Przejawy staropolskiej „mowy nienawiści” na przykładzie ocen działalności Ludwiki Marii Gonzagi
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2024.044Słowa kluczowe
Ludwika Maria Gonzaga, opozycja, Jan Kazimierz Waza, elekcja vivente rege, rokosz LubomirskiegoAbstrakt
W ramach niniejszego artykułu ukazane zostaną kategorie zarzutów, z jakimi spotykała się królowa Ludwika Maria Gonzaga, podejmując się działalności politycznej. Dotyczyły one m.in. jej cudzoziemskiego pochodzenia, promowania francuskiej (obcej) kultury, jej płci czy zarzutów wobec jej współpracowników. Pojawiało się również wiele zwykłych oszczerstw ze strony przeciwników żony Jana Kazimierza Wazy. Analizie zostanie poddana również zmienność wysuwanych przeciwko niej argumentów w różnych okresach panowania (oczywiście z uwzględnieniem sytuacji politycznej w Rzeczpospolitej Obojga Narodów). Przejawy bezpardonowej dyskredytacji działalności Ludwiki Marii Gonzagi przedstawiono poprzez zebranie skierowanych przeciwko niej pism politycznych, zjadliwych wierszy czy rymowanek.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne:
Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka Ukrainy im. W. Stefanyka:
rkps 335.
Zakład Narodowy im. Ossolińskich:
rkps 2977/II.
Źródła drukowane:
Morsztyn Jan Andrzej, Listy Jana Andrzeja Morsztyna, oprac. S. Ochmann-Staniszewska, Wrocław 2002.
Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy 1648-1668. Publicystyka, eksorbitancje, projekty, memoriały. Tom. 1, 1648-1660, zebr. i oprac. Stefania Ochmann-Staniszewska, Wrocław 1989.
Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy 1648-1668 : publicystyka, eksorbitancje, projekty, memoriały. T. 2, 1661-1664, zebr. i oprac. Stefania Ochmann-Staniszewska, Wrocław 1990.
[Pierre Des Noyers], Stan spraw Polski i instrukcje, jak poseł ma postępować w popieraniu elekcyi księcia (D’Enghien), die 18 Grudnia 1662. roku, [w:] Portfolio królowej Marii Ludwiki, czyli zbiór listów, aktów urzędowych i innych dokumentów, ściągających się do pobytu tej monarchini w Polsce, wyd. E. Raczyński, Poznań 1844, t. 2.
Literatura:
Augustyniak Urszula, Wazowie i „królowie rodacy”. Studium władzy królewskiej w Rzeczypospolitej XVII wieku, Warszawa, Warszawa 1999.
Bobiatyński Konrad, Michał Kazimierz Pac- wojewoda wileński, hetman wielki litewski. Działalność polityczno-wojskowa, Warszawa 2008.
Choińska-Mika Jolanta, Między społeczeństwem szlacheckim a władzą. Problemy komunikacji, społeczności lokalne, władza w epoce Jana Kazimierza, Warszawa 2002.
Gregorowicz Dorota, ’Obstacle of Sex’. Christina of Sweden and Her Aspirations to the Polish-Lithuanian Throne, “Gender& History” 2021, vol. 35, s. 68-84.
Kersten Adam, Stefan Czarniecki 1599-1665, Lublin 2006.
Kossakowski Krzysztof, Udział kobiet w organizacjach i fakcjach politycznych w Rzeczypospolitej w XVI-XVII w., w: Ruchy kobiece na ziemiach polskich w XIX i XX w: stan badań i perspektywy, red. M. Dajnowicz, A. Miodowski, Białystok 2020, s. 353.
Kłaczewski Witold, Jerzy Sebastian Lubomirski, Wrocław 2002.
Krakowiak Paweł, Dwa sejmy 1666 roku, Toruń 2010.
Libiszowska Zofia, Żona dwóch Wazów, Warszawa 1963.
Nagielski Mirosław, Ludwika Maria Gonzaga de Nevers i jej walka o przeprowadzenie elekcji vivente rege, w: Ludwika Maria Gonzaga (1611-1667): między Paryżem a Warszawą, red. A. Kalinowska, P. Tyszka, Warszawa 2019, s. 51-80.
Nagielski Mirosław, „Partia dworska” w schyłkowym okresie panowania Jana Kazimierza Wazy (1664-1668), [w:] Faworyci i opozycjoniści. Król a elity polityczne w Rzeczypospolitej XV-XVII wieku, red. M. Markiewicz, R. Skowron, Kraków 2006, s. 326-357.
Nowak-Dłużewski Juliusz, Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Dwaj młodsi Wazowie, Warszawa 1972.
Nowak-Dłużewski Juliusz, Poezja Związku Święconego i rokoszu Lubomirskiego, Wrocław 1953.
Ochmann-Staniszewska Stefania, Sejmy z lat 1661-1662: przegrana batalia o reformę ustroju Rzeczypospolitej, Wrocław 1977.
Opaliński Edward, Kultura polityczna szlachty polskiej w latach 1587-1652. System parlamentarny a społeczeństwo obywatelskie, Warszawa 1995.
E. Opaliński, Szlachta polska wobec króla jako instytucji 1587-1648, „Kwartalnik Historyczny” 1983, R. 40, nr 4, s. 791-808.
Piwarski Kazimierz, Gra habsbursko-francuska o wpływy w Rzeczpospolitej i elekcje z lat 1669, 1674 i 1697, [w:] Historia Polski. T. I do roku 1764. Część II od połowy XV w.,, red. H. Łowmiański, oprac. S. Arnold et. al., Warszawa 1958.
Podhorecki Leszek, Sobiescy herbu Janina, Warszawa 1981.
Przyboś Adam, Gosiewski Wincenty Aleksander, PSB, t. 8, 1960.
Przyboś Adam, Podlodowski Mikołaj, PSB, t. 27, 1982.
Rachuba Andrzej, Boje Jana Kazimierza o Litwę w latach 1656-1668. Sukces stronnictwa dworskiego w walce z opozycją, [w:] Dwór a kraj. Między centrum a peryferiami władzy. Materiały konferencji naukowej zorganizowanej przez Zamek Królewski na Wawelu, Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Historii Akademii Pedagogicznej w Krakowie w dniach 2-5 kwietnia 2001, red. R. Skowron, Kraków 2003, s. 415-431.
Rachuba Andrzej, Konfederacja Kmicicowska i Związek Braterski wojska litewskiego w latach 1660-1663, Warszawa 1989.
Rachuba Andrzej, Królowa Ludwika Maria a Litwa, [w:] Ludwika Maria Gonzaga (1611-1667): między Paryżem a Warszawą, red. A. Kalinowska, P. Tyszka, Warszawa 2019, s. 94-122.
Sawicki Mariusz, Zabójstwo Wincentego Aleksandra Gosiewskiego w relacjach dyplomatów francuskich, ”Almanach Historyczny” 2020, t. 22, s. 69-91.
Serwański Maciej, Kształtowanie się stronnictwa profrancuskiego na dworze polskim w wiekach XVI i XVII, [w:] Dwór a kraj. Między centrum a peryferiami władzy. Materiały konferencji naukowej zorganizowanej przez Zamek Królewski na Wawelu, Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Historii Akademii Pedagogicznej w Krakowie w dniach 2-5 kwietnia 2001, red. R. Skowron, Kraków 2003, s. 219-233.
Starnawski Jerzy, Wespazjan Kochowski, Wrocław 1988.
Targosz Karolina, Uczony dwór Ludwiki Marii Gonzagi (1646-1667). Z dziejów polsko-francuskich stosunków naukowych, Warszawa 2015.
Rogalska Ewelina, Urbańczyk Michał, Złożoność zjawiska mowy nienawiści w pozaprawnym aspekcie definicyjnym, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2017, nr 39 (2), s. 117-135.
Wójcik Zbigniew, Dzieje Rosji 1533-1801, Warszawa 1971.
Ziober Aleksandra, Postawy elit Wielkiego Księstwa Litewskiego wobec elekcji Władysława IV Wazy i Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Kraków 2020.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Julia Paduch
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 172
Liczba cytowań: 0
