Renesans poznańskich Bambrów (1993–2025), czyli o wykorzystaniu historycznych faktów i budowaniu mitów w procesie kształtowania dziedzictwa małych grup etnokulturowych
DOI:
https://doi.org/10.12775/DN.2025.3.09Słowa kluczowe
dziedzictwo, mity, historia, Bambrzy, grupa etnokulturowaAbstrakt
Poznańscy Bambrzy – imigranci z Górnej Frankonii i ich potomkowie od 300 lat współtworzą krajobraz kulturowy Poznania. Zepchnięci na margines po II wojnie światowej, od lat dziewięćdziesiątych XX w. przeżywają renesans swojego dziedzictwa. W działaniach na rzecz jego zachowania odwołują się do historycznych faktów, wokół których konstruowane są kolejne mity. Artykuł pokazuje, że nie dążą do rekonstrukcji przeszłości, lecz interpretują ją, by zapewnić trwanie wspólnej tożsamości. Ich działania wpisują się we współczesne rozumienie dziedzictwa, polegające na wykorzystaniu przeszłości na potrzeby teraźniejszości. Tekst oparty jest na badaniach zaangażowanych, prowadzonych przez autorkę.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Komisji Prawniczej 1938, t. 11, Wilkierze miasta Poznania dla wsi Lubonia, http:// dir.icm.edu.pl/Archiwum_Komisji_Prawniczej/Tom_11/219
Archiwum PAN Oddział Poznań, Spuścizna prof. Paradowskiej
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta Miasta Poznania
Filmografia
Fundacja Made in Art, Małe rzeźby z wielką historią: Bamberka, https://www.youtube.com/ watch?v=E9jQnv8iSt0 (dostęp: 09 I 2025).
Opracowania
Assmann J., Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tłum. A. Kryczyńska-Pham, R. Traba, Warszawa 2015.
Bär M., Die Bamberger bei Posen, Posen 1882.
Baszczyńska-Goszcz U., „Bamberskość” w Poznaniu. Co Bambrzy pozostawili poznaniakom?, „Kronika Miasta Poznania” 2019, t. 2: Bambrzy, s. 55–67.
Benton T., Understanding Heritage and Memory, Manchester 2010.
Bojarski P., 20 lat temu mieliśmy szczyt weimarski w Poznaniu. Przyjechali na sandacza, prosię i piwo od Kulczyka, http://poznan.wyborcza.pl/poznan/7,109268,23063201,20-lat-temu-mielismy-szczyt-weimarski-w-poznaniu-przyjechali.html (dostęp: 24 I 2019).
Burszta J., Kultura ludowa Wielkopolski, t. 2, Poznań 1964.
Czeremski M., Sadowski J., Mit i utopia, Kraków 2012.
Goody J., Renesans. Czy tylko jeden?, tłum. I. Kania, Warszawa 2012.
Grabowska M., Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku, Warszawa 2004.
Graham B., Ashworth G.J., Tunbridge J.E., A Geography of Heritage: Power, Culture and Economy, London 2000.
Graham B., Heritage as knowledge: capital or culture?, „Urban Studies” 2002, t. XXXIX, nr 5–6, s. 1003–1017.
Grever M., Plurality, Narrative and the Historical Canon, w: Beyond the Canon. History for the Twenty-First Century, red. M. Grever, S. Stuurman, Basingstoke 2007, s. 31–47.
Halbwachs M., Społeczne ramy pamięci, tłum. M. Król, Warszawa 1969.
Hamelka R., Bamber w kuchni, „Kuryer Bamberski” 2014, nr 3(10), s. 1–6.
Karczewska A., Barwny Korowód, tradycyjne stroje i śpiewy – Poznańscy Bambrzy świętowali przybycie do Poznania, https://codziennypoznan.pl/artykul/2021-08-09/barwny-korowod-tradycyjne-stroje-i-spiewy-poznanscy-bambrzy-swietowali-przybycie-do-poznania/ (dostęp: 28 X 2025).
Katalog wystawy „Ty Bambrze”, red. A. Skibińska, Poznań 2019.
Kęcińska-Lempka B., Dzieje rodu Schneiderów w historię Bambrów wpisane, „Kronika Miasta Poznania” 2019, t. 2: Bambrzy, s. 229–237.
Kędzierzawski W., Codzienność jako kategoria antropologiczna w perspektywie historii kultury, Opole 2009.
Kirshenblatt-Gimblett B., Od etnologii do dziedzictwa. Rola muzeum, „Etnografia Nowa” 2011, nr 3, s. 125–136.
Kołakowski L., Obecność mitu, Warszawa 2005.
Kowalski N., Poznań: Parada Bambrów przeszła przez miasto. Zobacz zdjęcia, https:// poznan.naszemiasto.pl/poznan-parada-bambrow-przeszla-przez-miasto-zobacz-zdjecia/ ar/c1-7284127 (dostęp: 28 X 2025).
Kurczewski J., Ścieżki emancypacji. Osobista teoria transformacji ustrojowej w Polsce. Warszawa 2009.
Lamęcka-Pasławska M., Zostawili wszystko. 300 lat temu postawili wszystko na jedną kartę i wyruszyli do Poznania, https://poznan.wyborcza.pl/poznan/7,105531,25049533,zostawili-rodzine-postawili-wszystko-na-jedna-karte-i-wyruszyli.html (dostęp: 28 X 2025).
Lassiter L.E., The Chicago Guide to Collaborative Ethnography, Chicago–London 2005.
Lowenthal D., The Heritage Crusade and the Spoils of History, Cambridge 1998.
Łodziński S., „Żywy instrument”. Ustawa o mniejszościach z 2005 roku a ochrona tożsamości mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, „Studia Śląskie” 2018, t. LXXXIII, s. 83–100.
Macdonald S., Krainy pamięci. O dziedzictwie i tożsamości we współczesnej Europie, tłum. R. Kusek, Kraków 2011.
Machowska-Kaczmarek B., Bamber-nie-bamber, „Głos Towarzyski”, 18 IX 1997, s. 3.
Marcus G.E., Ethnography through Thick and Thin, Princeton NJ 1998.
Maternicki J., Historiografia i mity, w: Mity i stereotypy w dziejach Polski i Ukrainy w XIX i XX w., red. A. Czyżewski et al., Warszawa–Łódź 2012, s. 11–25.
Maternicki J., Mitologizacja i demitologizacja historii. Z rozważań nad charakterem i społeczną funkcją historiografii oraz edukacji historycznej, „Przegląd Humanistyczny” 1989, t. XXXIII, nr 3, s. 1–17.
Mazur M., Komunizm czy socjalizm? Kontrowersje definicyjne i terminologiczne, w: PRL czyli Polska w drugiej połowie XX w. Studia i szkice naukowe oraz materiały źródłowe, red. E. Maj et al., Lublin 2013, s. 127–157.
Minksztym J., Strój bamberski, Poznań 2015 (Atlas Polskich Strojów Ludowych, cz. II, z. 6: Wielkopolska).
Najder Z., „Węzły pamięci” i wizerunek Polski Niepodległej, https://herito.pl/artykul/wezly-pamieci-i-wizerunek-polski-niepodleglej/ (dostęp: 27 VII 2023).
Niematerialne dziedzictwo kulturowe – NID, https://niematerialne.nid.pl/ (dostęp: 26 VIII 2024).
Nora P., Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire, „Representations” 1989, t, XXVI, Special Issue: Memory and Counter-Memory, s. 7–24.
Nowak J., Społeczne reguły pamiętania. Antropologia pamięci zbiorowej, Kraków 2011.
Paradowska M., Bambrzy w Dębcu, „Kronika Miasta Poznania” 2004, t. 1: Dębiec, s. 61–78.
Paradowska M., Bambrzy. Mieszkańcy dawnych wsi miasta Poznania, Poznań 1998.
Posern-Zieliński A., Szczepaniak-Kroll A., Szymoszyn A., Beszterda R., Kaczmarek Ł., Polacy sukcesu. Doświadczenia migrantów w stolicach Europy Zachodniej, Toruń 2024.
Posern-Zieliński A., Tożsamość zagrożona i odbudowana. Specyfika małych grup etnokulturowych, w: 300 lat Bambrów w Poznaniu. Wkład małych wspólnot migracyjnych w dziedzictwo kulturowe Polski, red. A.W. Brzezińska, A. Szczepaniak-Kroll, A. Szymoszyn, Poznań–Warszawa 2019, s. 15–41.
Purchla J., Naród – dziedzictwo – pamięć, „Zagadnienia Sądownictwa Konstytucyjnego” 2012, nr 2(4), s. 59–68.
Purchla J., Wstęp, w: Dziedzictwo kulturowe w XXI wieku. Szanse i wyzwania, red. M.A. Murzyn, J. Purchla, Kraków 2007, s. 9–12.
Rapley T., Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów, Warszawa 2010.
Ratke-Majewska A., Mity założycielskie bez granic w kontekście narodów Ameryki Łacińskiej, „Politeia” 2019, nr 1(58), s. 283–299.
Rutkowski J., Studia z dziejów wsi polskiej XVI–XVIII w., Poznań 1956.
Sierociuk J., Bamber – rozwój znaczeniowy wyrazu, „Kronika Miasta Poznania” 2019, t. 2: Bambrzy, s. 41–54.
Szczepaniak-Kroll A., Muzeum wychodzi z murów, czyli o wyjątkowości Muzeum Bambrów Poznańskich, Poznań 2023.
Szczepaniak-Kroll A., Report from a Scientific Visit to Bamberg, „Ethnologia Polona” 2000, t. XXI, s. 131–136.
Szczepaniak-Kroll A., Szymoszyn A., Maria Paradowska – inicjatorka renesansu Bambrów w krajobrazie kulturowym Poznania i propagatorka wiedzy o Bambrach, w: 300 lat Bambrów w Poznaniu. Wkład małych wspólnot migracyjnych w dziedzictwo kulturowe Polski, red. A. Brzezińska, A. Szczepaniak-Kroll, A. Szymoszyn, Poznań 2019, s. 208–224.
Szczepaniak-Kroll A., The Problem of Emigration from Bamberg to Poland, Russia, and Hungary in the 18th Century, „Ethnologia Polona” 2002, t. XXIII, s. 85–112.
Szczepaniak-Kroll A., The Role of the Bambers in the Economic and Cultural Life of Poznań in the 18th trough the 20th Centuries, „Ethnologia Polona” 2004, t. XXV, s. 43–65.
Szczepaniak-Kroll A., Tożsamość poznańskich rodzin pochodzenia niemieckiego. Losy Bajerleinów i Dittrichów (XVIII–XX w.), Poznań 2010.
Szymoszyn A., Czy przybysze z Bambergu przywieźli własnych świętych? „Kronika Miasta Poznania” 2019, t. 2: Bambrzy, s. 109–122.
Topolski J., Dzieje Poznania, t. 1, cz. 2, Warszawa–Poznań 1988.
Topolski J., Gospodarka polska a europejska w XVI–XVIII wieku, Poznań 1977.
Trzeciakowski L., Kulturkampf w zaborze pruskim: walka o tożsamość, Poznań 1970.
Wasylewski S., Obrazki z przeszłości Poznania, Poznań 1924.
Werner W., Mity w historiografii, mity historiograficzne, w: Wprowadzenie do metodologii historii, red. E. Domańska, J. Pomorski, Warszawa 2022, s. 184–197.
Wrzosek W., Historia – kultura – metafora, Powstanie nieklasycznej historiografii, Wrocław 1995.
Wybieralski M., Zmarła prof. Maria Paradowska, https://archive.is/20130904214835/http:// poznan.gazeta.pl/poznan/1,36037,8923736,Zmarla_prof Maria_Paradowska.html (dostęp: 26 X 2025).
Wyszowska I., Przewoźny W., Dziedzictwo kulturowe Bambrów poznańskich jako fenomen miejski i istotny element promocji turystycznej, „Turystyka Kulturowa” 2022, t. III, nr 124, s. 96–124.
Zalesiński Ł., Bamber, czyli swój chłop, Kim są Bambrowie z Poznania? – Podróże, https://podroze. onet.pl/polska/wielkopolskie/kim-sa-bambrowie-z-poznania/tdeyh23 (dostęp: 28 VIII 2024).
Zaradaniak M., Poznań: Co czwarty poznaniak to Bamber. Mieszkają tu od 300 lat. Z tej okazji wydano album ze starymi fotografiami, https://gloswielkopolski.pl/poznan-co-czwarty-poznaniak-to-bamber-mieszkaja-tu-od-300-lat-z-tej-okazji-wydano-album-ze-starymi-fotografiami/ar/c13-14446965 (dostęp: 8 I 2025).
Zaradniak M., My Bambrzy. Trzysta lat w Poznaniu, czyli dziewięć pokoleń tradycji, https:// plus.gloswielkopolski.pl/my-bambrzy-trzysta-lat-w-poznaniu-czyli-dziewiec-pokolen-tradycji/ ar/c13-14321047 (dostęp: 28 X 2025).
Zimmermann G., Bamberg und Pommern, w: Ecclesia – Franconia – Heraldica. Gesammelte Abhandlungen, red. idem, Bamberg 1989.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 3
Liczba cytowań: 0
