Krakowsko-Sandomierskiej w średniowieczu [w:] Kraków: studia z dziejów miasta w 750 rocznicę lokacji, red. J. Rajman, Kraków 2007, s. 87–100.
Kałużny J. T., Miejskie wozy wojenne z ziem łęczyckiej i sieradzkiej w składzie armii Królestwa Polskiego w XVI–XVII wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 99, 2017, s. 125–147.
Kroczak R., Ślady i przebieg dawnej sieci komunikacyjnej na progu Pogórza Karpackiego, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, r. 18, s. 103–115.
Kuntze M., Przyczynek do badań nad historią wojskowości w Polsce, „Kwartalnik Historyczny”, XLIV, t. I, z. 1, 1930, s. 45–50.
Łopatecki K., Charakterystyka „miejskich artykułów wojskowych” na przykładzie ‘Regischer artiklesbrieff’ z 1600 roku, „Zapiski Historyczne”, t. LXXVIII, z. 2, 2013, s. 5–38.
Łopatecki K., Itineraria jako źródło poznania myśli strategicznej i operacyjnej w okresie panowania Stefana Batorego, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, r. 69, z. 2, 2018, s. 29–49.
Łopatecki K., Jednostki odległości i szybkość podróżowania w drugiej połowie XVI stulecia w świetle traktatu Blaisea de Vigenére, „Przegląd Historyczny”, t. CXII, 2021, z. 3, s. 531–562.
Milewski D., Polsko-mołdawskie stosunki polityczno-wojskowe w latach 1538–1595, Oświęcim 2022.
Noga Z., Urzędnicy miejscy Krakowa, cz. 2: 1500–1794, Kraków 2008.
Nowakowski A., Sprzęt taborowy, obozowy i przeprawowy [w:] Polska technika wojskowa do 1500 roku, red. A. Nadolski, Warszawa 1994, s 245–256
Olszacki T., Itinerarium Kazimierza Wielkiego – perspektywa kastellologiczna, [w:] Wielkie murowanie. Zamki w Polsce za Kazimierza Wielkiego, red. A. Bocheńska, P. Mrozowski, Warszawa 2019, s. 31–64.
Pieńkowski M. A., Kwestia wojny z Turcją na sejmie warszawskim 1590, [w:] Studia historyczno-wojskowe, red. M. Plewczyński, M. Wagner, t. VI, Siedlce 2015, s. 11–42.
Plewczyński M., Wojny i wojskowość polska w XVI wieku, t. III, Oświęcim 2020.
Samotrzeć, w kompanii czy orszakiem? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, Warszawa 2012.
Skupieński K., Struktury systemowe polskich miar zbożowych w XVI wieku, „Przegląd Historyczny”, t. 69, z. 4, 1978, s. 623–646.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I–XIII, red. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, Warszawa 1880–1902.
Spieralski Z., Instrukcje i artykuły hetmańskie J. Tarnowskiego, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. XXXVI, 1994, s. 295–308.
Szczygielski W., Obowiązki i powinności wojskowe miast i mieszczaństwa w Polsce od XIII do XV wieku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. V, 1960.
Szymczak J., „Currus bellicalis”, czyli o wozach wojennych i ich wyposażeniu w średniowiecznej Polsce [w:] Od najazdów pogańskich dotąd są państwa Waszej Królewskiej Mości spokojne…, Studia ofiarowane w siedemdziesiątą rocznicę urodzin profesorowi Karolowi Olejnikowi, red. Z. Pilarczyk, M. Franz, Toruń 2008, s. 103–116.
Szymczak J., Z kasztelu do obozu wojennego. Konno, zbrojnie i z dobrze zaopatrzonym wozem, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 99, 2017, s. 57–81.
Szymczak J., Żywność na miejskich wozach wojennych w późnym średniowieczu i na początku epoki nowożytnej, „Przegląd Nauk Historycznych”, r. V, 2006, z. 1(9), s. 59–74.
Ulanowski B., Kilka zabytków ustawodawstwa królewskiego i wojewodzińskiego w przedmiocie handlu i ustanawiania cen, „Archiwum Komisyi prawniczej Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. 1, 1892, s. 37–144.
Węcowski P., Polskie itineraria średniowieczne i nowożytne. Przegląd badań i propozycje badawcze, „Studia Źródłoznawcze”, t. 37, 2000, s. 13–48.
Wimmer J., Wojsko i Skarb Rzeczypospolitej w XVI i XVII wieku, „Studia i materiały do historii wojskowości”, t. XIV, cz. I, 1968, s. 4–31.
Wolski J., Komunikacja i transport w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych [w:] Bojkowszczyzna Zachodnia – wczoraj, dziś i jutro, t. I, Warszawa 2016, s. 715–754.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Bartosz Drzewiecki, Sebastian Stańczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 214
Liczba cytowań: 0
