Esegesi patristica di Gv 4,21–24 e il vero culto a Gerusalemme (parte I)
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPTh.2016.035Słowa kluczowe
Ewangelia (św. Jana), egzegeza patrystyczna, kult (duchowy), Jerozolima (świątynia)Abstrakt
Egzegeza patrystyczna J 4,21–24 i prawdziwy kult w Jerozolimie (część I)
J 4,21–24 w kompleksowym dialogu Chrystusa z Samarytanką przywołuje kwestie oddawania czci Bogu w duchu i prawdzie. Ten fragment Ewangelii był wykorzystywany w okresie patrystycznym w różnych kontekstach. Mimo nośności tematyki „prawdziwego kultu” może dziwić fakt, że J 4,21–24 był tekstem cytowanym raczej rzadko. Prezentowany artykuł (część I) stara się ukazać najważniejsze wątki refleksji hermeneutycznej Ojców odnośnie do tej perykopy janowej i roli kultu starotestamentowego w Jerozolimie. Na bazie J 4,21–24 relatywizowano rolę świątyni jerozolimskiej, a wiele kluczowych problemów teologicznych w II–IV wieku było związanych z aspektami kultu duchowego. Czwarta Ewangelia znalazła się najpierw w kręgu szczególnych zainteresowań gnostyków. Po nich uwagę na Ewangelię duchową zwrócił Orygenes. Wydaje się, że jego refleksja zmonopolizowała temat kultu w duchu i prawdzie. Jego śladem poszli inni Ojcowie, wychodząc niejednokrotnie poza utarte schematy. Kult chrześcijański był postrzegany jako doskonalszy, niezwiązanym z jednym miejscem, lecz duchowy i wewnętrzny. Terminologia występująca J 4,21–24 stanowiła rodzaj katalizatora dla kwestii o decydującym znaczeniu dla starożytnego Kościoła. Chodziło bowiem nie tylko o problemy egzegetyczne czy rytualne, lecz także o te natury filozoficznej, historycznej czy duchowej. Pojawiła się także kwestia lektury trynitarnej J 4,24. Opracowanie zamyka spojrzenie na interpretację Kapadocejczyków, u których widać konstruktywne wykorzystanie różnych motywów egzegetycznych.
Bibliografia
Azzali Bernardelli G., Basilio di Cesarea. Lo Spirito Santo (Collana di testi patristici 106), Roma 1993.
Blanc C. (ed.), Origène. Commentaire sur Saint Jean, vol. 1-4 (Sources Chrétiennes [= SCh] 120; 157; 222; 290), Paris 1966; 1970; 1975; 1982.
Borret M. (ed. e trad. fr.), Origène. Homélies sur Ezéchiel (SCh 352), Paris 1989.
Borret M. (ed.), Origène. Contre Celse, vol. 1-4 (SCh 132; 136; 147; 150), Paris 1967-1969.
Colonna A. (a cura di), Contro Celso di Origene (Classici delle religioni UTET), Torino 1971.
Corsini E. (a cura di), Origene. Commento a Giovanni (Classici delle religioni UTET) Torino 1968.
Courtonne Y., Saint Basile. Lettres. Texte établi et traduit, vol. I-III (Les Belles Lettres), Paris 1957-1966.
Gallay P.–Jourjon M.–Moreschini C. (ed.), Grégoire de Nazianze. Discours 27-31, vol. 1 (SCh 250), Paris 1978.
Husson P.–Nautin P. (ed.), Origène. Homélies sur Jérémie, vol. 1-2 (SCh 232; 238), Paris 1976-1977.
Jaeger W. (ed.), Gregorii Nysseni opera: Contra Eunomium, vol. 1/1–2/2, Leiden 1960.
Jaubert A. (ed. e trad.), Origène. Homélies sur Josué (SCh 71), Paris 1960.
Kroymann A.–Dekkers E.–Borleffs J.G.Ph.–Waszink J.H. (ed.), Quinti Septimi Florentis Tertulliani opera, pars I-II, vol. 1-2 (Corpus Christianorum, Series Latina [= CCL] 1-2), Turnhout 1954.
Maraval P. (ed. e trad.), Grégoire de Nysse. Lettres (SCh 363), Paris 1990.
Migne J.P. (ed.), S. Basilius Magnus, vol. 1-3 (Patrologia Graeca [= PG] 29-31), Paris 1857.
Migne J.P. (ed.), Eusebii Pamphili, Caesareae Palaestinae episcopi, opera omnia quae exstant, vol. 1-6 (PG 20; 21; 22; 23; 24), Paris 1857.
Munier C., Justin. Apologie pour les chrétiens (SCh 507), Paris 2006.
Neri U.-Ducatillon J., Basile de Césarée. Sur le baptême (SCh 357), Paris 1989.
Pruche B., Basile de Césarée, Sur le Saint-Esprit (SCh 17 bis), Paris 1968.
Simonetti M. (a cura di), I Principi di Origene (Classici delle religioni UTET), Torino 1968.
Bori P.C. (a cura di), In spirito e verità. Lettura di Giovanni 4,23-24 (L’Epifania della Parola 6), Bologna 1996.
Braun F.-M., Jean le Théologien et son Évangile dans l’Église ancienne, Paris 1959.
Cavalcanti E., L’esperienza di Dio nei Padri Greci. Il trattato „Sullo Spirito Santo” di Basilio di Cesarea (La spiritualità cristiana. Storia e testi 5), Roma 1984.
De Margerie B., Introduzione alla storia dell’esegesi. Padri greci e orientali, vol. I, Città di Castello 1983.
Drewery B., Origen and the Doctrine of Grace, London 1960.
Dubois J. D., Jean dans l’Eglise ancienne, Le Monde de la Bible 53 (1988), p. 38-40.
Pietrella E., I pellegrinaggi ai Luoghi Santi e il culto dei martiri in Gregorio di Nissa, Augustinianum 21 (1981), s. 135-151.
Gribomont J., L’origenisme de Saint Basile, in: L'homme devant Dieu Mélanges H. de Lubac, Paris 1963, p. 281-294.
Gribomont J., La tradition johannique chez Saint Basile, in: Les écrits ascétiques et leur sources, Paris 1979, 209-228.
Hunt E.D., Holy Land Pilgrimage in the Later Roman Empire AD 312-460, Oxford 1982.
Lettieri G., In spirito e/o verità da Origene a Tommaso d’Aquino, Annali di storia dell’esegesi 12/1 (1995), p. 49-83.
Mazzucco C., Culto, in: A. Monaci Castagno (a cura di), Origene. Dizionario. La cultura, il pensiero, le opere, Roma 2000, col. 107-110.
Mikołajczak B., Rosik S., Adoracja, in: Encyklopedia Katolicka, vol. 1, Lublin 1973, col. 95-99.
Orbe A., En los arbores de la exegesis johannica, in: Estudios Valentinianos II, Roma 1955.
Paczkowski M.C., Gerusalemme – „ombelico del mondo” nella tradizione cristiana antica, Liber Annuus SBF 55 (2005), p. 165-202.
Perrone L., „Sacramentum Iudeae” [Gerolamo, Ep. 46]: Gerusalemme e la Terra Santa nel pensiero cristiano dei primi secoli. Continuità e trasformazioni, in: Melloni A.–Menozzi D.–Ruggieri G.–Toschi M. (ed.), Cristianesimo nella storia. Saggi in onore di G. Alberigo, Bologna 1996, s. 445 478.
Pesce M. –Destro A., Lo Spirito e il mondo „vuoto”. Prospettive esegetiche e antropologiche su Gv 4,21-24, Annali di storia dell’esegesi 12/1 (1995), p. 9-32.
Poorthuis M.–Safrai C. (ed.), The centrality of Jerusalem. Historical perspectives, Kampen 1996.
Rigato M.L., Gv 4: La mente cultuale dell’Evangelista. Gesù si rivela alla donna Samaritana, in: L. Padovese (a cura di), Atti del V Simposio di Efeso su S. Giovanni Apostolo, Roma 1995, p. 27-84.
Sartoni C., Gesù dono di Dio, sorgente di acqua viva. Meditazioni esegetiche a Gv 4,1-42, Imola 2007.
Simonetti M., Lettera e/o allegoria. Un contributo alla storia dell'esegesi patristica (Studia Ephemeridis „Augustinianum” 23), Roma 1985.
Walker P.W.L., Holy City, Holy Places? Christian Attitudes to Jerusalem and the Holy Land in the Fourth Century (Oxford Early Christian Studies 2), Oxford 1990.
Wiles M., The Spiritual Gospel. The Interpretation of the Fourth Gospel in the early Church, Cambridge 1960.
Wilken R.L., The Land Called Holy. Palestine in Christian History and Thought, New Haven-London 1992.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 713
Liczba cytowań: 0