Jak rozumieć „historyczność” biblijnego Daniela? Różne kierunki wyjaśniania orędzia Księgi Daniela
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPTh.2025.022Słowa kluczowe
historyczność Daniela, interpretacja postaci Daniela, Księga DanielaAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest kwestia historyczności postaci Daniela, który jest głównym bohaterem księgi biblijnej noszącej jego imię. Pytanie o to, czy Daniel jest postacią historyczną, czy tylko literacką, jest ważne z tego powodu, że ma wpływ na egzegezę tekstu Księgi Daniela. Najpierw autor wskaże powody, na podstawie których podważa się historyczność Daniela, a następnie przedstawi różne podejścia w interpretacji treści Księgi Daniela.
Bibliografia
Anderson, Robert A. 1984. Signs and Wonders. A Commentary on the Book of Daniel (Interna-tional Theological Commentary). Grand Rapids, MI: Eerdmans.
Baldwin, Joyce G. 1978. Daniel. An Introduction and Commentary (Tyndale Old Testament Commentaries). Leicester – Downers Grove, IL: Inter-Varsity Press.
Baumgartner, Walter. 1945. “Zu den vier Reichen von Daniel 2”. Theologische Zeitschrift 1: 17-22.
Berchman, Robert M. 2005. Porphyry: Against the Christians (Studies in Platonism, Neoplato-nism, and the Platonic Tradition 1). Leiden: Brill.
Boutflower, Charles. 1923. In and around the Book of Daniel. London: SPCK.
Breed, Brennan W. 2017. “Daniel’s Four Kingdoms Schema: A History of Re-writing World History”. Interpretation 71: 178–189.
Brzegowy, Tadeusz. 2001. „Ostateczne Królestwo Boga i Jego świętych (Księga Daniela)”. In: Wielki świat starotestamentalnych proroków II, eds. Janusz Frankowski and Tadeusz Brzegowy (Wprowadzenie w myśl i wezwanie ksiąg biblijnych 5), 151–189. Warsza-wa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Casey, P. Maurice. 1976. “Porphyry and the Origin of the Book of Daniel”. Journal of Theolog-ical Studies 27: 15–33.
Charlesworth, James H. 1992, “Pseudonymity and Pseudepigraphy”. In: The Anchor Bible Dic-tionary, V, ed. David N. Freedman, 540–541. New York, NY: Doubleday.
Clines, David J.A. 1995. The Dictionary of Classical Hebrew, II. Sheffield: Sheffield Academic Press.
Collins, John J. 1984. Daniel with an Introduction to Apocalyptic Literature (The Forms of the Old Testament Literature 20). Grand Rapids, MI: Eerdmans.
Collins, John J. 1993. Daniel. A Commentary on the Book of Daniel (Hermeneia). Minneapolis, MN: Fortress Press [Adela Yarbro Collins, The Influence of Daniel on the New Testa-ment, 90–112].
Collins, John J. 1999. “Daniel”. In: Dictionary of Deities and Demons in the Bible, eds. Karel van der Toorn, Bob Becking and Pieter W. van der Horst, 219–220. Leiden: Brill.
Collins, John J. and Peter W. Flint. 2001–2002. The Book of Daniel. Composition and Recep-tion, I–II (Supplements to Vetus Testamentum 83,1–2; Formation and Interpretation of Old Testament Literature 2,1–2). Leiden: Brill.
Coxon, Peter W. 1993. “Another Look at Nebuchadnezzar’s Madness”. In: The Book of Daniel in the Light of New Findings, ed. A.S. van der Woude (Bibliotheca Ephemeridum Theo-logicarum Lovaniensium 106), 211–222. Leuven: University Press.
Davies, Philip R. 1998. Daniel (Old Testament Guides). Sheffield: Sheffield Academic Press.
Day, John. 1980. “The Daniel of Ugarit and Ezekiel and the Hero of the Book of Daniel”. Vetus Testamentum 30: 174–184.
Delcor, Mathias. 1971. Le Livre de Daniel (Sources bibliques). Paris: Gabalda.
Eissfeldt, Otto. 1966. The Old Testament. An Introduction including the Apocrypha and Pseud-epigrapha, and also the Works of Similar Type from Qumran. Trans. Peter R. Ackroyd. Oxford: Basil Blackwell (original: 1964. Tübingen: Mohr).
Ferch, Arthur J. 1982. “Porphyry: An Heir to Christian Exegesis?”. Zeitschrift für neutestament-liche Wissenschaft 73: 141–147.
Flusser, David. 1972. “The Four Empires in the Fourth Sibyl and in the Book of Daniel”. Israel Oriental Studies 2: 148–175.
Ginsburg, Christian D. 1966. Introduction to the Massoretico-Critical Edition of the Hebrew Bible. New York, NY: Ktav Publishing House Inc.
Goldingay, John E. 1989. Daniel (Word Biblical Commentary 30). Dallas, TX: Word Books Publisher.
Gruenthaner, Michael J. 1946. “The Four Empires of Daniel”. Catholic Biblical Quarterly 8: 72–82 and 201–212.
Hartman, Louis F. and Alexander A. DiLella. 1978. The Book of Daniel. A New Translation with Introduction and Commentary (Anchor Bible 23). Garden City, NY: Doubleday.
Hasel, Gerhard F. 1979. “The Four World Empires of Daniel 2 against Its Near Eastern Envi-ronment”. Journal for the Study of the Old Testament 12: 17–30.
Henze, Matthias. 1999. The Madness of King Nebuchadnezzar: The Ancient Near Eastern Ori-gins and Early History of Interpretation of Daniel 4 (Supplements to the Journal for the Study of Judaism 61). Leiden: Brill.
Homerski, Józef. 2008. Księga Daniela. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, ekskursy (Pismo Święte Starego Testamentu XI/2). Poznań: Pallottinum.
Howard, David M. 1992. “Daniel (Person)”. In: The Anchor Bible Dictionary, II, ed. David N. Freedman, 17–18. New York, NY: Doubleday.
Knibb, Michael A. 1993. “You are Indeed Wiser than Daniel: Reflections on the Character of the Book of Daniel”. In: The Book of Daniel in the Light of New Findings, ed. A.S. van der Woude (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium 106), 399–411. Leuven: University Press.
Koch, Klaus. 1985. “Is Daniel also among the Prophets?”, Interpretation 39: 117–130.
Koch, Klaus. 1993. “Gottes Herrschaft über das Reich des Menschen. Daniel 4 im Licht neuer Funde”. In: The Book of Daniel in the Light of New Findings, ed. A.S. van der Woude (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium 106), 77–119. Leuven: Uni-versity Press.
Koehler, Ludwig, Walter Baumgarter and Johann J. Stamm. 2008. Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, I–II (Prymasowska Seria Biblijna 30). Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”.
Lacocque, Andre. 1979. The Book of Daniel. Trans. David Pellauer. Atlanta, GA: John Knox Press.
Lebram, Jürgen C.H. 1975. “König Antiochus im Buch Daniel”. Vetus Testamentum 25: 737–772.
Meade, David O. 1986. Pseudonymity and Canon. An Investigation into the Relationship of Authorship and Authority in Jewish and Earliest Christian Tradition (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament 39). Tübingen: Mohr.
Metzger, Bruce M. 1972. “Literary Forgeries and Canonical Pseudepigrapha”. Journal of Bibli-cal Literature 91: 3–24.
Michel, Diethelm. 1993. “Weisheit und Apokalyptik”. In: The Book of Daniel in the Light of New Findings, ed. A.S. van der Woude (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium 106), 413–434. Leuven: University Press.
Montgomery, James A. 1927. A Critical and Exegetical Commentary on the Book of Daniel (The International Critical Commentary). Edinburgh: T. & T. Clark.
Newsom, Carol A. and Brennan W. Breed. 2014. Daniel: A Commentary (The Old Testament Library). Louisville, KY: John Knox Press.
Noth, Martin. 1951., “Noah, Daniel und Hiob in Ezekiel XIV”. Vetus Testamentum 1: 251–260.
Parchem, Marek. 2008a. Księga Daniela. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament 26). Częstochowa: Edycja Świętego Pawła.
Parchem, Marek. 2008b. “Nauka o władzy w Księde Daniela”. Verbum Vitae 14: 71–90.
Parchem, Marek. 2010. „Wprowadzenie do apokaliptyki”. In: Pisma apokaliptyczne i testa-menty, ed. Marek Parchem (Apokryfy Starego Testamentu 2), 21–114. Kraków – Mogi-lany: The Enigma Press.
Parchem, Marek. 2007 and 2020. „‘Tradycja Danielowa’ w Qumran”. In: Przeznaczyłeś nas dla Twojej prawdy (4Q495). Fs. Zdzisław Kapera, ed. Waldemar Chrostowski (Rozprawy i Studia Biblijne 29), 266–317. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio” (reprint in: Marek Parchem. 2020. Interpretacja Biblii w Qumran i inne studia (Biblica et Judaica 8), 271–332. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum.
Parchem, Marek. 2012. “Upbringing in the Book of Daniel – The Ideal of a Young Jewish Man according to Daniel 1:3–7”. Verbum Vitae 21: 65–82.
Parchem, Marek. 2019. „Periodyzacja historii w Księdze Daniela”. Verbum Vitae 35: 119–142.
Perrin, Andrew B. and Loren T, Stuckenbruck (eds.). 2021. Four Kingdom Motifs before and beyond the Book of Daniel (Themes in Biblical Narrative 28). Leiden: Brill.
Porteous, Norman W. 1965. Daniel: A Commentary (The Old Testament Library). Philadelphia, PA: The Westminster Press.
Rad, Gerhard von, 1986. Teologia Starego Testamentu. Trans. Bogusław Widła. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax (orig. 1960. München: Chr. Kaiser).
Rhodes, Arnold B. 1961. “The Kingdoms of Men and the Kingdom of God. A Study of Daniel 7:1–14“. Interpretation 15: 411–430.
Schedl, Claus. 1996. Historia Starego Testamentu. V: Ku pełni czasu. Trans. Stanisław Stańczyk. Tuchów: Mała Poligrafia Redemptorystów w Tuchowie (orig. 1964. Inns-bruck: Tyrolia Verlag).
Speyer, Wolfgang. 1989b. “Fälschung, pseudepigraphische freie Erfindung und ‘echte religiöse Pseudepigraphie’”. In: Frühes Christentum im antiken Strahlungsfeld, ed. Wolfgang Speyer (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament 50), 100–139. Tü-bingen: Mohr.
Speyer, Wolfgang. 1989a. “Religiöse Pseudepigraphie und literarische Fälschung im Altertum”. In: Frühes Christentum im antiken Strahlungsfeld, ed. Wolfgang Speyer (Wissenschaft-liche Untersuchungen zum Neuen Testament 50), 21–58. Tübingen: Mohr.
Stefanovic, Zdravko. 2007. Daniel: Wisdom to the Wise. Commentary on the Book of Daniel. Nampa, ID: Pacific Press.
Swain, Joseph W. 1940. “The Theory of the Four Monarchies: Opposition History under the Roman Empire”. Classical Philology 35: 1–21.
Towner, W. Sibley. 1984. Daniel (Interpretation). Atlanta, GA: John Knox Press.
Tronina, Antoni. 2013. Księga Hioba. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Nowy Komen-tarz Biblijny. Stary Testament 15). Częstochowa: Edycja Świętego Pawła.
Young, Edward J. 1949. The Prophecy of Daniel. Grand Rapids, MI: Eerdmans.
Van Henten, Jan W. 1993. “Antiochus IV as a Typhonic Figure in Daniel 7”. In: The Book of Daniel in the Light of New Findings, ed. A.S. van der Woude (Bibliotheca Ephemerid-um Theologicarum Lovaniensium 106), 223–243. Leuven: University Press.
Walton, John H. 1986. “The Four Kingdoms of Daniel”. Journal of the Evangelican Theologi-cal Society 29: 25–36.
Wilson, Robert D. 1938. Studies in the Book of Daniel. New York, NY: Revell Company.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Marek Parchem
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 11
Liczba cytowań: 0
