Dyplomacja i wywiad USA wobec powstania i działalności Karty 77
DOI:
https://doi.org/10.12775/DN.2025.1.07Słowa kluczowe
Karta 77, prawa człowieka w Czechosłowacji, stosunki dyplomatyczne Stany Zjednoczone–Czechosłowacja, dyplomacja i wywiad amerykańskiAbstrakt
Powstanie i rozwój Karty 77 w Czechosłowacji wzbudziły duże zainteresowanie w Stanach Zjednoczonych, co wpisywało się w nowe podejście do praw człowieka w polityce prezydenta Jimmy’ego Cartera wobec Europy Wschodniej w latach 1977–1980. Odtajnione dokumenty ambasady USA w Pradze i wywiadu rzucają nowe światło na rozwój i działalność Karty 77. Amerykańska misja szczegółowo informowała o aktywności dysydentów, wykorzystując przy tym wypowiedzi osób powiązanych z nowym ruchem. Nowe źródła pozwalają ukazać wpływ Karty 77 na ogólną sytuację polityczną w Czechosłowacji, w tym stosunek reżimu oraz społeczeństwa wobec dysydentów. Umożliwiają także na pokazanie roli Karty 77 w ogólnej polityce USA wobec Pragi w tym czasie.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Jimmi Carter Library, Atlanta
Remote Archives Capture Project
National Archives and Records Administration, College Park
Central Intelligence Agency
Record Group 59, Bureau of Human Rights and Humanitarian Affairs
Ministerstvo zahraničních věcí České republiky, Praha
Přijate 1977
Źródła drukowane
Charta 77. Dokumenty 1977–1989. Přilohy, oprac. B. Císařovská, V. Prečan, Praha 2007.
Circulární telegram MZV 1969–1980, Svazek II/2 1973–1977, red. J. Dejmek, Praha 2022.
Foreign Relations of the United States 1977–1980, t. XX: Eastern Europe, red. C. Ashley i in., Washington 2015.
Źródła internetowe
Central Intelligence Agency Freedom of Information Act (CIA FOIA)
National Archives and Records Administration, Access to Archival Databases
Opracowania
Blažek P., Schovánek R., Prvních 100 dnů Charty 77. Průvodce historíckimi událostmi, Praha 2018.
Bolton J., Worlds of Dissent. Charter 77, the Plastic People of the Universe, and Czech Culture under Communism, Harvard 2012.
Cajthaml P., Charta 77 a komunistycká propaganda, w: Charta 77. Od obhajoby lidsk˝ch práv k demokraticke revoluci, 1977–1989. Sbornik z konference k 30 vyroči Charty 77, Praha, 21–23 března 2007, red. M. Deváta i in., Praha 2007, s. 239–253.
Catalano A., Zdeněk Mlynář and the Search for Socialist Opposition. From an Active Politician to a Dissident to Editorial Work in Exile, „Soudobé dějiny” 2015, R. III, s. 90–151.
Charta 77. Od obhajoby lidsk˝ch práv k demokraticke revoluci, 1977–1989. Sbornik z konference k 30 vyroči Charty 77, Praha, 21–23 března 2007, red. M. Deváta i in., Praha 2007.
Gustáv Husák a jeho doba, red. B. Kinčok i in., Bratislava 2015.
Heimann M., Czechoslovakia. The State that Failed, New Haven–London 2009.
James P., Charta 77 v americkém „překladu”. Obraz československého disentu v americkém tisku v roce 1977, „Soudobé dějiny” 2023, R. XXX, s. 443–491.
Kaczorowski A., Havel. Zemsta bezsilnych, Wołowiec 2014.
Kamiński Ł., Blažek P., Majewski G., Ponad granicami. Historia Solidarności Polsko-Czechosłowackiej, Wrocław 2019.
Keane J., Vaclav Havel. A Political Tragedy in Six Acts, London 1999.
Korey W., The Promises We Keep. Human Rights, the Helsinki Process, and American Foreign Policy, New York 1993.
Macháček M., Gustáv Husák, Vešehrad 2017.
Mania A., Department of State i Foreign Office w polityce zagranicznej lat gorącej i zimnej wojny 1939–1989, Kraków 2020.
Mania A., Détente i polityka Stanów Zjednoczonych wobec Europy Wschodniej – styczeń 1969 – styczeń 1981, Kraków 2003.
Morgan M.C., The Final Act. The Helsinki Accords and the Transformation of the Cold War, Princeton 2018.
Pažout J., Výbor na obranu nespravedlivě stihaných, w: Opozice a odpor proti komunistickěmu režimu v Československu 1968–1989, red. P. Blazěk, Praha 2005, s. 96–118.
Pechlivanis P., America and Romania in the Cold War. A Differentiated Détente, London 2019.
Petersen C., The Carter Administration and the Promotion of Human Rights in the Soviet Union 1977–1981, „Diplomatic History” 2014, nr 38, s. 628–54.
Pontuso J.F., The Dissident Reception. How Charter 77 won the West, w: Charta 77. Od obhajoby lidských práv k demokratické revoluci, 1977–1989. Sborník z konference k 30 vyroči Charty 77, Praha, 21–23 března 2007, red. M. Deváta i in., Praha 2007, s. 57–69.
Snyder S.B., From Selma to Moscow. How Human Rights Activists Transformed U.S. Foreign Policy, New York 2018.
Snyder S.B., Human Rights Activism and the End of the Cold War. A Transnational History of the Helsinki Network, New York 2013.
Steding W., The Center of the Carter Conundrum. Human Rights and Foreign Policy, w: A Companion to Gerald R. Ford and Jimmy Carter, red. S. Kaufman, Chichester 2016, rozdz. XXV.
Stuckey M.E., Jimmy Carter, Human Rights and the National Agenda, College Station 2008.
Szczepańska A., Karta 77 w opinii dyplomacji PRL, w: Opozycja antykomunistyczna w krajach bloku wschodniego w latach 1945–1989, red. K. Łabędź, M. Świder, Kraków 2014, s. 263–276.
Tyszkiewicz J., Prawa człowieka w polityce Stanów Zjednoczonych wobec Polski, w: W. Jarząbek, P. Jaworski, J. Tebinka, J. Tyszkiewicz, Prawa człowieka w polityce demokracji zachodnich wobec Polski w latach 1975–1981, Warszawa 2018, s. 15–92.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 23
Liczba cytowań: 0
