Nieznany raport kardynała Hlonda o pogromie kieleckim
DOI:
https://doi.org/10.12775/DN.2025.3.10Słowa kluczowe
Kościół katolicki, Stolica Apostolska, Żydzi, pogrom kielecki, komunizm, dyplomacjaAbstrakt
Celem artykułu jest krytyczna edycja nieznanego wcześniej, istotnego dokumentu: pierwszego raportu prymasa Polski kard. Augusta Hlonda poświęconego pogromowi kieleckiemu z 4 lipca 1946 r. Odnaleziony on został w udostępnionej badaczom w ostatnich latach dokumentacji pontyfikatu Piusa XII, przechowywanej w Archiwum Historycznym Sekretariatu Stanu – Sekcja ds. Stosunków z Państwami i Organizacjami Międzynarodowymi. Inne dokumenty zachowane w tym archiwum (oraz Apostolskim Archiwum Watykańskim) pozwalają umieścić ten dokument (jak również znany już wcześniej drugi raport Hlonda) w kontekście interwencji podejmowanych w Watykanie przez osoby prywatne, organizacje żydowskie oraz amerykańską i brytyjską dyplomację.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu
Acta Hlondiana
Archivio Apostolico Vaticano
Archivio Nunziatura Gran Bretagna
Archiwum Diecezjalne w Kielcach
Akta Kurialne ogólne
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej
Archivio Storico della Segreteria di Stato – Sezione per i Rapporti con gli Stati e le Organizzazioni Internazionali
Congregazione degli Affari Ecclesiastici Straordinari, Pio XII, parte I, Polonia
Źródła publikowane
Kochavi A.J., The Catholic Church and antisemitism in Poland following World War II as reflected in British diplomatic documents, “Gal-Ed” 1989, vol. 11, s. 116–128.
Raport ambasadora USA w Warszawie Arthura Bliss-Lane’a do Departamentu Stanu USA w sprawie rozmowy z prymasem Augustem Hlondem, 9 VII 1946, w: Wokół pogromu kieleckiego, t. 1, red. Ł. Kamiński, J. Żaryn, Warszawa 2006, s. 166.
Raport biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka przekazany ambasadorowi USA w Warszawie Arthurowi Bliss Lane’owi, w: Wokół pogromu kieleckiego, t. 1, red. Ł. Kamiński, J. Żaryn, Warszawa 2006, s. 185–201.
Tokarska-Bakir J., Logika uniku. O protokole audiencji Josepha Tenenbauma u prymasa Augusta Hlonda 3 czerwca 1946 r., „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2018, nr 14, s. 477–487
Żaryn J., Podróż po archiwach kościelnych (1944–1989), „Polska 1944/45–1989” 2003, t. VI, s. 253–277.
Prasa
„Dziennik Powszechny” 1946
„Robotnik” 1946
„The New York Times” 1946
„Trybuna Robotnicza” 1946
„Tygodnik Powszechny” 1946
„Правда” 1946
Opracowania
Crane R.F., “Heart-Rending Ambivalence”: Jacques Maritain and the Complexity of Postwar Catholic Philosemitism, „Studies in Christian-Jewish Relations” 2011, t. VI, s. 1–16.
Kamiński Ł., Polacy wobec nowej rzeczywistości. Formy pozainstytucjonalnego, żywiołowego oporu społecznego, Toruń 2000.
Kochavi A.J., Polscy biskupi, Watykan i Żydzi polscy w czasie przejmowania władzy przez komunistów na podstawie brytyjskich raportów dyplomatycznych, „Zagłada Żydów” 2009, nr 5, s. 149–162.
Misztal J., Osadnictwo Żydów polskich repatriowanych ze Związku Radzieckiego na ziemiach zachodnich i północnych, „Przegląd Zachodni” 1992, nr 2, s. 161–184.
Pietrzak J., Pełnia prymasostwa. Ostatnie lata prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda 1945–1948, t. 2, Poznań 2009.
Semczyszyn M., Nielegalna emigracja Żydów z Polski 1944–1947 – kontekst międzynarodowy, „Dzieje Najnowsze” 2018, t. L, nr 1, s. 95–121.
Szaynok B., Pogrom Żydów w Kielcach 4 lipca 1946, Warszawa 1992.
Szumiło M., I sekretarze Komitetów Wojewódzkich PPR (1944–1948) – portret zbiorowy, „Dzieje Najnowsze” 2013, t. XLV, nr 4, s. 43–59.
Szumiło M., Kierownictwo Polskiej Partii Robotniczej (1944–1948), „Kwartalnik Historyczny” 2014, t. CXXI, nr 2, s. 287–318.
Szwagrzyk K., Żydzi w kierownictwie UB. Stereotyp czy rzeczywistość?, „Biuletyn IPN” 2005, nr 11, s. 37–42.
Szymański C.K., Stefaniak R., Zygmunt Rolat Honorowy Obywatel Miasta Częstochowy, Częstochowa 2016.
Śmietanka-Kruszelnicki, Pogrom w Kielcach – podziemie w roli oskarżonego, w: Wokół pogromu kieleckiego, t. 1, red. Ł. Kamiński, J. Żaryn, Warszawa 2006, s. 25–74.
Śmietanka-Kruszelnicki R., Tłum na ulicy planty – wokół niewyjaśnionych okoliczności genezy i przebiegu pogromu Żydów w Kielcach 4 lipca 1946 roku, w: Wokół pogromu kieleckiego, t. 2, red. L. Bukowski, A. Jankowski, J. Żaryn, Warszawa 2008, s. 108–131.
Zaremba M., Mit mordu rytualnego w powojennej Polsce. Archeologia i hipotezy, „Kultura i Społeczeństwo” 2007, nr 2, s. 91–135.
Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947, Kraków 2012
Związek J., Odezwy biskupa częstochowskiego dra Teodora Kubiny po pogromie kieleckim, w: Żydzi częstochowianie – Współistnienie, Holocaust, Pamięć, red. J. Mizgalski, Częstochowa 2006, s. 168–181.
Żaryn J., Prymas August Hlond wobec pogrom kieleckiego, „Zaranie Śląskie” 2015, nr 2, s. 48–60.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 7
Liczba cytowań: 0
