Substancje antyżywieniowe w wybranych roślinach rolniczych
DOI :
https://doi.org/10.12775/HERB.2022.009Mots-clés
substancje antyodżywcze, Brassicaceae, Solanacea, Fabaceae, PoaceaeRésumé
Substancje antyodżywcze (antinutritional substances, nieodżywcze, antyżywieniowe, przeciwżywieniowe) są to związki naturalnie występujące w roślinach, które mogą ograniczać lub uniemożliwiać wykorzystanie składników odżywczych lub szkodliwie wpływać na organizm człowieka. Substancje pierwotne, takie jak: białka, węglowodany (polisacharydy nieskrobiowe) oraz tłuszcze roślinne stanowią materiał zapasowy, budulcowy oraz energetyczny dla roślin. Wtórne substancje antyżywieniowe to związki o charakterze białkowym, do których zaliczane są produkty przemian biochemicznych. Związki te nie pełnią żadnych funkcji o charakterze odżywczym. Ich rolą jest ochrona roślin przed szkodnikami, drapieżnikami, drobnoustrojami, grzybami i pleśniami oraz niekorzystnymi warunkami hamującymi ich wzrost i rozwój. Niniejszy artykuł stanowi przegląd dostępnej literatury, dotyczący naturalnie występujących wtórnych substancji antyżywieniowych, takich jak: glukozynolany, glikoalkaloidy, inhibitory trypsyny i chymotrypsyny, taniny, saponiny sterolowe, lektyny, glikozydy cyjanogenne alkilorezorcynole. Substancje te występują w wybranych roślinach rolniczych należących do rodzin: Brassicaceae (Cruciferae), Solanacea, Fabaceae, Poaceae. Pokarmy pochodzenia roślinnego charakteryzują się wysokim potencjałem zdrowotnym, dlatego nie należy wykluczać ich z diety mimo obecności substancji antyodżywczych.
Références
Czerwińska D., Bezpieczne i niebezpieczne związki, Przegląd Gastronomiczny, 2006, 11, s. 10-11.
Hanczakowski P., Koreleski J., Wolski T., Składniki pokarmowe i antyodżywcze występujące w roślinach, Instytut Zootechniki, Kraków 2001.
Schuhmayer R., Odżywianie bioaktywne, Jedzenie może leczyć, Wydawnictwo Biblioteka zdrowego życia, Warszawa 2003.
Fahey J.W., Zalcmann A.T., Talalay P., The chemical diversity and distribution of glucosinolates and isothiocyanates among plants, Phytochemistry, 2001, 56, s. 5-51.
Sawicka B., Kotiuk E., Gorczyce jako rośliny wielofunkcyjne, Acta Scientiarum Polonorum, Agricultura, 2007, 6(2), s. 17-27.
Troczyńska J., System mirozynaza – glukozynolany – charakterystyka i funkcje w roślinie, Rośliny oleiste – Oilseed Crops, 2005, 26, s. 51-64.
Zukalová H., Vašák J., The role and effects of glucosinolates of Brassica species – a review, Plant Soil and Environment, 2002, 48, s. 175-180.
Patyra E., Kwiatek K., Glukozynolany – składniki antyżywieniowe pasz, Życie Weterynaryjne, 2015, 90(10), s. 674-677.
Bouchereau A., Clossais-Besnard N., Bensaoud A., Leport L., Renard M., Water stress effects on rapeseed quality, European Journal of Agronomy, 1996, 5(1), s. 19-30.
McNaughton S.A., Marks G.C., Development of a food composition database for the estimation of dietary intakes of glucosinolates, the biologically active constituents of cruciferous vegetables, British Journal of Nutrition, 2003, 90, s. 687-697.
Rask L., Andréasson E., Ekbom B., Eriksson S., Pontoppidan B., Meijer J., Myrosinase: gene family evolution and herbivore defense in Brassicaceae, Plant Molecular Biology, 2000, 42(1), s. 93-113.
Kissen R., Rossiter J., Bones A., The ‘mustard oil bomb’: not so easy to assemble?! Localization, expression and distribution of the components of the myrosinase enzyme system, Phytochemistry Reviews, 2009, 8, s. 69-86.
Czerwiecki L., Rośliny jako źródło naturalnych substancji szkodliwych dla zdrowia, Roczniki Państwowego Zakładu Higieny, 2005, 3, s. 215-227.
Śmiechowska A., Bartoszek A., Namieśnik J., Przeciwrakotwórcze właściwości glukozynolanów zawartych w kapuście (Brassica oleracea var. capitata) oraz produktów ich rozpadu, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2008, 62, s. 125-140.
He H., Liu L., Song S., Tang X., Wang Y., Evaluation of glucosinolate composition and contents in chinese brassica vegetables, Acta Horticulturae, 2003, 620, s. 85-92.
Szwejda-Grzybowska J., Antykancerogenne składniki warzyw kapustnych i ich znaczenie w profilaktyce chorób nowotworowych, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2011, 4, s. 1039-1046.
Patyra E., Kowalczyk E., Kwiatek K., Antyżywieniowe i prozdrowotne właściwości glukozynolanów, Życie Weterynaryjne, 2016, 91(7), s. 515-520.
Kusznierewicz B., Piasek A., Lewandowska J., Śmiechowska A., Bartoszek A., Właściwości przeciwnowotworowe kapusty białej, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 6(55), s. 20-34.
Sikorska-Zimny K., Wybrane glukozynolany i ich pochodne: źródła, właściwości oraz działanie na organizm człowieka, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2016, XLIX, 1, s. 96-105.
Cieślik E., Cieślik I., Borowski M., Charakterystyka właściwości prozdrowotnych glukozynolanów, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 2017, 588, s. 3-14.
Leszczyński W., Żywieniowa wartość ziemniaka i przetworów ziemniaczanych (Przegląd literatury), Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin IHAR, 2012, 266, s. 5-20.
Sotelo A., Serrano B., High-performance liquid chromatographic determinaion of glycoalkaloids α-solanine and α-chaconine in 12 commertial varieties of Mexican potato, Journal of Agricultural and Food Chemistry, 2000, 48, s. 2472-2475.
Mithen R.F., Dekker M., Verkerk R., Rabot S., Johnson I.T., The nutritional significance, biosynthesis and bioavailability of glucosinolates in human foods, Journal of the Science of Food and Agriculture, 2000, 80, s. 967-984.
Zgórska K., Czerko Z., Grudzińska M., Wpływ wybranych czynników na zawartość glikoalkaloidów w bulwach ziemniaka, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2006, 1(46), s. 229-234.
Wroniak J., Mazurczyk W., Odmianowe różnice zawartości glikoalkaloidów w zależności od przeciętnej masy bulw ziemniaka, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 2006, 511, s. 189-195.
Hase N., Glicoalcaloids in potato tubers related to storage and consumer offering, Potato Research, 2010, 53, s. 297-3010.
Haddadin M.S.Y., Humeid M.A., Qaroot F.A., Robinson R.K., Effect of exposure to light on the solanine content of two varieties of potato (Solanum tuberosum) popular in Jordan, Food Chemistry, 2001, 73, s. 205-208.
Tajner-Czopek A., Leszczyński W, Lisińska G., Prośba-Białczyk U., Zawartość glikoalkaloidów w ziemniakach w zależności od terminu zbioru, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 2006, 511, s. 379-387.
Wierzbicka A., Some quality characteristics of potato tubers grown in the ecological system depending on irrigation, Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 2011, 56(4), s. 203 -207.
Lachman J., Hamous K., Orsak M., Pivec V., Potato glycoalkaloids and their significance in plant protection and human nutrition – review, Series Rotlinna Vyroba, 2001, 47, s. 181-191.
Mazurczyk W., Lis B., Zawartość azotanów i glikoalkaloidów w dojrzałych bulwach ziemniaka jadalnego, Roczniki Państwowego Zakładu Higieny, 2000, 51(1), s. 37-41.
Percival G., Dixon G.R., Sword A., Glycoalkaloid concentration of potato tubers following exposure to daylight, Journal of the Science of Food and Agriculture, 1996, 71, s. 5.
Barceloux D.G., Potatoes, tomatoes and solanine toxicity, [w:] Medical toxicology of natural substances: foods, fungi, medicinal herbs, toxic plants, venomous animals, (red.) D.G. Barceloux, Wiley, 2008, s. 77-83.
Hellenäs K.E., Nyman A., Slanina P., Loof L., Gabriellson J., Determination of potato glycoalkaloids and their aglycones in blood serum by high performance liquid chromatography. Application to pharmacokinetic studies in human, Journal of Chromatography A, 1992, 573, s. 69-78.
Trawczyński C., Wierzbicka A., Odmianowe i środowiskowe zróżnicowanie zawartości glikoalkaloidów w bulwach ziemniaka, Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, 2011, 262, s. 119-126.
Champ M.M., Non-nutrient bioactive substances of pulses, British Journal of Nutrition, 2002, 88(3), s. 307-319.
Goluch-Koniuszy Z., Salmanowicz M., Wybrane substancje antyodżywcze występujące w żywności, Biuletyn Okręgowej Izby Lekarskiej w Szczecinie, 2017, 1(226), s. 9-13.
Lipiec A., Pisarski R.K., Substancje antyżywieniowe w paszach, Medycyna Weterynaryjna, 50(4), s. 152-155.
Kulasek G., Leontowicz H., Krzemiński R., Bioaktywne substancje w pokarmach dla ludzi i zwierząt (cz. I). Czynniki antyżywieniowe, Magazyn Weterynaryjny, 1995, 1, s. 39-25.
Gupta R.K., Gangoliya, S.S., Singh N.K., Reduction of phytic acid and enhancement of bioavailable micronutrients in food grains, Journal of Food Science and Technology, 2013, 52(2), s. 676-84.
Graf E., Eaton J.W., Antioxidant function of phytic acid, Free Radical Biology & Medicine, 1990, 8, s. 61-69.
Kozubek A., Tyman J.H.P., Resorcinolic lipids, the natural non-isoprenoic amphiphiles and their biological activity, Chemical Reviews, 1999, 99, s. 1-26.
Evans L.E., Dedio W., Hill R.D., Variability in the alkylresorcinol content of rye grain, Canadian Journal of Plant Science, 1973, 53, s. 485-488.
Sałek M., Oznaczanie zawartości 5-alkilorezorcyn w ziarnie i produktach przemiału żyta, Roczniki Państwowego Zakładu Higieny, 1978, 29, s. 205-211.
Hengtrakul P., Lorenz K., Mathias M., Alkylresorcinols in U.S. and Canadian wheats and flours, Cereal Chemistry, 1990, 67, s. 413-417.
Verdeal K., Lorenz K., Alkylresorcinols in wheat, rye and triticale, Cereal Chemistry, 1977, 54, s. 475- 483.
Andersson A.A.M., Kamal-Eldin A., Fraś A., Boros D., Åman P., Alkylresorcinols in wheat varieties in the HEALTHGRAIN diversity screen, Journal of Agricultural and Food Chemistry, 2008, 56, s. 9722-9725.
Kulawinek M., Jaromin M., Kozubek A., Żarnowski R., Alkylresorcinols in selected Polish rye and wheat cereals and whole-grain cereal products, Journal of Agricultural and Food Chemistry, 2008, 56, s. 7236-7242.
Andersson A.A.M., Lampi A-M., Nyström L., Piironen V., Li L., Ward J., Gebruers K., Courtin C.M., Delcour J.A., Boros D., Fraś A., Dynkowska W., Rakszegi M., Bedo Z., Shewry P.R., Åman P., Phytochemical and Fibre Components in Barley Varieties in the HEALTHGRAIN diversity screen, Journal of Agricultural and Food Chemistry, 2008, 56, s. 9767-9776.
Boros D., Fraś A., Gołębiewska K., Gołębiewski D., Paczkowska O., Wiśniewska M., Wartość odżywcza i właściwości prozdrowotne ziarna odmian zbóż i nasion rzepaku zalecanych do uprawy w Polsce, [w:] Monografie i Rozprawy Naukowe, (red.) D. Boros, A. Fraś, 2015, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, 49, s. 1-119.
Ross A.B., Alkylresorcinols in cereal grains. Occurrence, absorption, and possible use as biomarkers of whole grain wheat and rye intake. Doctoral Thesis, Swedish University of Agricultural Sciences., Uppsala, 2003.
Téléchargements
The publisher's shop:
Publié-e
Comment citer
Numéro
Rubrique
Licence
Cette œuvre est sous licence Creative Commons Attribution - Pas de Modification 4.0 International.
Stats
Number of views and downloads: 305
Number of citations: 0
