„Obroń mnie przed moim przeciwnikiem” (Łk 18,3). Status wdowy w Opus Lucanum

Abstrakt

W niniejszym artykule proponuję refleksję nad statusem (sytuacją) wdów wymienionych w Dziele Łukaszowym, aby odpowiedzieć na pytanie: czy w powyższych tekstach nowotestamentowych możemy odnaleźć jakąkolwiek sugestię teoretycznej czy praktycznej przemocy wobec tej szczególnej grupy kobiet? Niniejsza prezentacja składa się z czterech części: pierwsza dotyczy samego terminu greckiego „wdowa” i jego użycia w pismach Łukaszowych; drugi punkt zawiera omówienie tekstów z Trzeciej Ewangelii, gdzie wymienione są wdowy: prorokini Anna (2,36–37); fragment mowy inauguracyjnej Jezusa w synagodze w Nazarecie, kiedy wspomina, że „wiele wdów było w Izraelu w czasach Eliasza (4,25), ale prorok został posłany do „wdowy w Sarepcie Sydońskiej” (4,26); wdowa z Nain (7,12); przypowieść o sędzi i wdowie (18,3.5); wypowiedź Jezusa o nauczycielach Pisma, którzy „objadają domy wdów” (20,47) oraz opowiadanie o wdowim groszu (21,2.3). W trzeciej części poddane zostają analizie dwa teksty z Dziejów Apostolskich: opowiadania o wyborze Dwunastu, kiedy Łukasz pisze, że Helleniści zaczęli narzekać na Hebrajczyków, twierdząc, że „ich wdowy są niesprawiedliwie traktowane podczas codziennej posługi” (6,1) oraz opowiadanie o wskrzeszeniu Tabity, kiedy autor wspomina o obecności wdów, którym pomagała Gazela (9,39.41). Końcowa część artykułu stanowi podsumowanie i ukazuje wdowę jako adresata miłosierdzia Jezusa i wspólnoty chrześcijańskiej. Według Łukasza wdowa jest także symbolem gościnności, ufności Bogu, zawierzenia, poświęcenia, całkowitego oddania Bogu.

Analizowane fragmenty pozwalają stwierdzić jednoznacznie, że w Opus Lucanum nie znajdujemy jakiejkolwiek sugestii przemocy wobec wdów. Co więcej, prezentowane teksty zobowiązują wyznawców Jezusa do swoistego rodzaju miłosiernej łagodności wobec potrzebujących kobiet, jakimi są niewątpliwie wdowy. Jednoznacznie przestrzegają przed jakąkolwiek formą ucisku i wykorzystywania ich słabej społecznie pozycji. Piętnują wszelkie tego typu zachowania, jak objadanie domów wdów przez faryzeuszy (20,47) oraz brak zainteresowania ich trudnym losem i odmowa pomocy, jak w przypadku niesprawiedliwego sędziego (18,4), czy jakąkolwiek formę zaniedbywania posługi charytatywnej (Dz 6,1). Zwłaszcza Dzieje Apostolskie, które ukazują pierwsze lata życia wspólnoty uczniów Jezusa, zalecają jednoznacznie nawet swoistego rodzaju „strukturalną” opieką nad wdowami, co zostanie jeszcze bardziej wyakcentowane przez tradycję Pawłową, zwłaszcza w listach pasterskich.