Zmierzch prometeizmu? Losy polsko-ukraińskich aktywistów i ich idei w czasach zimnej wojny
DOI:
https://doi.org/10.12775/DN.2024.4.07Słowa kluczowe
prometeizm, zimna wojna, sieci antykomunistyczne, Roman Smal-Stocki, Pawło Szandruk, Klaudiusz Hrabyk, AMCOMLIBAbstrakt
II wojna światowa okazała się kluczowym momentem dla losów ruchu prometejskiego. Po 1945 roku, mimo politycznej marginalizacji, prometeiści kontynuowali starania o zbudowanie antysowieckiego frontu. W artykule przeanalizowano powody, dla których prometeizm, wbrew dominującym narracjom w anglosaskiej historiografii, nie znalazł miejsca w głównym nurcie zachodniego antykomunizmu. Analizowane są przyczyny porażki odrodzenia prometeizmu oraz jego stopniowe przekształcenie w nowe formy walki antykomunistycznej w realiach zimnej wojny.
Bibliografia
Archival Sources
Archive of Józef Piłsudski Institute in London: Zespół Prometeusz, teczka: 709/148/5
Archives of Józef Piłsudski Institute of America: Archiwum Klaudiusza Hrabyka; Archiwum Rzeczowe; Archiwum Włodzimierza Bączkowskiego; Archiwum Edmunda Charaszkiewicza
Central Intelligence Agency Freedom of Information Act
Columbia University Archives: Mykhailo Vetukhiv Papers
Haluzevyj derzhavnyj arxiv Sluzhby zovnishn’oyi rozvidky Ukrayiny, fond 1, spr. 9813, vol. 1
Shevchenko Scientific Society Archives in New York: Pavlo Shandruk Papers
Ukrainian Museum and Library in Stamford: Mykola Chubatyj Papers
Published Sources
Avtorhanov A., Memuary (Frankfurt, 1983).
Kennan G., Memoirs 1950–1963 (Boston, 1972), vol. 2.
Skubik S., The Murder of General Patton (Bennington, 1993).
Smal Stocky R., ‘The Struggle of the Subjugated Nations in the Soviet Union for Freedom, Sketch of the History of the Promethean Movement’, Ukrainian Quarterly, no. 4 (1947), pp. 324–44.
Szandruk P., ‘Militarny potencjał Ukrainy’, Reduta, no. 2 (1949).
Secondary Literature
II Rzeczpospolita wobec ruchu prometejskiego, ed. by P. Libera (Warszawa, 2013).
Breitman R., Goda N., Hitler’s Shadow: Nazi War Criminals, US Intelligence, and the Cold War (Washington, 2012).
Bruski J.J., Między prometeizmem a Realpolitik: II Rzeczpospolita wobec Ukrainy Sowieckiej 1921–1926 (Kraków, 2010).
Burds J., ‘The Early Cold War in Soviet West Ukraine, 1944–1948’, Carl Beck Papers in Russian and East European Studies, no. 1505 (2001), pp. 1–70.
Dorril S., M16: Inside the Covert World of Her Majesty’s Secret Intelligence Service (New York, 2000).
Dryblak Ł., ‘Siergieja Mielgunowa emigracyjne spotkania z Polską’, Pamięć i Sprawiedliwość, vol. 39 (2022), pp. 291–312.
East Central European Migrations During the Cold War. A Handbook, ed. by A. Mazurkiewicz (Berlin, 2019).
Fousek J., To Lead the Free World. American Nationalism and the Cultural Roots of the Cold War (Chapel Hill, 2000).
Gasimov Z., Warschau gegen Moskau: prometheistische Aktivitäten zwischen Polen, Frankreich und der Türkei, 1918–1939 (Stuttgart, 2022).
Johnson I., A Mosque in Munich. Nazis, the CIA, and the Rise of the Muslim Brotherhood in the West (Boston, 2011).
Komar V., Koncenciya prometeyizmu v polityci Pol’shhi (1921–1939) (Ivano-Frankivs’k, 2011).
Kuzio T., ‘US support for Ukraine’s liberation during the Cold War: A study of Prolog Research and Publishing Corporation’, Communist and Post-Communist Studies, no. 45 (2012), pp. 51–64.
Libera P., ‘Prometeizm po prometeizmie. Zarys historii ruchu prometejskiego po 1939 roku’, Pamięć i Sprawiedliwość, vol. 39 (2022), pp. 40–64.
Łukasiewicz S., ‘‘Bezdomność’ sowietologa. Emigracyjne losy Wiktora Sukiennickiego’, Przegląd Wschodni, vol. 18 (2022), pp. 159–94.
Łukasiewicz S., Trzecia Europa: Polska myśl federalistyczna w Stanach Zjednoczonych 1940–1971 (Warszawa, 2010).
Machcewicz P., Emigracja w polityce międzynarodowej (Warszawa, 1999).
Mazurkiewicz A., ‘‘Narody ujarzmione’ – lobby polityczne czy projekt propagandowy?’, Studia Historica Gedanensia, vol. 5 (2014), pp. 354–92.
Mazurkiewicz A., Uchodźcy polityczni z Europy Środkowo-Wschodniej w amerykańskiej polityce zimnowojennej, 1948–1954 (Warszawa, 2016).
O’Connell Ch., The Munich Institute for the Study of the USSR (Pittsburgh, 1990).
Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918–1940). Studia i szkice, ed. by M. Kornat (Warszawa, 2012).
Ruffner K., Eagle and Swastika: CIA and Nazi War Criminals and Collaborators (Washington, 2003).
Simpson Ch., Blowback: The Recruitment of Nazis and Its Destructive Impact on Our Domestic and Foreign Policy (New York, 1988).
Snyder T., Sketches from a Secret War: A Polish Artist’s Mission to Liberate Soviet Ukraine (New Haven, 2008).
Stobiecki R., ‘‘Sprawa Pawła Szandruka’ na łamach ‘Kultury’’, in: Między nauką a sztuką. Wokół problemów współczesnej historiografii, ed. by E. Solska, P. Witek, and M. Woźniak (Lublin, 2017), pp. 327–39.
Tarka K., ‘Kijów-Warszawa wspólna sprawa? Rozmowy polsko-ukraińskie na emigracji w pierwszych latach po II wojnie światowej’, in: Podzielone narody. Szkice z historii stosunków polsko-ukraińskich w latach 40. XX wieku, ed. by M. Białokur, M. Patelski (Toruń, 2012), pp. 205–20.
Tromly B., Cold War Exiles and the CIA: Plotting to Free Russia (New York, 2019).
Tyszkiewicz J., Rozbijanie monolitu. Polityka Stanów Zjednoczonych wobec Polski 1945–1988 (Warszawa, 2015).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 63
Liczba cytowań: 0
