Przemoc wobec kobiety w świetle przepisów Tory?
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPTh.2015.007Schlagworte
Pięcioksiąg (Tora), przemoc, kobiety, przemoc w Pięcioksięgu, prawodawstwo biblijnego Izraela dotyczące kobietAbstract
Przemoc (także wobec kobiet) – choć nie dominuje w Biblii – to jednak jest w niej obecna. W Pięcioksięgu, który jest przedmiotem zainteresowania niniejszego artykułu, przemoc pojawia się już w historii początków, wraz z pierwszym bratobójstwem (historią Kaina i Abla; Rdz 4), a następnie przybiera różne formy: są w Torze opisy przemocy mężczyzn wobec mężczyzn; a także opisy przemocy mężczyzn wobec kobiet (gwałt Diny, Rdz 34); jest także przemoc kobiet wobec kobiet (Sarah i Hagar); ale także – co może zaskakujące – przemoc kobiet wobec mężczyzn (historia córek Lota; Rdz 19).
Szczególnym zagadnieniem związanym z przemocą w Pięcioksięgu są aspekty prawne. Biblia nie podaje własnej definicji przemocy, choć wszelkie akty przemocy (w niektórych przypadkach omówione szczegółowo; także te dotyczące kobiet) są w niej wyraźnie potępione, a nawet obłożone sankcjami. Przepisy biblijne w żadnym miejscu nie zachęcają do przemocy (w tym do przemocy wobec kobiet), nie propagują przemocy ani jej nie usprawiedliwiają. Pięcioksiąg zawiera różne regulacje dotyczące kobiet: począwszy od Dekalogu (Wj 20 i Pwt 5) przez prawo karne z Księgi Wyjścia oraz prawo czystości i świętości zawarte w Księdze Kapłańskiej, aż po rozmaite szczegółowe przepisy z Księgi Powtórzonego Prawa. Regulują one niektóre aspekty życia kobiet (związane głównie ze sferą seksualną i rodziną, ale nie tylko), także dotyczące przemocy.
Z analizy tych tekstów legislacyjnych można wyciągnąć kilka wniosków: 1. Wszystkie przepisy w Torze są pisane przez i dla mężczyzn (to mężczyźni byli odpowiedzialni za przestrzeganie prawa). 2. Wszystkie z tych przepisów Tory powinny być rozumiane w kontekście starożytnego patriarchalnego społeczeństwa i kultury całego Bliskiego Wschodu. 3. Nie ma w Torze szczegółowych przepisów dla kobiet popełniających jakiekolwiek akty przemocy, więc wydaje się, że kobiety nie ponosiły żadnych konsekwencji za swoje czyny (co wskazuje, że przepisy prawne w Pięcioksięgu nie regulowały wszystkich aspektów ludzkiego życia). 4. W samej Biblii nie ma dowodów na to, by przepisy Tory (również te dotyczące kobiet) były kiedykolwiek ściśle przestrzegane.Literaturhinweise
Na temat przemocy wobec kobiet w Biblii:
Anbar (Berstein) M., L’influence deutéronomique sur le Code de l’Alliance: le cas d’Exode 21:12–17, Zeitschrift für Altorientalische und Biblische Rechtsgeschichte 5 (1999), s. 165–166.
Fitzgerald J.T., Domestic violence in the Ancient World: Preliminary Considerations and the Problem of Wife-beating, w: Animosity, the Bible, and Us: Some European, North American, and South African Perspectives, red. J. T. Fitzgerald, F.J. van Rensburg and H. F. van Rooy, Atlanta 2009, s. 101–121.
Gaca K.L., Martial rape, pulsating fear, and the sexual maltreatment of girls (παῒδες), virgins (παρθένοι), and women (γυναῒκες) in Antiquity, American Journal of Philology, 135 (2014) 3, s. [303]–357.
Kirk-Duggan Ch.A., Pregnant Passion. Gender, Sex, and Violence in the Bible, Semeia Studies. Society of Biblical Literature, Atlanta, Georgia 2003.
Luciani D., Violences sexuelles: comment l’Ancien Testament en parle-t-il?, Biblische Zeitschrift 52 (2008) 2, s. 244–260.
Ngalula J., Kalala M.-M., Dieu dénonce et condamne les violences faites aux femmes, Bible et femme en Afrique 1, Kinshasa 2005.
Reeder C.A., Wives and Daughters: Women, Sex, and Violence in Biblical Tradition, Ex Auditu 28 (2012), s. 122–141; Fragile Dignity. Intercontextual Conversations on Scriptures, Family, and Violence, red. L.J. Claassens, K. Spronk, Semeia Studies. Society of Biblical Literature 72, Atlanta 2013.
La violence envers les femmes: Concilium: Revue internationale de théologie 252 (1994) (w tym tomie m.in. artykuł: E. Schüssler-Fiorenza, La violence contre les femmes, s. 7–25 oraz I. Fischer, “Va, et sois soumise”, dit l’Ange de Dieu à Agar: Répressions contre les femmes dans les textes bibliques, s. 107–114.).
Washington H.C., Violence and the Construction of Gender in the Hebrew Bible: A New Historicist Approach, Biblical Interpretation 5 (1997), s. 324–363.
Washington H.C., “Lest He Die in the Battle and Another Man Take Her”: Violence and the Construction of Gender in the Laws of Deuteronomy 20–22, w: Gender and Law in the Hebrew Bible and the Ancient Near East, V.H. Matthews, Sheffield 1998, s. 185–213.
Na temat przemocy w Biblii:
Bekkenkamp J., Sherwood Y., Sanctified Aggression: Legacies of Biblical and Post Biblical Vocabularies of Violence, Journal for the Study of the Old Testament Supplement Series 400, London 2003.
Chrostowski W., Przemoc i gwałt w Piśmie Świętym, w: Przemoc i terror. Książka dedykowana Księdzu Profesorowi Stanisławowi Olejnikowi w 80tą rocznicę urodzin i 50tą rocznicę pracy naukowej, red. P. Góralczyk, J.A. Sobkowiak, Warszawa 2001, s. 89–109.
Chrostowski W., Zjawiska przemocy i gwałtu w Starym Testamencie jako przejawy zapośredniczenia poznania Boga, w: „Bóg jest miłością” (1 J 4,16). Studia dla Księdza Profesora Józefa Kudasiewicza w 80. rocznicę urodzin, red. W. Chrostowski, Rozprawy i Studia Biblijne 25, Warszawa 2006, s. 89–102.
Girard R., La Violence et le sacré, Paris 1972.
Lohfink N., Gewalt und Gewaltlosigkeit im Alten Testament, Quaestiones disputatae 96, Freiburg im Breisgau 1983.
Pikor W., Bóg wobec przemocy człowieka w Rdz 1–11, Collectanea Theologica 73 (2003) 3, s. 11–31.
Römer T., Dieu obscur: le sexe, la cruauté et la violence dans l’Ancien Testament, Essais bibliques 27, Genève 1996.
La violència en la Bíblia, red. d’Armand Puig i Tàrrech, Scripta Biblica 9, Associació Bíblica de Catalunya, Tarragona 2009.
Wénin A., Au-delà de la violence, quelle justice? Réflexions à partir du Premier Testament, Revue théologique de Louvain 34 (2003) 3, s. 433–456.
Inne:
Bartchy Scott S., Slavery (Greco-Roman New Testament), w: The Anchor Bible Dictionary t. VI, red. D.N. Freedman, New York, Doubloeday 1992, s. 65–73.
Bennett H.V., Injustice Made Legal. Deuteronomic Law and the Plight of Widows, Strangers, and Orphans in Ancient Israel, Grand Rapids 2002.
La Bibbia di Gerusalemme, Bologna 1984 (por. Presentazione, s. 5–7).
Brenner A., G.A. Lee, The Decalogue: Am I an Addresee [i.e. Addressee]?, w: Exodus and Deuteronomy, Minneapolis 2012, s. 197–204.
Bretherton D.J., An Invitation to Murder? A Re-Interpretation of Exodus 22:18 “You Shall Not Suffer a Witch to Live”, Expository Times 116 (2005), s. 145–152.
Cardellini I., Die biblischen „Sklaven”-Gesetze im Lichte des keilschriftlichen Sklavenrechts, Bonn 1981.
Craven T., Women Who Lied for the Faith, w: Justice and the Holy, red. W. Harrelson, Atlanta 1989, s. 35–49.
Dandamayev M.A., Slavery (Ancient Near East/ Old Testament), w: The Anchor Bible Dictionary, t. VI, red. D.N. Freedman, New York, Doubloeday 1992, s. 58–65.
David M., The Codex Hammurabi and its Relation to the Provisions of Law in Exodus, w: Oudtestamentische Studiën, t. VII (praca zbiorowa), Leiden 1950, s. 149–178.
Galpaz-Feller P., The Widow in the Bible and in Ancient Egypt, Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 120 (2008), s. 231–253.
Haag E., Le péché des origines et l’héritage de la violence à la lumière de l’historie biblique des origines, w: R. Gérard, Tradition et renouvellement en théologie, Centre de Recherche Pensée chrétienne et langage de la foi, Metz 1990, s. 13–31.
Hagith S., Between Woman, Man and God: A New Interpretation of the Ten Commandments, Journal for the Study of the Old Testament Supplement Series 401, London 2004.
Joshel S.R., Slavery in the Roman World, Cambridge Introduction to Roman Civilization, Cambridge, New York, Melbourne 2010.
Kopaliński W., Słownik eponimów czyli wyrazów odimiennych, Warszawa 1996.
Lemański J., Księga Wyjścia. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament 2, Częstochowa 2009.
Mendelsohn I., Slavery in the Ancient Near East : A Comparative Study of Slavery in Babylonia, Assyria, Syria, and Palestine from the Middle of the Third Millennium to the End of the First Millennium, New York 1949.
Meyers C.L., Was Ancient Israel a Patriarchal Society?, Journal of Biblical Literature 133 (2014) 1, s. 8–27.
Radford Ruether R., Feminism and Patriarchal Religion: Principles of Ideological Critique of the Bible, Journal for the Study of the Old Testament 22 (1982), s. 54–66.
Scheffler E., Reflecting on (Non-)Violence in the Book of Deuteronomy in (Old Testament) Canonical Context, Old Testament Essays 27 (2014) 2, s. 579–596.
Schmidt W.H., Die Zehn Gebote im Rahmen alttestamentlicher Ethik. Anmerkungen zum gegenwärtigen Stand der Forschung: H. Graf Reventlow (Hg.), Weisheit, Ethos und Gebot. Weisheits- und Dekalogtraditionen in der Bibel und im frühen Judentum, Neukirchen-Vluyn 2001, s. 132–133.
Strzałkowska B., Rozporządzenia dotyczące kobiet w Kpł 15, Rozprawy i Studia Biblijne 20, Warszawa 2006.
Strzałkowska B., „Nie ma już mężczyzny ani kobiety” (Ga 3,28). Rzecz o kobietach u św. Pawła, [w:] Życie, apostolat i dziedzictwo Pawła z Tarsu, zebr. i oprac. G. Szamocki, Christianitas Antiqua. Commentationes III, Gdańsk 2010, s. 137–149 (Sum.).
Strzałkowska B., Kobiety w świetle przepisów Księgi Kapłańskiej, Collectanea Theologica 83 (2013) 2, s. 5–44.
Tonelli D., Il decalogo: uno sguardo retrospettivo, Scienze religiose. Nuova serie 25, Bologna 2010.
Tronina A., Księga Kapłańska. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament 3, Częstochowa 2006.
Westbrook R., The Enforcement of Morals in Mesopotamian Law, Journal of the American Oriental Society 104 (1984), s. 753–756.
Wiedemann Th., Greek and Roman Slavery, Baltimore 1981.
World Report on Violence and Health, red. E.G. Krug, L.L. Dahlberg, J.A. Mercy, A.B. Zwi, R. Lozano, World Health Organization, Genewa 2002 (na podstawie m.in. dokumentu WHO z 1996 roku: Violence: a Public Health Priority. WHO Global Consultation on Violence and Health,).
Wright D.P., The Laws of Hammurabi as a Source for the Covenant Collection (Exodus 20:23–23:19), Maarav 10 (2003), s. 11–87.
Poszczególne teksty:
Rdz 4
Boyer F., “Depuis le sang d’Abel”. Fraternité, violence et transcendance, w: P. Beauchamp, Ouvrir les écritures, Paris 1995, s. 53–64.
Brandscheidt R., Kain und Abel: Die Sündenfallerzählung des Jahwisten in Gen 4,1–16. Prof. Dr. Ernst Haag zum 65. Geburtstag, Trierer Theologische Zeitschrift 106, Trier 1997.
Chrostowski W., Zawsze istnieje możliwość poprawy (Rdz 4,2b–8), Przegląd Powszechny 244 (1984) nr 7–8 (755–756), s. 98–111(Rés.).
Chrostowski W., „Gdzie jest brat twój, Abel?” (Rdz 4,9). Biblijne spojrzenie na przemoc i gwałt, w: Agresja i przemoc w świetle nauk przyrodniczych i humanistycznych, red. M. Machinek, Biblioteka Wydziału Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego 8, Olsztyn 2002, s. 195–209.
Chrostowski W., U źródeł przemocy: Kain i Abel (Rdz 4,1–16), Studia Bobolanum 5 (2005) 2, s. 5–19 (Sum.);
Gibert P., L’espérance de Caïn. La Bible et la violence, Paris 2002.
Gondar Pérez D., Estudio exegético de Gn 4,1–16. Extracto de la Tesis Doctoral presentada en la Facultad de Teología de la Universidad de Navarra, Excerpta e Dissertationibus in Sacra Theologia 56 (2010), s. 5–75.
Gondar Pérez D., Caín, Abel y la sangre de los justos : Gn 4,1–16 y su recepción en la Iglesia primitiva, Colección teológica. Facultad de teología, Universidad de Navarra 131, Pamplona 2014.
Heyde H., Kain, der erste Jahwe-Verehrer: Die ursprüngliche Bedeutung der Sage von Kain und ihre Auswirkungen in Israel, Arbeiten zur Theologie: I. Reihe 23, Stuttgart 1965.
Janowski B., Jenseits von Eden: Gen 4,1–16 und die nichtpriesterliche Urgeschichte, w: A. Lange, Die Dämonen – Demons, Tübingen 2003, s. 137–159.
Lemański J., Grzech rodzi się w sercu człowieka (Rdz 4,1–16), Studia Koszalińsko--Kołobrzeskie. Filozofia – Teologia – Historia Kościoła 9 (2004), s. 33–51.
Łach S., Problemy w relacji biblijnej o Kainie i Ablu (Rdz 4,1–17), Roczniki Teologiczno--Kanoniczne 7 (1960) 3, s. 13–38 (Rés.).
Peels E., The world’s first murder: violence and justice in Genesis 4:1–16, w: Animosity, the Bible, and us : some European, north American, and South African perspectives, red. J.T. Fitzgerald, F.J. van Rensburg and H.F. van Rooy, Society of Biblical Literature, Atlanta 2009, s. 19–39.
Walter D., Im Zeichen Kains: Gewalt und Gewaltüberwindung in der Hebräischen Bibel, Evangelische Theologie 64 (2004), s. 252–267.
Wénin A., Caïn: un récit mythique pour explorer la violence, w: B.V. Collado, Palabra, prodigio, poesía, Pontificio Istituto Biblico, Roma 2003, s. 37–53.
Zwilling A.-L., Caïn versus Abel (Gn 4,1–16), w: Analyse narrative et Bible, red. C. Focant, Leuven 2005, s. 507–516.
Rdz 9
Adamczyk D., Upadek Chama i jego skutki na podstawie Rdz 9,18–29, Seminare. Poszukiwania Naukowo-Pastoralne 30 (2011), s. 7–15, Sum.
Cappelletto G., Violenza in societa e in famiglia (Gn 6,1–4 e 9,18–29), Parole di vita 52 (2007)5, s. 4–12.
Chrostowski W., Przekleństwo Kanaana (Rdz 9,20–27) – nieudana próba zdobycia zabronionej dominacji, Przegląd Powszechny 245 (1984) nr 11 (759), s. 169–183 (Rés.).
Rdz 19
Grossman J., “Associative meanings” in the character evaluation of Lot’s daughters, The Catholic Biblical Quarterly 76 (2014)1, s. 40–57.
Jackson M., Lot’s Daughters and Tamar as Tricksters and the Patriarchal Narratives as Feminist Theology, Journal for the Study of the Old Testament 98 (2002), s. 29–46.
Rdz 34
Andiñach P.R., Dina, una mujer víctima de violencia sexual y étnica: estudio preliminar de Génesis 34, Revista Bíblica 66 (2004)1, s. 37–52.
Bechtel L.M., What if Dinah is not Raped? (Genesis 34), Journal for the Study of the Old Testament 62 (1994), s. 19–36.
Cook J.E., Rape and Its Aftermath in Genesis 34, Bible Today 44 (2006), s. 209–214.
Hepner G., The Seduction of Dinah and Jacob’s Anguish Reflect Violations of Contiguous Law of the Covenant Code, Estudios Bíblicos 62 (2004), s. 111–135.
Noble P., A “Balanced” Reading of the Rape of Dinah: Some Exegetical and Methodological Observations, Biblical Interpretation 4 (1996)2, s. 173–204.
Shemesh Y., Rape is Rape is Rape: the Story of Dinah and Shechem (Genesis 34), Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 119 (2007)1, s. 2–21.
Slawik J., O przemocy w Starym Testamencie. Problemy interpretacyjne i literackokrytyczne Rdz 34, Roczniki Teologiczne 53 (2011) 1–2, s. 31–68 (Zsf.).
Van Wolde E., The Dinah Story: Rape or Worse?, Old Testament Essays 15 (2002), s. 225–239.
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Stats
Number of views and downloads: 1038
Number of citations: 0
