Tipologia di donne nella Vita S. Hilarionis di san Girolamo

Abstrakt

Typologia kobiety w Vita S. Hilarionis św. Hieronima

W starożytnym piśmiennictwie monastycznym postaci kobiece pojawiają się raczej rzadko i to w sposób ściśle zamierzony przez autorów. Z zasady obecność kobiety nie jest tu miłe widziana, chyba że mamy do czynienia z jakąś grzesznicą, którą należy nawrócić na drogę cnoty, względnie z niewiastami pobożnymi, które proszą mnicha o cud lub zachęcają do bogobojności. Typem jest tu figura siostry ascety, zgodnie z wzorcem podanym przez św. Atanazego w Vita S. Antonii. Wzorzec ten wykorzystuje św. Hieronim w swoim pierwszym, młodzieńczym dziele – Vita S. Pauli Monachi Thebaei, gdzie kobietę widzi jako zagrożenie dla cnoty. Późniejsza natomiast Vita S. Hilarionis prezentuje bardziej dojrzałe spojrzenie na kobietę. Hieronim, gdy to pisze, nie jest już początkującym mnichem, który boi się kobiety. Przeciwnie, otaczają go wykształcone uczennice i współpracownice, co ma wpływ na jego dzieło. W Vita S. Hilarionis pozytywną postacią kobiecą jest z zasady matka. Pierwszy cud Hilariona polega na obdarzeniu macierzyństwem niepłodnej niewiasty, która, aby go uzyskać, odwołuje się do Bożego macierzyństwa Maryi. Mamy tu do czynienia z wyraźnym odniesieniem do naprawienia grzechu Ewy przez Maryję. Inna postać – Aristaenete – jest duchowym wzorem matki i kobiety chrześcijańskiej. Jednak jeszcze ważniejszą rolę w życiu codziennym Kościoła przypisuje Hieronim anonimowym matkom przekazującym dzieciom i przyszłym pokoleniom magnalia Dei, których doświadczyły lub o których słyszały. Tak rozumiana matka jest w pewnym sensie matką narodu i jego wiary. Oprócz obrazu matki w Hieronimowym dziele jest też mowa o żonach występujących tam postaci męskich, które, nawet jeśli są pogankami, odznaczają się pozytywnymi cechami. Hieronim jest jednak realistą i przedstawia także negatywne postaci kobiece: kobietę uzdrowioną cudownie ze ślepoty, która bardziej ufała lekarzom niż Bogu, oraz dziewicę konsekrowaną, która zdradziła Boskiego Oblubieńca i musiała być egzorcyzmowana. Hieronim zdaje się w ten sposób pouczać, że świętość nie opiera się na cudach, czy na obietnicach składanych Bogu, ale na osobistej zażyłości z Chrystusem. Ukoronowaniem typologii kobiety przedstawionej przez św. Hieronima jest niewiasta-przyjaciółka mnicha odznaczająca się najwyższym stopniem chrześcijańskiej miłości i pobożności. W Vita S. Hilarionis uosabia ją Konstancja – symbol zaufanej przyjaciółki, tak znamienny dla literatury średniowiecznej.