Prefekci pretorianów cesarza Kommodusa
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2012.001Abstrakt
The article presents the history of ten praetorian prefects (PPO) of the Emperor Commodus. The prosopographical method used by the author of the article is extremely useful in the studies on individuals in the society of Imperium Romanum. In this type of research, it is particularly important to note that praefecti praetorio as a clerical elite were very well represented in ancient sources, which renders the historical material highly representable for this group. During the twelve years’ rule of Commodus, the number of PPOs, representing nearly forty percent of these officials during the reign of the emperors of the Antonine dynasty (96–192), clearly indicates lack of stability and continuous political struggle in the Rome of those days. The presentation of ten PPOs, the highest equestrian officials, sheds light on the political system of the last emperor of the Antonine dynasty.
Bibliografia
Absil 1997 – M. Absil, Les Prefets du pretoire d’Auguste a Commode 2 avant Jesus–Christ 192 apres Jesus–Christ, Paris 1997.
Alfoldy 1981 – G. Alfoldy, Die Stellung der Ritter in der Fuhrungsschicht des Imperium Romanum, „Chiron. Mitteilungen der Kommission fur Alte Geschichte und Epigraphik des Deutschen Archaologischen Instituts”, 11, 1981, 169–215.
Alfoldy 2003 – G. Alfoldy, Historia społeczna starożytnego Rzymu, tłum. pol. A. Gierlińska, Poznań 2003.
Arnheim 1971 – M. T. W. Arnheim, Third Century Praetorian Prefects Senatorial Origin: Fact or Fiction?, „Athenaeum”, 49, 1971, 74–88.
Balbuza 2005 – K. Balbuza, Triumfator. Triumf i ideologia zwycięstwa w starożytnym Rzymie epoki cesarstwa, Poznań 2005.
Ballou 1921 – S. H. Ballou, The Carriere of the Higher Roman Officials in Egypt in the Second Century, „Transactions and Proceedings of the American Philological Association”, 52, 1921, 96–110.
Berger 1932 – A. Berger, s.v. Tarruntenus Paternus, RE IV A,2, 1932, col. 2405–2407.
Birley 1999 – A. R. Birley, Septimius Severus: The African Emperor, London–New York 1999 (wyd. org. London 1971).
Birley 2000 – A. R. Birley, Hadrian to the Antonines, „Cambridge Ancient History, vol. XI: The High Empire, A.D. 70–192”, Cambridge 2000, 132–194.
Birley 2005 – A.R. Birley, The Roman Government of Britain, Oxford–New York 2005.
Borghesi, Cuq 1897 – B. Borghesi, Oeuvres completes de Bartolomeo Borghesi, ed. E. Cuq, t. X: Les prefets du pretoire, Paris 1897.
Breeze 1971 – D. J. Breeze, Grades and Ranks below the Centurionate, „The Journal of Roman Studies”, 61, 1971, 130–135.
Breeze 1993 – D. J. Breeze, The Organization of the Career Structure of the Immunes and Principales of the Roman Army, [w:] D. J. Breeze, B. Dobson, Roman offi cers and Frontiers (Mavors X), Stuttgart 1993, 11–58.
Brunt 1973 – P. A. Brunt, The fall of Perennis: Dio-Xiliphinus 72. 9. 2, „The Classical Quarterly”, 23, 1, 1973, 172–177.
Brunt 1975 – P. A. Brunt, The Administrators of Roman Egypt, „The Journal of Roman Studies”, 65, 1975, 124–147.
Brunt 1983 – P. A. Brunt, Princeps and Equites, „The Journal of Roman Studies”, 73, 1983, 42–75.
Callewaert 1905 – C. Callewaert, Questions de droit concernant le process du martyr Apollonius, „Revue de Questions Historiques”, t. 33, 77, 1905, 349–375.
Camodeca 1981 – G. Camodeca, La Carriera Del Prefetto Del Pretorio Sex. Cornelius Repentinus In Una Nuova Iscrizione Puteolana, „Zeitschrift fur Papyrologie und Epigraphik”, 43, 1981, 43–56.
Campbell 1984 – J. B. Campbell, The Emperor and the Roman Army, 31 BC –AD 235, Oxford 1984.
Campbell 1994 – B. Campbell, The Roman Army, 31 B.C.–A.D. 337. A Sourcebook, London 1994.
Chapot 1896 – V. Chapot, La Flotte de Misene. Son histoire, son reclutement, son regime administratif, Paris 1896.
Cheesman 1914 – G. L. Cheesman, The Auxilia of the Roman Imperial Army, Oxford 1914.
Christol, Demougin 1988 – M. Christol, S. Demougin, Notes de Prosopographie Equestre IV, „Zeitschrift fur Papyrologie und Epigraphik”, 74, 1988, 14–21.
Christol 1999 – M. Christol, L’ ascension de l’ordre equestre. Un theme historiograpique et sa realite, [w:] L’ Ordre Equestre. Historie d’une aristocratie (II siecle av.J.C. – IIIe siecle ap.J.C.). Actes du colloque international organise par S. Demougin, H. Devijver et M.-Th . Raepsaet-Charlier (Bruxelles– Leuven, 5–7 octobre 1995), Rome 1999, 613–628.
Cicogna 1902 – G. Cicogna, Consilium principis. Consistorium. Ricerche di Diritto romano pubblico e di Diritto privato, Torino 1902. Crook 1955 – J. Crook, Consilium principis. Imperial counsils and counsellors from Augustus to Diocletian, Cambridge 1955.
Cuq 1884 – E. Cuq, Le Conseil des Empereurs d’Auguste a Diocletien, Extrait des Memoires presentes par divers savants a l’Academie des Inscriptions et Belles–Lettres, I Ser. IX, 2, Paris 1884, 311–502.
Daguet 1988 – A. Daguet, Vitruvius Secundus, ab epistulis: un lettre africain?, „Revue des Etudes Augustiniennes”, 34, 1988, 3–13.
Dąbrowa 1990 – E. Dąbrowa, Rozwoj i organizacja armii rzymskiej, „Filomata”, 399, 1990, 328–423.
Dean 1916 – L. R. Dean, A Study of the Cognomina of Soldiers in the Roman Legions, Princeton–New Jersey 1916.
De Laet 1943 – S. J. De Laet, La prefecture du pretoire sous le Haut-Empire et le principe de la collegialite, „Revue belge de philologie et d’histoire”, 22, 1943, 73–95.
De Laet 1946 – S. J. De Laet, Les pouvoirs militaries des Prefets du Pretoire et leur developpement progressif, „Revue belge de philologie et d’histoire”, 25, 1946, 509–554.
Demougin 1988 – S. Demougin, L’ordre equestre sous les julio-claudiens, Collection de l’Ecole Francaise de Rome 108, Roma 1988.
Demougin 1999 – S. Demougin, L’ ordre equestre en Asie Mineure. Histoire d’ une romanisation, [w:] L’ Ordre Equestre. Historie d’une aristocratie (II siecle av.J.C.–IIIe siecle ap.J.C.). Actes du colloque international organise par S. Demougin, H. Devijver et M.-Th . Raepsaet-Charlier (Bruxelles- Leuven, 5–7 octobre 1995), Rome 1999, 579–612.
Devijver 1992a – H. Devijver, Equestrian Offi cers in the East, [w:] H. Devijver, The Equestrian Officers of the Roman Imperial Army (Mavors IX), Stuttgart 1992, 66–100.
Devijver 1992b – H. Devijver, Equestrian Offi cers from North Africa, [w:] H. Devijver, The Equestrian Officers of the Roman Imperial Army (Mavors IX), Stuttgart 1992, 223–297.
Dirksen 1871 – H. E. Dirksen, Der Rechtsgelehrte und Taktiker Paternus, ein Zeitgenosse der Antonine, [w:] H. E. Dirksen’s Hinterlassene Schriften zur Kritik und Auslegung der Quellen Romischer Rechtsgeschichte und Altehumskunde, ed. F. D. Sanio, Bd. II, Leipzig 1871, 412–434.
Domaszewski, Dobson 1967 – A. von Domaszewski, Die Rangordnung des romischen Heeres, 2. durchgesehene Aufl age. Einfuhrung, Berichtigungen und Nachtrage von Brian Dobson, Koln–Graz 1967.
Durry 1954 – M. Durry, s.v. Praetoriae Cohortes, RE XXII, 2, 1954, col. 1607–1634.
Eck, Lieb 1993 – W. Eck, H. Lieb, Ein diplom fur die classis Ravennas vom 22. November 206, „Zeitschrift fur Papyrologie und Epigraphik”, 96, 1993, 75–88.
Eck 1999 – W. Eck, Ordo equitum romanorum, Ordo libertorum. Freigelassene und ihre Nachkommen im romischen Ritterstand, [w:] L’ Ordre Equestre. Historie d’une aristocratie (II siecle av.J.C. – IIIe siecle ap.J.C.). Actes du colloque international organise par S. Demougin, H. Devijver et M.-Th . Raepsaet-Charlier (Bruxelles–Leuven, 5–7 octobre 1995), Rome 1999, 5–29.
Eck 2000a – W. Eck, The Emperor and His Advisers, [w:] Cambridge Ancient History, vol. XI: The High Empire, A.D. 70–192, Cambridge 2000, 195–214. Eck 2000b – W. Eck, The growth of administrative posts, [w:] Cambridge Ancient History, vol. XI: The High Empire, A.D. 70–192, Cambridge 2000, 238–265.
Eck 2003 – W. Eck, The Prosopographia Imperii Romani and Prosopographical Method, [w:] Fifty Years of Prosopography: the Later Roman Empi re, Byzantium and Beyond, ed. A. Cameron, Oxford–New York 2003, 11–22.
Ensslin 1954 – W. Ensslin, s.v. Praefectus praetorio, RE XXII, 2, 1954, col. 2391–2426.
Fluss 1923 – M. Fluss, s.v. Septimius Severus, RE II A, 2, 1923, col. 1573.
Forni 1953 – G. Forni, Il reclutamento delle legioni da Augusto a Diocleziano, Milano–Roma 1953.
Friedlaender 1888 – L. Friedlaender, Darstellungen aus der Sittengeschichte Roms in der Zeit: Von August bis zum Ausgang der Antonine, t. I, Leipzig 1888 (6 Aufl .).
Garzetti 1974 – A. Garzetti, From Tiberius to the Antonines. A history of the Roman Empire A.D. 14–192, transl. J. R. Foster, London 1974.
Greenidge 1901 – A. H. J. Greenidge, Roman Public Life, London–New York 1901.
Hammond 1940 – M. Hammond, Septimius Severus, Roman Bureaucrat, „Harvard Studies in Classical Philology”, 52, 1940, 137–173.
Hanslik 1970 – R. Hanslik, s.v. L. Iulius Veh[il]ius Gr[atus] Iulianus, RE Suppl. XII, 1970, col. 509–510.
Hassall 2000 – M. Hassall, The Army, [w:] Cambridge Ancient History, vol. XI: The High Empire, A.D. 70–192, Cambridge 2000, 320–343.
Hekster 2002 – O. J. Hekster, Commodus. An Emperor at the Crossroads, Amsterdam 2002.
Hirschfeld 1877 – O. Hirschfeld, Untersuchungen auf dem Gebiete der romischen Verwaltungsgeschichte, I: Die kaiserlichen Verwaltungsbeamten bis auf Diocletian, Berlin-Weidmann 1877.
Hirschfeld 1905 – O. Hirschfeld, Die kaiserlichen Verwaltungsbeamten bis auf Diocletian, Berlin 1905 (2 Aufl .).
Howe 1966 – L. L. Howe, The Praetorian Prefect from Commodus to Diocletian (A. D. 180–305), Roma 1966 (wyd. org.: Chicago 1942).
Ibbetson 2005 – D. Ibbetson, High classical law, [w:] Cambridge Ancient History, vol. XII: The Crisis of Empire, A.D. 193–337, Cambridge 2005, 184–199.
Jors 1893 – P. Jors, s.v. Aemilius Macer, RE I, 1893, col. 567–568.
Karlowa 1885 – O. Karlowa, Romische Rechtsgeschichte, Bd. I, Leipzig 1885.
Klein 1881 – J. Klein, Fasti consulares inde a Ceasaris nece usque ad imperium Diocletiani, Lipsiae 1881 (Bibliotheca Teubneriana).
Kluczek 2006 – A. A. Kluczek, Studia nad propagandą polityczną w Cesarstwie Rzymskim (II–III w.), Toruń 2006.
Kłodziński 2010 – K. Kłodziński, Marcus Aurelius Cleander – praefectus praetorio or a pugione of the Emperor Commodus?, [w:] Society and Religions. Studies in Greek and Roman History, ed. D. Musiał, vol. 3, Toruń 2010, 55–77.
Kolb 2008 – F. Kolb, Ideał poźnoantycznego władcy. Ideologia i autoprezentacja, tłum. pol. A. Gierlińska, Poznań 2008.
Kolendo, Żelazowski 2003 – J. Kolendo, J. Żelazowski, Teksty i pomniki. Zarys epigrafi ki rzymskiej okresu Cesarstwa Rzymskiego, Warszawa 2003.
Kotula 1972 – T. Kotula, Afryka połnocna w starożytności, Wrocław 1972.
Kubitschek 1889 – J. W. Kubitschek, Imperium Romanum. Tributum Discriptum, Pragae–Vindobonae–Lipsiae 1889.
Kuleczka 1974 – G. Kuleczka, Studia nad rzymskim wojskowym prawem karnym, Poznań 1974.
Last 1936 – H. Last, The Prinicpate and The Administration, [w:] Cambridge Ancient History, vol. XI: The Imperial Peace, A.D. 70–192, Cambridge 1936, 393–432.
Le Bohec 1994 – Y. Le Bohec, The Imperial Roman Army, London 1994.
Łuć 2004 – I. Łuć, Oddziały pretorianow w starożytnym Rzymie. Rekrutacja, struktura, organizacja, Lublin 2004.
Łuć 2008 – I. Łuć, Prozopografi a w badaniach nad karierami żołnierzy wojsk rzymskich, [w:] Dzieje biurokracji na ziemiach polskich, t. I, pod red. A. Goraka, I. Łucia i D. Magiera, Lublin–Siedlce 2008, 13–27.
Mommsen 1876 – Th . Mommsen, Romisches Staatsrecht, Bd. I, Handbuch der Romischen Alterthumer, ed. J. Marquardt, Th . Mommsen, Leipzig 1876.
Mommsen 1877 – Th . Mommsen, Romisches Staatsrecht, Bd. II. 2, Handbuch der Romischen Alterthumer, ed. J. Marquardt, Th . Mommsen, Leipzig 1877.
Mommsen 1906 – Th . Mommsen, Perennis, [w:] Gesammelte Schriften, Bd. 1, Berlin 1906, 514–515.
Mommsen 1907 – Th . Mommsen, Der Process des Christen Apollonius unter Commodus, [w:] Gesammelte Schriften, Bd. 3, Berlin 1907, 447–454.
Nicolet 1970 – C. Nicolet, Prosopographie et histoire sociale: Rome et l’Italie a l’epoque republicaine, „Annales. Economies, Societes, Civilisations”, 25, 1970, 1209–1228.
Okoń 2009 – D. Okoń, Severi et senatores. Polityka personalna cesarzy dynastii Sewerow wobec senatorow w świetle badań prozopograficznych (193– –235 r. n.e.), Szczecin 2009. Oliver 1972 – J. H. Oliver, Text of the Tabula Banasitana, A. D. 177, „The American Journal of Philology”, 93, 1972, 336–340.
Passerini 1939 – A. Passerini, Le coorti pretorie, Roma 1939.
Parker 1935 – H. M. D. Parker, A history of the Roman World from A.D. 138 to 337, London 1935.
Pflaum 1950 – H. G. Pflaum, Les procurateurs equestres sous le Haut – Empire romain, Paris 1950.
Pflaum 1957 – H. G. Pflaum, s.v. procurator, RE XXIII, 1, 1957, col. 1240– –1279.
Pflaum 1974 – H. G. Pfl aum, Les progres des recherches prosopographiques concernant l’epoque du Haut–Empire durant le dernier quart de siecle (1945–1970), [w:] Aufstieg und Niedergang der Romischen Welt, t. 2, 1, New York 1974, 113–135.
Platnauer 1918 – M. Platnauer, The life and reign of the emperor Lucius Septimius Severus, Oxford 1918.
Premerstein 1912 – A. von Premerstein, Untersuchungen zur Geschichte des Kaisers Marcus, „Klio. Beitrage zur alten Geschichte”, Bd. XII, Leipzig 1912, 139–178.
Ranieri 1998 – C. de Ranieri, La gestione politica di eta Commodiana e la parabola di Tigidio Perenne, „Athenaeum”, 86, 1998, 397–417.
Rankov, Hook 1994 – B. Rankov, R. Hook, The Praetorian Guard, London 1994.
Rohden 1894a – P. von Rohden, s.v. Aebutianus, RE I, 1894, col. 442.
Rohden 1894b – P. von Rohden, s.v. Q. Aemilius Laetus, RE I, 1894, col. 550.
Rohden 1896a – P. von Rohden, s.v. Annia Lucilla, RE II, 1896, col. 2315.
Rohden 1896b – P. von Rohden, s.v. L. Antistius Burrus, RE II, 1896, col. 2548.
Rohden 1896c – P. von Rohden, s.v. L. Aurelius Commodus, RE II, 1895, col. 2462–2479.
Rohden 1896d – P. von Rohden, s.v. M. Aurelius Papirius Dionysius, RE II, 1896, col. 2515–2516.
Rohden 1899 – P. von Rohden, s.v. M. Bassaeus M. f. S Stellatina Rufus, RE III, 1899, col. 103–104.
Rostovtseff , Mattingly 1923 – M. Rostovtseff , H. Mattingly, Commodus- Hercules in Britain, „The Journal of Roman Studies”, 13, 1923, 91– –109.
Ruciński 2008 – S. Ruciński, Praefectus urbi. Strażnik porządku publicznego w Rzymie w okresie wczesnego Cesarstwa, Poznań 2008.
Sablayrolles 1996 – R. Sablayrolles, Libertinus Miles. Les Cohortes de Vigiles, Collection de l’Ecole Francaise de Rome 224, Roma 1996.
Sablayrolles 1999 – R. Sablayrolles, Fastigum equestre. Les grandes prefectures equestres, [w:] L’ Ordre Equestre. Historie d’une aristocratie (II siecle av.J.C.–IIIe siecle ap.J.C.). Actes du colloque international organize par S. Demougin, H. Devijver et M.–Th . Raepsaet–Charlier (Bruxelles– –Leuven, 5–7 octobre 1995), Rome 1999, 351–389.
Saller 1980 – R. P. Saller, Promotion and Patronage in Equestrian Careers, „The Journal of Roman Studies”, 70, 1980, 44–63.
Salomies 2008 – O. Salomies, Imię i tożsamość. Onomastyka i prozopografi a, [w:] Świadectwa epigrafi czne. Historia starożytna w świetle inskrypcji, pod red. J. Bodela, Poznań 2008, 77–99.
Salway 1994 – B. Salway, What’s in a Name? A Survey of Roman Onomastic Practice from c. 700 B.C. to A.D. 700, „The Journal of Roman Studies”, 84, 1994, 124–145.
Samonati 1957 – G. Samonati, s.v. a libellis, Diz. epigr., IV, 1957, 822– –828.
Sherk 1957 – R. K. Sherk, Roman imperial troops in Macedonia and Achaea, „The American Journal of Philology”, 78, 1, 1957, 52–62.
Sherwin-White 1973 – A. N. Sherwin–White, The Tabula of Banasa and the Constitutio Antoniniana, „The Journal of Roman Studies”, 63, 1973, 86–98.
Smith 1979 – R. E. Smith, Dux, praepositus, „Zeitschrift fur Papyrologie und Epigraphik”, 36, 1979, 263–278.
Southern 2007 – P. Southern, The Roman Army. A Social and Institutional History, Oxford 2007.
Stein 1901 – A. Stein, s.v. Sex. Cornelius Repentinus, RE IV, 1901, col. 1422.
Stein 1905 – A. Stein, s.v. Eklektos, RE V, 2, 1905, col. 2208.
Stein 1914 – A. Stein, s.v. Regillus , RE I A,1, 1914, col. 472.
Stein 1920 – A. Stein, s.v. Saoteros, RE I A,2, 1920, col. 2307–2308.
Stein 1927 – A. Stein, s.v. T. Longaeus Rufus, RE XIII, 2, 1927, col. 1399.
Stein 1928 – A. Stein, s.v. M. Macrin[i]us Vindex, RE XIV, 1, 1928, col. 166–167.
Stein 1933 – A. Stein, s.v. Motilenus, RE XVI, 1, 1933, col. 386.
Stein 1936 – A. Stein, s.v. Tigidius Perennis, RE VI A,1, 1936, col. 952– –956.
Syme 1939 – R. Syme, The Roman Revolution, Oxford 1939.
Syme 1980 – R. Syme, Guard Prefects of Trajan and Hadrian, „The Journal of Roman Studies”, 70, 1980, 64–80.
Thielscher 1960 – P. Thielscher, s.v. Vitruvius Secundus, RE IX A,1, 1961, col. 464.
Timonen 2000 – A. Timonen, Cruelty and Death. Roman Historians’ Scenes of Imperial Violence from Commodus to Philippus Arabs, Turku 2000.
Tomaschek 1896 – W. Tomaschek, s.v. Asseria, RE II, 1896, col. 1746.
Townend 1961 – G. B. Townend, The Post of ab epistulis in the Second Century, „Historia. Zeitschrift fur Alte Geschichte”, 10, 1961, 375–381.
Treidler 1934 – H. Treidler, s.v. Th aenae, RE V A,2, 1934, col. 1700– –1702.
Vigneaux 1896 – P.-E. Vigneaux, Essai sur l’histoire de la praefectura urbis a Rome, Paris 1896.
Watson 1985 – G. R. Watson, The Roman Soldier, London 1985 (rep.).
Weaver 1967 – P. R. C. Weaver, Social Mobility in the Early Roman Empire: The Evidence of the Imperial Freedmen and Slaves, „Past and Present”, 37, 1967, 3–20.
Weber 1936 – W. Weber, The Antonines, [w:] Cambridge Ancient History, vol. XI: The Imperial Peace, A.D. 70–192, Cambridge 1936, 325–391.
Webster 1998 – G. Webster, The Roman Imperial Army of the First and Second Centuries A.D., Oklahoma–London 1998.
Wells 2005 – C. Wells, Cesarstwo rzymskie, tłum. pol. T. Duliński, Warszawa [2005].
Wenger 1953 – L. Wenger, Die Quellen des romischen Rechts, Wien 1953.
Wojciechowski 2005 – P. Wojciechowski, Czciciele Herkulesa w Rzymie. Studium epigrafi czno–antroponomastyczne (I–IV wiek n.e.), Toruń 2005.
Ziołkowski 2005 – A. Ziołkowski, Historia Rzymu, Poznań 2005.
Żyromski 2001 – M. Żyromski, Praefectus Classis: the Commanders of Roman Imperial Navy during the Principate, Poznań 2001.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 593
Liczba cytowań: 0
