https://apcz.umk.pl/DN/issue/feedDzieje Najnowsze2023-12-15T11:56:14+01:00Anna Nowakowska-Wierzchośdn@ihpan.edu.plOpen Journal SystemsKwartalnik poświęcony historii XX wieku. Założony w 1969 r. przez Tadeusza Jędruszczaka, Czesława Madajczyka i Witolda Stankiewicza.https://apcz.umk.pl/DN/article/view/47083Zmowa Robotnicza – powstanie, działalność i likwidacja. Epizod z dziejów rewolucji 1905 r.2023-11-27T11:24:14+01:00Jacek Legiećjlegiec@ujk.edu.pl<p>W artykule scharakteryzowano funkcjonowanie grupy zbrojnej Zmowa Robotnicza, która działała w ogarniętej rewolucją Warszawie w 1906 r. Niekiedy nazywana jest ona grupą anarchistyczną, a czasami – zwykłą bandą rabunkową. Losy Zmowy stały się również kanwą do rozważań na temat specyfiki działalności politycznych organizacji bojowych w warunkach rewolucji, terroryzmu politycznego i granicy między polityczną walką zbrojną a pospolitym bandytyzmem.</p>2023-11-27T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2023 https://apcz.umk.pl/DN/article/view/47084Emigracja zarobkowa z Galicji do Francji na początku XX w. – stan badań i postulaty badawcze2023-11-27T11:38:00+01:00Małgorzata Gmurczyk-Wrońska mwronska5@wp.pl<p>Emigracja zarobkowa z Galicji do Francji w latach 1908–1914 stanowi wstępną i mało zbadaną fazę ruchu wychodźczego z pierwszej połowy XX w. Istotnym źródłem do tego zagadnienia są listy chłopów chcących wyjechać do Francji. Artykuł dotyczy planowanej publikacji źródłowej – listów wysyłanych do posła Wiktora Skołyszewskiego przez chłopów i robotników z Galicji, którzy chcieli wyjechać do pracy we Francji na początku XX w. Kwestie te zostały przedstawione w kontekście stanu badań na temat emigracji zarobkowej, głównie z terenów Galicji.</p>2023-11-27T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2023 https://apcz.umk.pl/DN/article/view/47085Młode pokolenie w życiu społecznym Królestwa Polskiego podczas pierwszej wojny światowej w świetle druków ulotnych organizacji młodzieżowych2023-11-27T11:41:11+01:00Aneta Bołdyrew aneta.boldyrew@now.uni.lodz.plMarta Sikorskamarta.sikorska@filhist.uni.lodz.pl<p>Celem artykułu jest przedstawienie aktywności i postaw młodzieży w życiu publicznym Królestwa Polskiego podczas pierwszej wojny światowej. Podstawą źródłową jest zbiór druków ulotnych publikowanych w tym okresie przez młodych wydawców, w tym organizacje młodzieżowe. Niezależnie od preferencji politycznych wyrażały one przekonanie o szczególnej misji pokolenia młodzieży dorastającego podczas wojny. Kontekst konfliktu w wielu wypadkach uzasadniał silną obecność treści militarystycznych, a perspektywa budowania państwowości – także treści narodowych, a niekiedy i nacjonalistycznych.</p>2023-11-27T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2023 https://apcz.umk.pl/DN/article/view/47086Edith Bolling Wilson – prezydent w spódnicy, czyli rzecz o kobiecie, która rządziła Ameryką w latach 1915–19212023-11-27T11:46:56+01:00Halina Parafianowicz parafianowiczhalina@gmail.com<p>Żony amerykańskich prezydentów cieszyły się zwykle sympatią rodaków. Niektóre z nich odegrały znaczącą rolę w administracjach małżonków, choć w sensie formalnoprawnym nie miały żadnych obowiązków państwowych. Ewolucja ich ról i coraz większa aktywność publiczna wielu z nich, zwłaszcza w XX i XXI w., spowodowały z czasem trwałe zmiany w amerykańskiej prezydenturze. W zróżnicowanym panteonie amerykańskich prezydentowych szczególne miejsce zajmuje druga żona Woodrowa Wilsona – Edith Bolling Wilson, a to ze względu na bezprecedensową rolę, jaką odegrała w jego administracji. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie jej aktywności jako <em>first lady </em>od grudnia 1915 do marca 1921 r., ze szczególnym uwzględnieniem roli i ogromnego wpływu na decyzje prezydenta oraz amerykańską politykę od jesieni 1919 r., a więc w czasie choroby Wilsona.</p>2023-11-27T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2023 https://apcz.umk.pl/DN/article/view/47087Etyka w służbie wywiadowczej – przypadek mjr. Jana z Kościelca Pogorskiego2023-11-27T12:06:59+01:00Robert Majznerr.majzner@ujd.edu.pl<p>Zgodnie z przyjętymi w 1919 r. przepisami o prowadzeniu służby wywiadowczej w Wojsku Polskim miała się ona opierać na elemencie ideowym, a do wykorzystywania jednostek działających z pobudek materialnych miało dochodzić jedynie w przypadku szczególnie cennych materiałów wywiadowczych. W praktyce do pozyskiwania informacji posługiwano się jednak płatnymi agentami i konfidentami, w związku z czym dochodziło też do defraudowania lub wyłudzania pieniędzy z funduszy wywiadowczych.</p>2023-11-27T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2023 https://apcz.umk.pl/DN/article/view/47088Konspiracyjna broszura „Anegdota i dowcip wojenny” (1943) oraz jej twórcy2023-11-27T12:53:03+01:00Tomasz Szarotadn@ihpan.edu.pl<p>Artykuł jest fragmentem realizowanego przez autora przedsięwzięcia badawczego dotyczącego utrwalania przez historyków pamięci o działających w przeszłości postaciach, ówczesnych wydarzeniach, publikacjach i symbolach. Przedmiotem zainteresowania jest tu wydana w 1943 r. w Warszawie broszura konspiracyjna zawierająca krążące w okupowanej Polsce dowcipy, a także losy wszystkich osób, które do powstania tej publikacji się przyczyniły.</p>2023-11-27T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2023 https://apcz.umk.pl/DN/article/view/47089Rozbroić – dozbroić. Akcje rozbrojeniowe, czyli skąd leśni brali broń2023-11-27T12:57:09+01:00Sławomir Poleszakslawek.poleszak@gmail.com<p>Oddziały partyzanckie powojennego podziemia niepodległościowego w Polsce przeprowadzały różnego typu akcje zbrojne. W zdecydowanej większości z nich występował jeden element wspólny, czyli odbieranie broni przeciwnikowi. Powodowało to co najmniej krótkotrwałe utrudnienie działalności formacji komunistycznych (np. poważny paraliż posterunków MO w latach 1945–1946), ale przede wszystkim zdobycie broni i amunicji, które były niezbędne dla każdego oddziału partyzanckiego. Sytuacja grup aktywnych w okresie powojennym była pod tym względem o tyle trudniejsza, że nie mogły liczyć na broń ze zrzutów, jak podczas okupacji niemieckiej.</p>2023-11-27T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2023 https://apcz.umk.pl/DN/article/view/47091Kobiecy personel Kancelarii Komendy Okręgu Warszawskiego AK w powstaniu warszawskim2023-11-27T13:01:03+01:00Michał Tomasz Wójciuk mwojciuk@1944.pl<p>Celem artykułu jest przedstawienie niepodejmowanego dotychczas zagadnienia kobiecego personelu Kancelarii Komendy Okręgu Warszawskiego AK w powstaniu warszawskim. Kobiety pracujące w różnych służbach i strukturach cywilnych odegrały w tym zrywie bardzo ważną rolę, co dostrzegane było zarówno przez polskie dowództwo, jak i Niemców.</p>2023-11-27T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2023 https://apcz.umk.pl/DN/article/view/47092Związek Młodych Demokratów we Wrocławiu (1956–1957)2023-11-27T13:04:06+01:00Grzegorz Waligóra grzegorz.waligora@ipn.gov.pl<p>Związek Młodych Demokratów utworzony na fali październikowej odwilży w Polsce w 1956 r. pomimo swej krótkiej historii stanowił ważny epizod dziejów opozycji politycznej w PRL. Był próbą utworzenia jawnej niezależnej organizacji młodzieżowej przy wsparciu legalnie działającego satelickiego Stronnictwa Demokratycznego. Celem artykułu jest ukazanie przez pryzmat lokalny problemów, z jakimi borykali się członkowie ZMD, a także przedstawienie działalności Uniwersyteckiego Koła ZMD we Wrocławiu.</p>2023-11-27T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2023 https://apcz.umk.pl/DN/article/view/47093Indie, Pakistan, demokracja i my. Historyczne i politologiczne uwagi do książki Agnieszki Nitzy-Makowskiej2023-11-27T13:07:06+01:00Tomasz Flasińskiradagajs@poczta.fm<p>Niniejszy artykuł recenzyjny na temat nowej książki Agnieszki Nitzy-Makowskiej podkreśla przemyślane konkluzje i inne zalety jej pracy, jednocześnie krytykując niedociągnięcia, w tym orientalizującą manierę opisu społecznych uwarunkowań demokracji w Indiach i Pakistanie.</p>2023-11-27T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2023 https://apcz.umk.pl/DN/article/view/47094Biografia człowieka, który „powinien wykonywać władzę prezydencką lub marszałkowską”2023-11-27T13:09:55+01:00Tadeusz Wolszamwolsza@wp.pl<p>Omawiana książka dotyczy najważniejszego okresu życia Władysława Siła-Nowickiego, prawnika i oficera Wojska Polskiego, który walczył w kampanii polskiej we wrześniu 1939 r. oraz w strukturach Armii Krajowej. Po wojnie podjął współpracę z drugą konspiracją, a od 1948 do 1956 r. był więźniem politycznym.</p>2023-11-27T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2023 https://apcz.umk.pl/DN/article/view/47095Recenzje2023-11-27T13:13:54+01:00Marek Ney-Krwawiczdn@ihpan.edu.pl2023-11-27T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2023