„Obłuda” i „pieczęć” – dwa przykłady Tomaszowej egzegezy biblijnej w kontekście teologii sakramentów

Abstrakt

W tekście przedstawiona zostaje interpretacja, jaką w kontekście teologii sakramentów św. Tomasz proponuje w odniesieniu do Mdr 1, 5 oraz fragmentów listów Pawłowych mówiących o „pieczętowaniu” (2 Kor 1, 22; Ef 1, 13–14 oraz 4, 30). Tomaszowa interpretacja „obłudy” (fictio) oraz „obłudnika” (fictus) z Księgi Mądrości wpisuje się w rozważania jego poprzedników podejmowane od czasów św. Augustyna oraz znajduje swą jasną kontynuację w późniejszych dziełach teologów. Fictio, o którym mowa, jest odczytywane jako przeszkoda do owocności sakramentu. W przypadku obrazu „pieczęci”, Tomasz podejmuje zastane dziedzictwo (chrzest lub charakter sakramentalny jako pieczęć), ale w swoim odczytaniu rozważanych fragmentów biblijnych idzie w innym kierunku, podkreślając, że „pieczęcią” jest albo sam Duch Święty, albo jakaś inna rzeczywistość związana z Jego obecnością przez łaskę. Ten wybór, by nie wiązać z charakterem sakramentalnym Pawłowych wzmianek o pieczęci, odróżnia Tomasza od szeregu innych teologów, którzy to czynią. Także dokumenty Kościoła dopuszczają tę ostatnią opinię, co podkreśla swoistość stanowiska Tomasza. Dwa przywołane przykłady Tomaszowej egzegezy ukazują więc dwa różne przypadki („bezproblemowy” i „złożony”) jego relacji do historii teologii sakramentów.