Mikołaj Zebrzydowski jako nauczyciel buntów w dramacie Ludwika Orpiszewskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.202.005Słowa kluczowe
Ludwik Orpiszewski, Mikołaj Zebrzydowski, fatalizmAbstrakt
W 1857 roku emigrant i były uczestnik powstania listopadowego Ludwik Orpiszewski poswięcił Mikołajowi Zebrzydowskiemu swój dramat, w którym przedstawił magnata z Zebrzydowic nie tyle jako rokoszanina, co przede wszystkim jako "nauczyciela buntów". W artykule przeanalizowano ów dramat pod kątem determinizmu, by uzasadnić, że autor w formie dramatycznej wyraził (za pomocą specyficznej odmiany fatalizmu supranaturalistycznego) swoje zdanie na temat przyczyny upadku Rzeczypospolitej, której dopatrywano się w rokoszu Zebrzydowskiego. Zauważona została także paralela między procesami dziejowymi wokół rokoszu Zebrzydowskiego i powstania listopadowego, zaistniała dzięki cykliczności i powtarzalności jako dwóch prawidłowości rządzących (zdaniem Orpiszewskiego) historią.Bibliografia
[Bibliografia została umieszczona w załączonym pliku z tekstem]
Źródła drukowane
Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606-1608, oprac. J. Czubek, t. I-III, Kraków 1916-1918.
Niemcewicz J. U., Śpiewy historyczne z muzyką i rycinami, wyd. II, Warszawa 1816.
Orpiszewski L., Mikołaj Zebrzydowski. Dramat w V. aktach, Poznań 1872.
Orpiszewski L., Mikołaj Zebrzydowski, „Rocznik Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu”, 1870-1872, s. 84-146.
Opracowania
Banaś T., Polskie wiersze okolicznościowe okresu rokoszu Zebrzydowskiego — problemy genologiczne, „Napis”, seria XVII, 2006, s. 63-75.
Czekała A., Drugi etap rokoszu Zebrzydowskiego (X 1606 – VI 1608) w świetle wybranych druków ulotnych, „Acta Universitatis Lodziensis”, 96, 2016, s. 19-41.
Dworzaczek W., Genealogia. Tablice, Warszawa 1959, nr 134.
Lelewel J., Polska, dzieje i rzeczy jej, t. 3, Poznań 1855.
Łepkowski J., Kalwarya Zebrzydowska i jej okolice pod względem dziejowym i archeologicznym, Kraków 1850.
Maciaszewski J., Wojna domowa w Polsce (1606-1609), cz. I: Od Stężycy do Janowca, Wrocław 1960.
Niemcewicz J.U., Dzieje panowania Zygmunta III, Warszawa 1819.
Opaliński E., Zjazd rokoszowy w Jędrzejowie w roku 1607, [w:] Król a prawo stanów do oporu, red. M. Markiewicz, E. Opaliński, R. Skowron, Kraków 2010, s. 221–236.
Opaliński E., Zjazd rokoszowy warszawski w październiku 1607 r., "Kwartalnik Historyczny", r. CXXI, 3, 2014, s. 521-539.
Rychcicki M. J. [Dzieduszycki M.], Piotr Skarga i jego wiek, t. 1, Kraków 1850.
Siarczyński F., Obraz wieku panowania Zygmunta III, t. II, Lwów 1826, s. 369-371.
Słoczyński H. M., „Kazanie Skargi” Jana Matejki w kontekście ówczesnej wiedzy o epoce i poglądów na dzieje Polski, „Folia Historica Cracoviensia”, 24, 2018, z. 1, s. 59-116.
Słoczyński H. M., Światło w dziejarskiej ciemnicy. Koncepcja dziejów i interpretacja przeszłości polski Joachima Lelewela, Kraków 2010.
Szpaczyński P., Mocarstwowe dążenia Zygmunta III w latach 1587-1618, Kraków 2013.
Wisner H., W imię praw i zwyczajów, czyli wbrew nim. Rokosz Zebrzydowskiego 1606-1607, [w:] Król a prawo stanów do oporu, red. M. Markiewicz, E. Opaliński, R. Skowron, Kraków 2010, s. 209-221.
Polski Słownik Biograficzny, t. XXIV, hasło: Ludwik Orpiszewski, oprac. J. Wszołek, Warszawa 1979, s. 250-252.
Wasyluk P., Kategorie filozofii dziejów, „Kultura i Edukacja”, nr 4, 2007, s. 7-24.
Wyczawski E. H. OFM, Kalwaria Zebrzydowska. Historia klasztoru bernardynów i kalwaryjskich dróżek, wyd. II, Kalwaria Zebrzydowska 2006.
Zaleski B., Ludwik Orpiszewski (1810-1875), Kraków 1875.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Mirosław Aleksander Płonka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 607
Liczba cytowań: 0
