Unia polsko-czechosłowacka i jej zasady ustrojowe jako model systemu bezpieczeństwa kolektywnego
DOI:
https://doi.org/10.12775/HiP.2021.029Słowa kluczowe
obrona kolektywna, II wojna światowa, stosunki polsko-czechosłowackie, unia polsko-czechosłowackaAbstrakt
Losy państwa czechosłowackiego z marca 1939 r. i państwa polskiego z września tego roku uświadomiły politykom Polski i Czechosłowacji konieczność podjęcia próby stworzenia systemu obrony kolektywnej, który w rzeczywistości powojennej skutecznie ochroniłby je przed atakami silniejszych sąsiadów. Mimo istniejących uprzedzeń i bezowocnych wysiłków podejmowanych w okresie międzywojennym czescy i słowaccy politycy podjęli sondażowe kontakty z polskim rządem emigracyjnym już w początkach października 1939 r. Z uwagi jednak na brak jednolitej reprezentacji politycznej państwa czechosłowackiego wobec aliantów wzajemne spotkania mogły się ograniczać jedynie do wymiany poglądów. Dopiero uznanie Czechosłowackiego Komitetu Narodowego, pod przywództwem Edvarda Beneša, przez Wielką Brytanię i Francję za jedyną reprezentację Republiki Czechosłowackiej stworzyło możliwość podjęcia bardziej konkretnych rozmów. Ich efektem było opracowanie przez Komitet Polityczny Rady Ministrów Zasad Aktu Konstytucyjnego Związku Polski i Czechosłowacji. W dokumencie tym przedstawiono propozycje zasad ustrojowych projektowanej unii, w tym w zakresie obronności. W związku z tym, że w projekcie przewidywano możliwość rozszerzenia projektowanej unii o inne państwa Europy Środkowej, przedstawione regulacje stanowiły projekt modelowych rozwiązań w zakresie stworzenia w tym regionie kontynentu systemu obrony kolektywnej. Tym kwestiom poświęcony jest niniejszy artykuł.
Bibliografia
Balcerak, W. (1970). Koncepcje integracyjne w polskiej polityce zagranicznej (1918–1939). Dzieje Najnowsze, 1, 31–56.
Banaszak, B. (2004). Prawo konstytucyjne. Warszawa: C.H. Beck.
Batowski, H. (1984). Z dziejów dyplomacji polskiej na obczyźnie (wrzesień 1939–lipiec 1941). Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
Beneš, E. (1947). Paměti. Od Mnichova k nové válce a k novému vitězstvi. Praha: Orbis.
Borzym, A. (2007). Polscy Ojcowie Europy. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Černy, J. (1979). Nová orientacia zahtaničnej polityky Československa (1939–1948). Praha.
Fierlinger, Z. (1949). Ve službách ČSR. Od přepadeni SSSRdo konce druhé světové války. Praha: Nakladatelství Svoboda.
Gawron, K. (2005). Stosunki polsko-czechosłowackie w latach 1918–1939 jako przyczynek do badań nad konfederacją polsko-czechosłowacką 1939–1943. Historia i Polityka, 1, 74–78. DOI: 10.12775/HiP.2005.003.
Haręża, G. (2002). Z problematyki paneuropeizmu w Drugiej Rzeczypospolitej. W: M. Maciejewski, M. Marszał (red.). Doktryny polityczne i prawne u progu XXI wieku. Wybrane problemy badawcze (s. 267–268). Wrocław: Kolonia Limited.
Janáček, F. (1962). Dva smery v začiatkoch národného odboja (október 1939–jún 1940), Bratislava.
Kamiński, M.K. (2005). Edvard Beneš kontra gen. Władysław Sikorski. Polityka władz czechosłowackich na emigracji wobec rządu polskiego na uchodźstwie 1939–1943. Warszawa: Neriton.
Kisielewski, T. (1991). Federacja środkowo-europejska. Pertraktacje polsko-czechosłowackie 1939–1943. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Kolejka, J. (1961). Československo-polské vztahy za druhé světově války. Slezký Sbornik, 4.
Kolendo, I.T. (2015). Unia polsko-czechosłowacka. Projekt z lat 1940–1943. Ukochane dziecko premiera gen. Władysława Sikorskiego. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński.
Komarnicki, T. (1947). Próby stworzenia Związku Polsko-Czeskiego w okresie II wojny światowej. Sprawy Międzynarodowe, 2–3, 4.
Komarnicki, T. (1948). Próby stworzenia Związku Polsko-Czeskiego w okresie II wojny światowej. Sprawy Międzynarodowe, 1.
Komarnicki, W. (1922). Polskie prawo polityczne. Warszawa: F. Hoesick.
Korpalska, W. (1981). Władysław Eugeniusz Sikorski. Biografia polityczna. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kowalski, W.T. (1973). Wielka Koalicja 1941–1945, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
Kowalski, W.T. (1979). Walka dyplomatyczna o miejsce Polski w Europie 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza.
Král, V. (1953). O Masarykové a Benešové kontrrevoluni protisoveštské polityce. Praha: SNPL – Státní nakladatelství politické literatury.
Makowski, J. (1935). Współczesne formy bezpieczeństwa zbiorowego. Warszawa: s.n.
Olszewski, H. (1973). Podejście historyczne w prawoznawstwie. W: A. Łopatka (red.). Metody badania prawa (s. 16–17). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Orzechowski, M. (1979). Czechosłowacja w polskiej myśli politycznej w okresie II wojny światowej. W: Polska myśl polityczna XIX i XX wieku. Polska i jej sąsiedzi, t. 1. Wrocław: Ossolineum.
Otáhlov, L., Otáhlov, M. (1967). K problematice plánů na uspořadáni středni a východni Evropy. Sbornik Historický, 15.
Przybylski, H. (1972). Front Morges w okresie II Rzeczypospolitej. Warszawa: PWN.
Szymankiewicz, B. (2013). Koncepcje sojuszy polsko-czechosłowackich 1919–1943. Historia Slavorum Occidentis, 1(4), 165–178.
Tombiński, J. (1995). Początki ruchu paneuropejskiego w Polsce. Prace Historyczne, 118, 83–93.
Turlejska, M. (1972). Spór o Polskę. Szkice historyczne. Warszawa: Czytelnik.
Wandycz, P.S. (1956). Czechoslovak-Polish Confederationand the Great Powers 1940–1943. Bloomington: Greenwood Press.
Zabiełło, S. (1970). O rząd i granice. Walka dyplomatyczna o sprawę polską w II wojnie światowej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Zgórniak, M. (1997). Z problematyki polityczno-wojskowej Polski i Czechosłowacji w latach 1921–1938. W: M. Pułaski (red.). Z dziejów Europy Środkowej w XX wieku. Studia ofiarowane Henrykowi Batowskiemu w 90. rocznicę urodzin (s. 95–108). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Korespondencja między ambasadorem RP w Pradze Kazimierzem Papée i ministrem spraw zagranicznych Czechosłowacji Kamilem Kroftą, Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. 19, k. 16–19.
Notatka ambasadora Edwarda Raczyńskiego z rozmowy z prezydentem Republiki Czeskiej w dniu 23 sierpnia 1940 r., Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. 19, k. 65.
Odpowiedź ministra Augusta Zaleskiego na pismo premiera Sikorskiego z dnia 25 listopada 1940 r. w sprawie odpowiedzi stronie czechosłowackiej z dnia 26 listopada 1940 r., Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. 19, k. 171–172.
Organizacja Sił Zbrojnych Państwa Związkowego Polsko-Czechosłowackiego. Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów. Sygn. 19, k. 251–254.
Pisma różnych polityków i urzędników kierowanych do gen. Sikorskiego w sprawach czechosłowackich, Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. 19, k. 22–78.
Pismo dyrektora Biura Prezydialnego Rady Ministrów z dnia 2 września 1940 r. informujące o podjęciu przez Radę Ministrów uchwały o zainicjowaniu nowego zbliżenia polsko-czechosłowackiego, Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. PRM K 15, k. 1.
Pismo gen. Sikorskiego do prezydenta Beneša z dnia 9 lipca 1940 r., Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. 19, k. 21.
Pismo prezydenta Beneša do premiera Sikorskiego z dnia 5 lipca 1940 r., Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. 19, k. 20.
Pismo prezydenta Czechosłowacji Edvarda Beneša do prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 września 1938 r., Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. 19, k. 14.
Pismo prezydenta Mościckiego do prezydenta Beneša z dnia 27 września 1938 r., Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. 19, k. 15.
Protokół posiedzenia Komitetu Politycznego z dnia 14 stycznia 1941 r., Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. PRM 38B, k. 26.
Sprawa ustroju związku państwowego w Europie Środkowej – referat Mariana Seydy z dnia 27 stycznia 1941 r., Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. PRM 38C, k. 2–3.
Uchwały Komitetu Politycznego z dnia 14 marca 1941 r., Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. PRM 38B, k. 94–97.
Uwagi Augusta Zaleskiego do projektu Beneša z dnia 5 listopada 1940 r., Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. 19, k. 94–95.
Uwagi do memorandum Jego Ekscelencji Prezydenta Republiki Czechosłowackiej z dnia 1 listopada 1940 r., Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. PRM K 15, k. 3–5.
Uwagi do projektu Aktu Konstytucyjnego Związku Polski i Czechosłowacji, Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. PRM 38C, k. 50.
Wymiana poglądów na temat współpracy polsko-czechosłowackiej po obecnej wojnie, memorandum prezydenta Beneša z dnia 1 listopada 1940 r., Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. 19, k. 80–90. Tekst polski memorandum, IPMS, PRM sygn. 19, k. 137–146.
Zasady Aktu Konstytucyjnego Związku Polski i Czechosłowacji, Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum Sikorskiego w Londynie, Zespół Prezydium Rady Ministrów, sygn. PRM 38C, k. 25–38.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Piotr Krzysztof Marszałek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu respektuje prawo do prywatności i ochrony danych osobowych autorów.
Dane autorów nie są wykorzystywane w celach handlowych i marketingowych. Redaktorzy i recenzenci są zobowiązani do zachowania w poufności wszelkich informacji związanych ze złożonymi do redakcji tekstami.
Autor, zgłaszając swój tekst wyraża zgodę na wszystkie warunki i zapisy umowy licencyjnej (określającej prawa autorskie) z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 379
Liczba cytowań: 0
