Intercyza ślubna wojewody sandomierskiego Jana Tarły (zm. 1750) i Zofii z Krasińskich (zm. 1790) jako przykład regulacji prawnych i majątkowych między małżonkami w dawnej Polsce.
Analiza treści i edycja źródła
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2022.008Słowa kluczowe
intercyza, posag, Jan Tarło, Zofia z Krasińskich TarłowaAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest analiza intercyzy ślubnej zawartej przez wojewodę sandomierskiego Jana Tarłę i jego czwartą, ostatnią małżonkę – Zofię z Krasińskich. Wskazany materiał jest tym cenniejszy, że nie był dotychczas analizowany przez badaczy. Podjęte ustalenia o charakterze majątkowym i prawnym stanowiły formę zabezpieczenia interesów umawiających się stron, a także wpłynęły na sposób podziału praw do majątku po bezdzietnej śmierci Jana Tarły w 1750 r. Analizę dokumentu uzupełnia edycja źródła, przechowywanego w Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym w Kijowie.
Bibliografia
Archiwum Główne Akt Dawnych
Archiwum Roskie, Akta prawno-majątkowe, rkps 46.
Archiwum Warszawskie Radziwiłłów, dział V, rkps 16106,
Zbiór Aleksandra Czołowskiego, rkps 355,
Zbiór Anny z Potockich Ksawerowej Branickiej, rkps 722, 2278,
Archiwum Narodowe w Krakowie, oddział I, Zbiór Zygmunta Glogera, rkps 800, s. 1-9
Biblioteka Kórnicka PAN, rkps 1577
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie fond 13, opis 1, sprawa 531,
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne w Kijowie
fond 254, opis 1, sprawa 24; sprawa 27; sprawa 138; sprawa 139; sprawa 144
Starodruki:
Biblioteka UMCS, dział starodruków, St. 1844, Pomiar Wysokich Zasług Z Cienia Śmiertelnego [...] W dzień drugi Pogrzebu [...] Jana Hrabi na Tęczynie, y Szczekarzowicach Tarła Woiewody Sandomirskiego [...] Załosnym Kazaniem w Kościele Opolskim [...] Uczyniony. Dnia 5. Lutego Roku 1750 przez Woyciecha Aloyzego Zabielskiego [...] Y tegoż Roku [...] do druku podany, Lublin 1750
Źródła drukowane:
Korespondencja Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, kasztelanowej krakowskiej. T. 3, Jaśnie Oświecona Mościa Księżno Dobrodziejko. Rodzina, przyjaciele i klienci (wybór), oprac. B. Popiołek, U. Kicińska, A. Słaby, Warszawa 2016.
Literatura:
Bondyra Wiesław, Testament Jana Tarły, wojewody sandomierskiego z 1750 roku, „Res Historica”, 2008, nr 26, s. 141-153.
Ciesielski Tomasz, Od Wmci Pani już bardzo dawno miałem wiadomość, proszę, abyś mi doniosła o zdrowiu swoim i obrotach...". Wojenne doświadczenia Elżbiety z Branickiej Tarłowej w latach 1733 – 1735 [w:] Kobiety w dziejach: od nowożytności do współczesności. Mare Integrans.Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego, red. M. Franz, Z. Pilarczyk, Warszawa 2018, s. 93-121.
Dąbkowski Piotr, Prawo prywatne polskie, t. 1, Lwów 1910.
Dunin-Borkowski Jerzy, Dunin-Wąsowicz Mieczysław, Elektorowie królów Władysława IV., Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III. Lwów 1910.
Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
Jakuboszczak Agnieszka, Panny i wdowy – w poszukiwaniu własnej przestrzeni. Losy osiemnastowiecznych szlachcianek z kręgu rodziny Działyńskich [w:] Kobieta i mężczyzna, jedna przestrzeń – dwa światy, red. B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, M. Gadocha, Kraków 2015, s. 295–305.
Kicińska Urszula, Umowa dożywocia jako przykład regulacji majątkowej małżonków w dawnej Polsce, „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego” 2013, nr 5, s. 266–272.
Kobierecki Michał, Adam Małachowski i listy do niego z lat 1724-1767 w zbiorach Ossolineum, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica, 2000, nr 67, s. 163-179.
Kolarska Magdalena , Listy Elżbiety z Branickich i Jana Tarły jako przykład korespondencji miłosnej w epoce saskiej, [w:] Kobiece kręgi korespondencyjne w XVII-XIX wieku, red. B. Popiołek, U. Kicińska, A. Słaby, Warszawa-Bellerive-sur-Allier 2016, s. 79–90.
Konopczyński Władysław, Lubomirska 1.v. Tarłowa z Krasińskich Zofia, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 17, Wrocław 1972, s. 636-638.
Kubicki Radosław, Kobiety w polskiej tradycji i myśli politycznej – ze szczególnym uwzględnieniem Franciszki i Zofii z Krasińskich, [w:] Franciszka z Krasińskich Wettyn, Księżna Kurlandii i Semigalii, prababka dynastii królów włoskich. Dziedzictwo rodziny Krasińskich w regionie świętokrzyskim, red. D. Kalina, R. Kubicki, M. Wardzyński, Kielce-Lisów 2012, s. 185-196.
Kuchta Joanna, Instytucja małżeństwa w świetle intercyz przedślubnych w okresie staropolskim, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historia, 2007, nr 6, s. 65–75.
Lesiński Jerzy, Spory o dobra neuburskie, „Miscellanea Historico-Archivistica” 1996, t. VI, s. 95-132.
Lubczyński Mariusz, Zawieranie małżeństw przez szlachtę w świetle intercyz przedślubnych w krakowskich księgach grodzkich w latach 1680–1730, [w:] Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI–XVIII wieku. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa 2001, s. 137–155.
Łopatecki Karol, Intercyza zawarta między Janem Klemensem Branickim a Katarzyną Barbarą Radziwiłłówną jako przykład realizacji strategii rodzinnych magnaterii (1720 r.), „Przeszłość Demograficzna Polski”, 2016, nr 38/3, s. 31-54.
Matuszewski Józef, Datowanie w dekretach krakowskich, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego”, 2003, t. 8, s. 105-113.
Młynarski Łukasz Piotr, Kilka uwag na temat wartości ideowych i artystycznych kaplicy grobowej Krasińskich p.w. św. Barbary przy kościele parafialnym św. Mikołaja w Lisowie [w:] Franciszka z Krasińskich Wettyn, Księżna Kurlandii i Semigalii, prababka dynastii królów włoskich. Dziedzictwo rodziny Krasińskich w regionie świętokrzyskim, red. D. Kalina, R. Kubicki, M. Wardzyński, Kielce-Lisów 2012, s. 127-150.
Penkała Anna, Panieńskie ochędóstwo. Kwestie posagowe i wienne w małżeństwach szlachty województwa krakowskiego w czasach saskich, Kraków 2016.
Pielas Jacek, Wdowa-matka a kwestie majątkowe w rodzinach szlachty koronnej w XVII wieku [w:] Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa, t. 3: Społeczeństwo a rodzina, red. I. Dacka-Górzyńska, A. Karpiński, Warszawa 2011, s. 171–193.
Pielas Jacek, Zabezpieczenie praw majątkowych Annie Stanisławskiej w intercyzie przedślubnej z 1669 roku, „Almanach Historyczny” 2000, nr 2, s. 209–217.
Popiołek Bożena, Magdalena z Tarłów Lubomirska (zm. 1728), wojewodzina krakowska. Próba biografii, „Krakowskie Studia Małopolskie”, 2013, nr 18, s. 434-453.
Sulej Katarzyna, Mariaże magnackie w XVI–XVIII wieku na podstawie intercyz przedślubnych, [w:] Społeczeństwo Staropolskie. Seria nowa, t. 3, red. A. Karpiński, Warszawa 2011, s. 63–96.
Wijaczka Jacek, Spis wyprawy ślubnej kasztelanki poznańskiej Anny Mycielskiej z 1744 roku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 2011, t. LIX, nr 2, s. 225–234.
Winniczenko Oksana, Заповіт сандомирського воєводи Яна Тарла (1750 р.), „Вісник Львівського університету. Серія історична. Львів” 2009, nr 44, s. 385–415.
Zielińska Teresa, Kosztowności jako składnik wyposażenia kobiet w XVII i XVIII wieku [w:] Miasto – region – społeczeństwo. Studia ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Wyrobiszowi w sześćdziesiątą rocznicę Jego urodzin, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Białystok 1992, s. 295-303.
Żerek-Kleszcz Hanna, Perły kasztelanki. Inwentarz majątkowy Zofii z Poniatowskich [w:] Niebem i sercem okryta. Studia historyczne dedykowane dr Jolancie Malinowskiej, red. M. Malinowski, Toruń 2002, s. 303–326.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Anna Penkała-Jastrzębska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1821
Liczba cytowań: 0
