Na pograniczu sportu i polityki.
Tournée Hakoahu Wiedeń po Polsce w 1924 roku w świetle relacji prasy
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2023.033Słowa kluczowe
Polonia Warszawa, Hakoah Wiedeń, piłka nożna, relacje polsko-żydowskie, syjonizm, antysemityzmAbstrakt
W Polsce w 1924 r. odbyły się liczne mecze międzynarodowe. Spośród wielu zagranicznych zespołów piłkarskich przyjechał również, popularny wśród diaspory żydowskiej, Hakoah Wiedeń. Nie była to jego pierwsza wizyta w Drugiej Rzeczypospolitej, ale tym razem uwzględniała wiele, do tej pory nieodwiedzonych przez ten klub miast, w tym Warszawę. Przyjazd wiedeńczyków wywołał w większości miejscowości duże poruszenie wśród ludności żydowskiej, a szczególnie w środowisku syjonistycznym, z którym byli związani. Przebieg tournée bacznie śledziła prasa żydowska, a także polska, która to podważała sportowy sens wizyty, upatrując w nim cele polityczne. Hakoah wiele meczów rozegrał ze znacznie słabszymi sportowo od siebie klubami, związanymi z ruchem syjonistycznym, a jego trasa obejmowała wyłącznie miejscowości licznie zamieszkiwane przez Żydów. Goście wygrali wszystkie dwanaście meczów, w tym także z polskimi klubami. Piłkarze na dworcach byli witani przez komitety powitalne, organizacje syjonistyczne i tłum sympatyków. Sportowcy z Austrii uczestniczyli też w okolicznościowych wydarzeniach. Kulminacją podróży była wizyta w stolicy. Powitanie na dworcu przerodziło się w wielotysięczną manifestację. Na meczu Polonia Warszawa - Hakoah Wiedeń zjawił się nadkomplet publiczności, w większości złożonej z żydowskich mieszkańców stolicy. Mecz obfitował w kontrowersje i został przerwany przed czasem. Napięta atmosfera panowała również na widowni. Mimo złej organizacji spotkania, nie doszło do zamieszek. Wokół wydarzeń warszawskich trwał intensywny spór na łamach prasy. Wydarzenia te zachwiały dotychczasową dobrą współpracę polsko-żydowską na polu sportowym.
Bibliografia
A. Źródła
I. Prasa
„Chwila” 1924-1925
„Der Moment” 1924
„Dos Naje Lebn” 1924
„Dziennik Białostocki” 1924
„Dziennik Poznański” 1924
„Dziennik Wileński” 1924, 1930
„Echo Warszawskie” 1924
„Express Wieczorny Ilustrowany” 1924
„Gazeta Poranna 2 gr” 1924
„Głos Polski” 1924
„Illustriertes Sportblatt” 1924
„Ilustrowany Kurier Codzienny” 1924
„Kurier Poznański” 1924
„Kurier Sportowy” 1925
„Kurier Warszawski” 1924
„Kurier Wileński” 1924
„Mucha” 1924
„Nadniemeński Kurier Polski” 1924
„Nasz Przegląd” 1924
„Nowy Dziennik” 1924
„Polska Zbrojna” 1924
„Przegląd Sportowy” 1922 - 1933
„Robotnik” 1924
„Rzeczpospolita” 1924
„Sport” 1924
„Sport Ilustrowany” 1924
„Sport-Tagblatt” 1924
„Stadion” 1924
„Tygodnik Sportowy” 1924-1925
II. Literatura podmiotu
Bułanow Jerzy, 11 Czarnych Koszul. Moje wspomnienia, oprac. Robert Gawkowski, wyd. Jarosław Rokicki, Warszawa 2011.
Mielech Stanisław Gole, faule i ofsaidy, Sport i Turystyka, Warszawa 1957.
Nordau Max, Mowy ze zjazdów syjonistycznych w Bazylei, Achiasaf, Warszwa 1900.
III. Informatory statystyczne i afisze
Biblioteka Narodowa, Kolekcja afiszów „Piłka nożna 1918-39”, sygn. DŻS XVIIIA 1b.
Drugi Powszechny Spis Ludności z dn. 9. XII 1931 roku. Mieszkania i gospodarstwa domowe, ludność, stosunki zawodowe. Miasto Wilno, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1937.
Jaskólski Józef, Tabele walutowe i towarowe 1914-1924, Spółka Akcyjna Wydawnicza Lwów 1924.
Pierwszy Powszechny spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 roku. Mieszkania, ludność, stosunki zawodowe. Miasto Warszawa, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1926.
Pierwszy Powszechny Spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 roku. Mieszkania, ludność, stosunki zawodowe. Województwo lwowskie, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1927.
Pierwszy Powszechny Spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 roku. Mieszkania, ludność, stosunki zawodowe. Województwo kieleckie, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1927.
Pierwszy Powszechny Spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 roku. Mieszkania, ludność, stosunki zawodowe. Województwo łódzkie, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1928.
Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 3, 1924, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1925.
B. Literatura
Hałambiec Anna, Sekcje piłkarskie żydowskich klubów sportowych w Krakowie, Maciej W. Belda (et al.), Machabeusze sportu. Sport żydowski w Krakowie, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2012.
Betz Susanne H, Löscher Monika, Schölnberger Pia, „Die Hakoah lebt!”, [w:] „…mehr als ein Sportverein” 100 Jahre Hakoah Wien 1909-2009, red. Susanne H. Betz, Monika Löscher, Pia Schölnberger, Studienverlag, Innsbruck-Wien-Bozen 2009.
Bowman William D., Hakoah Vienna and the International Nature of Interwar Austrian Sports, „Central European History”, 2011, vol. 44, no. 4, s. 642-668.
Landau-Czajka Anna, Polska to nie oni. Polska i Polacy w polskojęzycznej prasie żydowskiej II Rzeczypospolitej, Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 2015.
Dudek Dobiesław, Krytyczne tezy do naukowych badań nad sportem, [w:] red. Tomasz Jurek, Kazimierz Obodyński, Stanisław Zaborniak, Z dziejów turystyki i sportu w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2009.
Gaszyński Paweł, Zanim powstała liga. Almanach rozgrywek piłkarskich w Polsce w latach 1919-1926, Gargulion, t. 3, cz. 2, Kraków 2017.
Gawkowski Robert, Encyklopedia klubów sportowych Warszawy i jej najbliższych okolic w latach 1918-39, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.
Gawkowski Robert, Rokicki Jarosław, Stosunki polsko-żydowskie w sporcie II Rzeczypospolitej, [w:] Parlamentaryzm, konserwatyzm, nacjonalizm. Sefer jowel. Studia ofiarowane Profesorowi Szymonowi Rudnickiemu, red. J. Żyndul, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2010.
Gawkowski Robert, Warszawska Polonia. Piłkarze „Czarnych Koszul” 1911-2001, Art-Syrenka, Warszawa, 2001.
Goksiński Jan, Klubowa historia piłki nożnej do 1939 roku, t. 1, PZI Softena, Warszawa 2013.
Goksiński Jan, Piątek Jacek, Polska piłka nożna. Frekwencja – stadiony – mecze w latach 1921-2016, PZI Softena ,Warszawa 2016.
Gowarzewski Andrzej, Polonia, Warszawianka, Gwardia. Prawdziwa historia trzech klubów, GiA, Katowice 2003.
Hałys Józef, Piłka nożna w Polsce 1918-1926, oprac. Piotr Dobosz, Leszek Śledziona, t. 2, NADA, Mielec-Kraków 2017.
Jurek Tomasz, Kultura fizyczna mniejszości niemieckiej w Polsce w latach 1918-1939, PTNKF Sekcja Historii, Gorzów Wlkp. – Poznań, 2002.
Kozłowski Maciej, Naród wybrany – Cracovia Pany. Z wielokulturowej historii polskiego sportu, Stowarzyszenie Nigdy Więcej, Warszawa-Kraków 2015.
Miatkowski Jerzy, Owsiański Jarosław, 1928. Wisła po raz drugi, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2018
Miatkowski Jerzy, Owsiański Jarosław, 1929. Zielone Mistrzostwo, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2019.
Miatkowski Jerzy, Owsiański Jarosław, 1930. Liga dla Pasów, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2020.
Rokicki Jarosław, Początki żydowskich organizacji sportowych, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1998, z. 4, s. 62-78.
Rudnicki Szymon, Towarzystwo Rozwoju Handlu i Rzemiósł w Gospodarka, ludzie, władza, [w:] Gospodarka - Ludzie – Władza. Studia Historyczne ofiarowane Juliuszowi Łukasińskiemu w 75 rocznicę urodzin, red. M. Kopczyński, A. Mączka, Wydawnictwo Krupski i S-ka, Warszawa 1998.
Rudnicki Szymon, Żydzi w parlamencie II Rzeczpospolitej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2004.
Schölnberger Pia, Die Hakoah in der medialen Tagesberichterstattung 1920 bis 1928, [w:] „…mehr als ein Sportverein” 100 Jahre Hakoah Wien 1909-2009, red. Susanne H. Betz, Monika Löscher, Pia Schölnberger, Studienverlag, Innsbruck-Wien-Bozen 2009.
Surzyn Jacek, Antysemityzm, emancypacja, syjonizm. Narodziny ideologii syjonistycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014.
Śmiechowski Krzysztof, Powstanie Wszechświatowego Związku Makkabi i igrzyska makabejskie (1900-1939), [w:] M. Belda (et al.), Machabeusze sportu. Sport żydowski w Krakowie, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2012.
Tuszyński Bogdan, Rzut oka na główne kierunki rozwoju polskiej prasy sportowej do 1939 roku, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1973, t. 12, z. 4, s. 495-515.
Wilczyńska Bogna, Żydzi i Polacy na boiskach międzywojennego Krakowa, czyli co piłka nożna może powiedzieć o społeczeństwie, „Studia Judaica” 2015, nr 2, s. 293-319.
Zaborniak Stanisław, Kultura fizyczna ludności ukraińskiej na ziemiach polskich (1868-1939), Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2007.
Zawartka Marek, Sylwetka pseudokibica w zarządzaniu bezpieczeństwem na stadionach sportowych w Polsce, AWF, Katowice 2014.
C. Słowniki i strony internetowe
Polski Słownik Judaistyczny, t. 1-2, oprac. Z. Borzymińska, R. Żebrowski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2003.
Saison 1924/1925, www.austriasoccer.at [dostęp 26.01.2021].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Szymon Beniuk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 116
Liczba cytowań: 0
