Kompetencja narracyjna w biegu życia człowieka
DOI:
https://doi.org/10.12775/ED.2022.004Słowa kluczowe
narracja, kompetencja narracyjna, rozwójAbstrakt
Człowiek żyje w świecie opowieści. Intensywna „kąpiel narracyjna” (Rostek, 2019, s. 131), jakiej poddawane jest dziecko już od pierwszych dni swojego życia, przyczynia się do rozwoju jego gotowości do słuchania opowieści, samodzielnego opowiadania, rozumienia i interpretowania. Od dzieciństwa rozpoczyna się zatem proces rozwoju kompetencji narracyjnej i może on trwać przez całe życie. Kompetencja narracyjna odnosi się zarówno do rozumienia już stworzonej narracji, jak i do samodzielnego jej tworzenia w różnorodnych sytuacjach komunikacyjnych. Zmienia się w biegu życia człowieka. W oparciu o przegląd literatury przedmiotu przedstawiono wybrane ustalenia teoretyczne i empiryczne dotyczące rozwoju kompetencji narracyjnej w okresie dzieciństwa, adolescencji i dorosłości.
Bibliografia
Alea, N., Bluck, S. (2003). Why are you telling me that? A conceptual model of the social function of autobiographical memory. Memory, nr 11, s. 165–178. DOI: 10.1080/741938207
Alea, N., Bluck, S. (2007). I’ll keep you in mind: the intimacy function of autobiographical memory. Applied Cognitive Psychology, nr 21, s. 1091–1111. DOI: 10.1002/acp.1316
Bartniczak M. (2018). Możliwe sposoby ujmowania kompetencji narracyjnej w kontekście autonomii jako kategorii teleologicznej w pedagogice specjalnej. Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej, nr 32, s. 127–142.
Beverley, J. (2009). Narracja świadka, podrzędność i autorytet narracyjny, W: N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych (s. 761–774). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bluck, S. (2003). Autobiographical memory: exploring its functions in everyday life. Memory, nr 11(2), s. 113–123. DOI: 10.1080/741938206
Bruner, J. (1990). Życie jako narracja. Kwartalnik Pedagogiczny, nr 4, s. 3–17.
Burzyńska, A. (2008). Idee narracyjności w humanistyce. W: B. de Barbaro, B. Janusz, K. Gdowska (red.), Narracja. Teoria i praktyka (s. 21–36), Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Charon, R. (2001). Narrative Medicine A Model for Empathy, Reflection, Profession, and Trust. JAMA, Vol 286, No. 15, s. 1897–1902.
Clark, C. M. (2010). Narrative Learning: Its Contours and Its Possibilities. New Directions For Adult & Continuing Education, nr 126, s. 3–11.
Corbin, J., Strauss, A. (1985). Managing Chronic Illness at Home: Three Lines of Work. Qualitative Sociology, 8(3), s. 224–247.
van Dijk, T. (1985). Działanie, opis działania a narracja. Pamiętnik Literacki, LXXVI, z. 1, s. 145–166.
Domagała, A., Sitek, E, (2018). Choroba Alzheimera. Zaburzenia komunikacji językowej. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Dryll, E. (2004). Homo narrans – wprowadzenie. W: E. Dryll, A. Cierpka (red.), Narracja. Koncepcje i badania psychologiczne (s. 7–20), Warszawa: Wydawnictwo InstytutuPsychologii PAN.
Dubas, E. (2015). Andragogiczne badania biografii – zakresy, trudności, etyka badacza (wybrane aspekty), W: E. Dubas, J. Stelmaszczyk (red.), Biografia i badanie biografii, T. IV. Biografie i uczenie się (s. 31–47), Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Dudzik, A. (2008). Struktura opowiadań tworzonych przez dzieci dwuipół- i trzyipółletnie w interakcji z dorosłym. LingVaria, nr 1 (5), s. 235–247.
Fisher, W.R. (1984). Narration as a Human Communication paradigm: The Case of Public Moral Argument. Communication Monographs, nr 51, s. 1–22.DOI: 10.1080/03637758409390180
Freeman, M. (1993). Rewriting the Self: History, Memory, Narrative. New York: Rutledge.
Goodson, I. (2013). Developing Narrative Theory. Life Histories and Personal Representation, New York: Routledge.
Goodson, I., Biesta, G., Tedder, M., Adair, N. (2010). Narrative Learning, New York: Routledge.
Goodson, I., Gill, S. (2011). Narrative Pedagogy. Life History and Learning, New York: Peter Lang Publishing.
Grabias, S. (2015), Postępowanie logopedyczne. Standardy terapii. W: Grabias S., Pa- nasiuk J., Woźniak T. (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki (s. 13–35), Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Grabias, S. (2012), Teoria zaburzeń mowy. Perspektywa badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego. W: S. Grabias, M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy (s. 15–71). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Irwin, R.R. (1996). Narrative Competence and Constructive Developmental Theory: A Pro- posal for Rewriting The Bildungsroman in the Postmodern World, Journal od Adult Develompent, nr 3, s. 109–125. DOI: 10.1007/BF02278776
Kaczmarek, L. (1977). Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Kaźmierska, K., Waniek, K. (2020). Autobiograficzny wywiad narracyjny. Metoda – technika – analiza. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kielar-Turska, M. (2018). Refleksja nad istotą narracji w kontekście badań z zakresu psychologii rozwoju człowieka. Horyzonty Wychowania, nr 17(42), s. 71–84. DOI:10.17399/HW.2018. 174205
Krawczyk-Bocian, A. (2021). Homo narrator. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Krawczyk-Bocian, A., Leppert, R. (2021). Narracja jako temporalna podróż po świecie sensów i znaczeń. Acta Universitatis Nicolai Copernici Pedagogika, nr 40(2), s. 13–55.
Labov, W. (1997). Some Further Steps in Narrative Analysis, Journal of Narrative and Life History, nr 1–4, s. 207–215.
Labov W., Waletzky J. (1967). Narrative Analysis: Oral Versions of Personal Experience. W: J. Helm (red.), Essays on the Verbal and Visual Arts. Proceedings of the 1966 Annual Spring Meeting of the American Ethnological Society (s. 12–44). Seattle-London: University of Washington Press.
Lalak, D. (2010). Życie jako biografia. Podejście biograficzne w perspektywie pedagogicznej, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Mazurek, E. (2017). Biograficzne uczenie się i narracyjne uczenie się – ramy teoretyczne. Edukacja Dorosłych, nr 1(76), s. 51–65.
Mazurek E. (2019). Biograficzność i kapitał narracyjny jako zasoby w procesie uczenia się człowieka dorosłego. Edukacja Dorosłych, nr 1(80), s. 91–101. DOI: 10.12775/ ED.2019.006
Mazurek, E. (2020). Praca biograficzna w sytuacji poradniczej. Studia Poradoznawcze / Journal of Counsellogy, nr 9, s. 77–90 (PL). DOI: 10.34862/sp.2020.4
McAdams, D.P. (1993). The stories we live by. Personal Myths and Making of the Self. New York and London: The Guildford Press.
de Medeiros, K. (2014). Narrative Gerontology in Research and Practice. New York: Springer Publishing Company.
McArthur, D., Adamson, D., Deckner, D.L. (2005). As Stories Become Familiar: Mother- Child Conversations During Shared Reading. Merrill-Palmer Quarterly, 51, s. 389– –411. DOI: 10.1353/mpq.2005.0025
Nadolska H. (1995), Kompetencja narracyjna uczniów o różnym poziomie intelektualnym. Przejawy, uwarunkowania, tendencje rozwojowe, Białystok: eRBe.
Nelson, K., Fivush, R. (2020). The Development of Autobiographical Memory, Autobio- graphical Narratives, and Autobiographical Consciousness. Psychological Reports, nr 123(1), s. 71–96. DOI: 10.1177/0033294119852574
Nowak-Dziemianowicz, M. (2014). Narracja w pedagogice – znaczenie, badania, interpre- tacje. Kultura i Edukacja, nr 2(102), s. 7–44.
Nowak-Dziemianowicz, M. (2008). Podmiot w narracjach. Narracja, Autobiografia, Tożsamość. Forum Oświatowe, numer specjalny, s. 181–194.
Nowak-Dziemianowicz, M. (2016). Walka o uznanie w narracjach. Jednostka i wspólnota w procesie poszukiwania tożsamości. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnoślą- skiej Szkoły Wyższej.
Panasiuk, J. (2013). Afazja a interakcja. Tekst-metaTekst-konTekst. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Pillemer, D. (2003). Directive functions of autobiographical memory: The guiding power of the specific episode, Memory, nr 11(2), s. 193–202. DOI: 10.1080/741938208
Przybyła, O. (2018). Kompetencja narracyjna uczniów z zaburzeniem rozwoju koordynacji. Logopedia, nr 47(2), s. 304–316.
Rana, S., Padhy, M., Padiri, R.A., Nandinee, D., Vincent, K. (2014). Story: An Aid to Positive Child Development. Indian Journal of Positive Psychology, 5(2), s. 178–182.
Riemann, G., Schütze, F. (1992). „Trajektoria” jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych. Kultura i Społeczeństwo, 2, s. 89–109.
Rosner, K. (1999). Narracja jako struktura rozumienia. Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja, nr 3 (56), s. 7–15.
Rosner, K. (2003). Narracja, tożsamość i czas. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Rostek, I. (2019). Rodzinny trening narracyjny. Wychowanie w Rodzinie, XX, nr 1, s. 129–145. DOI: 10.34616/wwr.2019.1.129.145
Soroko, E. (2010). Określanie wad i zalet metod generowania autonarracji. W: M. Straś-Romanowska, B. Bartosz, M. Żurko (red.), Badania narracyjne w psychologic (s. 101–128). Warszawa: Eneteia.
Soroko, E., Wojciechowska, J. (2015). Kompetencja narracyjna jako obszar nauczania i oceny w edukacji. Studia Edukacyjne, nr 37, s. 211–236. DOI: 10.14746/se.2015.37.13
Szurek, M.M., Zmuda, E. (2020). Od słowa do opowieści. Usprawnianie kompetencji narracyjnych dziecka drogą doskonalenia zdolności opowiadania. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, vol. 15, nr 2(56), s. 63–76. DOI: 10.35765/eetp.2020.1556.05
Straś-Romanowska, M. (2010). Psychologia wobec małych i wielkich narracji. W: M. Straś-Romanowska, B. Bartosz, M. Żurko (red.), Badania narracyjne w psychologii (s. 21–40), Warszawa: Wydawnictwo Eneteia.
Takacs, C.G. (2000). Becoming Interesting: Narrative Capital Development at Elite Colleges. Qualitative Sociology, nr 43, s. 255–270. DOI: 10.1007/s11133-020-09447-y
Tłokiński, W. (2018). Zaburzenia mowy i komunikacji w otępieniach. W: W. Tłokiński, S. Milewski K. Kaczorowska-Bray (red.), Gerontologopedia (s. 350–366), Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Trzebiński, J. (2002a). Narracyjne konstruowanie rzeczywistości. W: J. Trzebiński (red.), Narracja jako sposób rozumienia świata (s. 16–42), Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 593
Liczba cytowań: 0
