Esegesi patristica di Gv 4,21–24 e il vero culto a Gerusalemme (parte I)

Abstrakt

Egzegeza patrystyczna J 4,21–24 i prawdziwy kult w Jerozolimie (część I)

J 4,21–24 w kompleksowym dialogu Chrystusa z Samarytanką przywołuje kwestie oddawania czci Bogu w duchu i prawdzie. Ten fragment Ewangelii był wykorzystywany w okresie patrystycznym w różnych kontekstach. Mimo nośności tematyki „prawdziwego kultu” może dziwić fakt, że J 4,21–24 był tekstem cytowanym raczej rzadko. Prezentowany artykuł (część I) stara się ukazać najważniejsze wątki refleksji hermeneutycznej Ojców odnośnie do tej perykopy janowej i roli kultu starotestamentowego w Jerozolimie. Na bazie J 4,21–24 relatywizowano rolę świątyni jerozolimskiej, a wiele kluczowych problemów teologicznych w II–IV wieku było związanych z aspektami kultu duchowego. Czwarta Ewangelia znalazła się najpierw w kręgu szczególnych zainteresowań gnostyków. Po nich uwagę na Ewangelię duchową zwrócił Orygenes. Wydaje się, że jego refleksja zmonopolizowała temat kultu w duchu i prawdzie. Jego śladem poszli inni Ojcowie, wychodząc niejednokrotnie poza utarte schematy. Kult chrześcijański był postrzegany jako doskonalszy, niezwiązanym z jednym miejscem, lecz duchowy i wewnętrzny. Terminologia występująca J 4,21–24 stanowiła rodzaj katalizatora dla kwestii o decydującym znaczeniu dla starożytnego Kościoła. Chodziło bowiem nie tylko o problemy egzegetyczne czy rytualne, lecz także o te natury filozoficznej, historycznej czy duchowej. Pojawiła się także kwestia lektury trynitarnej J 4,24. Opracowanie zamyka spojrzenie na interpretację Kapadocejczyków, u których widać konstruktywne wykorzystanie różnych motywów egzegetycznych.