Mk 1,1–13 w egzegezie homiletycznej św. Hieronima ze Strydonu
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPTh.2014.009Słowa kluczowe
Ewangelia (św. Marka), Hieronim (ze Strydonu), egegeza patrystyczna, homiletyka starożytnaAbstrakt
Artykuł analizuje pierwszą z homilii cyklu In Marci evangelium autorstwa św. Hieronima ze Strydonu. Starożytna literatura chrześcijańska proponuje wiele linii interpretacyjnych drugiej Ewangelii. Nie inaczej jest w przypadku Strydończyka, który był nie tylko tłumaczem i ascetą, ale także znakomitym kaznodzieją i wszechstronnym komentatorem tekstu ewangelicznego. Ponadto autor Wulgaty jako pierwszy pokusił się o systematyczne wyjaśnienie całości Mk, z pewnością zaniedbywanego przez starożytnych komentatorów. W interpretacji Hieronimowej nie brak elementów, które należą do ugruntowanej tradycji egzegetycznej Kościoła. Hieronim zwraca uwagę na dosłowne znaczenie opowiadania ewangelicznego, lecz często podąża śladem Orygenesa, odkrywając sens duchowy i teologiczny. Ramy refleksji mnicha z Betlejem określały również ówczesne kontrowersje, głównie trynitarze i chrystologiczne. Słuchacze homilii o Mk 1 rekrutowali się z kręgu ascetycznego mnichów, mniszek i pielgrzymów władających językiem łacińskim, a przebywających w Palestynie. Do żywego i precyzyjnego komentarza homiletycznego kaznodzieja wprowadził elementy ascetyczno-moralne. Przykład stanowią rozważania na temat postaci Jana Chrzciciela. Homilie In Marci evangelium stanowią cenny dokument ówczesnej sytuacji eklezjalnej w kontekście ewolucji egzegezy nowotestamentowej na początku V wieku.
Bibliografia
Atiya A.S., Historia Kościołów Wschodnich, przekł. zbior., Warszawa 1978.
Bellini P., Cruciani F., Tarulli V. (wyd.), Opere di Sant’Agostino. Discorsi (341-400). Su argomenti vari; Discorsi (184-229/A; 230-272/B). Sui tempi liturgici, t. 1–3 (NBA Nuova Biblioteca Agostiniana. Opere di S. Agostino, edizione latino–italiana] 32 A-B; 34), Roma 1984; 1989.
Bonnard É. (wyd. i tłum.), Jérôme. Commentaire sur S. Matthieu, t. 1–2 (SC [= Sources Chrétiennes] 242; 259), Paris 1977; 1979.
Braun F.-M., Jean le Théologien et son Évangile dans l’Église ancienne, Paris 1959.
Brown B., Vir trilinguis. A study in the biblical exegesis of saint Jerome, Kampen 1995.
Cahill M., The identification of the First Markan Commentary, Revue Biblique 101–2 (1994), s. 258–268.
Camisani E., Opere scelte di San Girolamo, Turyn 1999.
Ceresa-Gastaldo A. (red.), Gerolamo. Gli uomini illustri. De viris illustribus (Biblioteca patristica 12), Firenze 1988.
Cignelli L., Le omelie di S. Girolamo su Mc 1, w: red. F. Manns, E. Alliata, Early Christanity in context. Monuments and documents, (SBF Collectio Maior 38), Jerusalem 1993, s. 487–498.
Corbo P.V., L’ambiente materiale della vita dei monaci di Palestina nel periodo bizantino, w: Il monachesimo orientale, Roma 1956, s. 215–257.
Cramer J. A., Catenae graecorum Patrum, t. I, Oxford 1840.
De Luis P., Tarulli V. (wyd.), Opere di Sant’Agostino. Il consenso degli evangelisti (NBA 10 A), Roma 1996.
Desprez V., Początki monastycyzmu. Dzieje monastycyzmu chrześcijańskiego do Soboru Efeskiego (431), tłum. J. Dembska, t. 2 (Źródła Monastyczne 22), Kraków 1999.
Di Berardino A. (red.), Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, t. 2–3, Genova–Milano 2006.
Di Berardino A. (red.), Patrologia. I Padri latini (secoli IV-V), t. 3, Genua 1983.
Elli A., Storia della Chiesa copta (L’Egitto romano-bizantino e cristiano), t. 1–3 (Studia Orientalia Christiana Monagraphiae 12–14), Cairo–Jerusalem 2003.
Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, tłum. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Warszawa 1990.
Füglister N., L’expérience de Dieu dans et selon l’Écriture: le prophète comme un prototype, w: L’expérience de Dieu dans la vie monastique, Abbaye Sainte-Marie de la Pierre-qui-vire 1973.
Fuks A., Aspects of the Jewish revolt in A.D. 115-117, Journal of Roman Studies 51 (1961), s. 98–104.
Gerhards A., Brakmann H., Die Koptische Kirche, Stuttgart 1994.
Grego I., Girolamo nella sua „povera piccola Betlemme”. Il XVI centenario della venuta di san Girolamo a Betlemme, Studia Orientalia Christiana. Collectanea 19 (1986), s. 239–283.
Hagermann W., Wort als Begegnung mit Christus, Trier 1970.
Jay P., Jérôme. Lecteur de l’Écriture (Cahiers Évangile. Supplément 104), Paris 1998.
Kalinkowski S. (tłum. i oprac.), Orygenes. Przeciw Celsusowi (PSP [= Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy] 17), Warszawa 1977.
Kalinkowski S. (tłum. i oprac.), Starowieyski W. (wstęp), Orygenes. Homilie o Ewangelii św. Łukasza (PSP 36), Warszawa 1986.
Kalinkowski S. (tłum.), Stanula W., Myszor W. (oprac.), Orygenes. Komentarz do Ewangelii św. Jana (PSP 28), Warszawa 1981.
Kelly N.D., Hieronim. Życie, pisma, spory, tłum. R. Wiśniewski, Warszawa 2003.
Kornatowski W., Zarys dziejów myśli politycznej starożytności, Warszawa 1968.
Labourt J. (wyd. i tłum.), Saint Jérôme. Lettres/I-VIII, t. 1–8 (Collection des Universités de France), Paris 1950–1958.
Légasse S., L’Évangile de Marc (Lectio Divina. Commentaires 5), t. 2, Paris 1997.
Leloir L., Saint Ephrem, Commentaire de l’Evangile concordant. Version arménienne (CSCO [= Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium] Scriptores Armeniaci 137), Lovanium 1953.
Lisiecki A. (tłum., wstęp i opr.), Euzebiusz z Cezarei. Historia kościelna. O męczennikach palestyńskich (Pisma Ojców Kościoła 3) Poznań 1924 [reprint Kraków 1993].
McDonnel K., Montague G.T., Inicjacja chrześcijańska a chrzest w Duchu Świętym, Kraków 1997.
Merkel H., Anhang: Das „geheime Evangelium” nach Markus, w: red., W. Schneemelcher, Neutestamentliche Apokryphen, t. 1, Tübingen 1987, s. 89–92.
Mirri L., La dolcezza nella lotta, Bose 1996.
Morin G. (wyd.), S. Hieronymi presbyteri opera, pars II: Opera homiletica (CCL 78), Turnhout 1958.
Naldini M., Alici L., Quacquarelli A., Grech P., Tarulli V. (wyd.), Opere di Sant’Agostino. La dottrina cristiana (NBA 8), Roma 1992.
Nock A.D., Later Egyptian Piety, w: [praca zbiorowa], Coptic Egipt, Nowy Jork 1941.
Orbe A., En los albores de la exégesis joanica, w: Estudios Valentinianos II, Roma 1955.
Paczkowski M.C., Girolamo e la polemica antiapollinarista, Antonianum 79 (2004), s. 473–504.
Paczkowski M.C., Mc 1,1–3 e l’esegesi comparativa dell’inizio dei Vangeli canonici in Basilio di Cesarea e Ambrogio di Milano, w: M. Adinolfi, P. Kaswalder (red.), Entrarono a Cafarnao. Lettura interdisciplinare di Mc 1, Jerusalem 1997, s. 169–185.
Penna A., Principi e carattere dell’esegesi di S. Girolamo, Roma 1950.
Pucci M., La rivolta ebraica al tempo di Traiano, Pisa 1980.
Quacquarelli A., L’uomo e la sua appartenenza alle due città nell’esegesi biblica di Gerolamo, Vetera Christianorum 33 (1996), s. 275–288.
Rousseau A., Doutreleau L., Hemmerdinger B., Mercier Ch. (wyd.), Irénée de Lyon. Contre les hérésies, t. 1–10 (SC 100; 101; 152; 153; 210; 211; 263; 264; 293; 294), Paris 1965; 1969; 1974; 1979; 1982.
Schenke H.-M., The Mystery of the Gospel of Mark, Second Century 4 (1984), z. 2, s. 65–82.
Schenkl C., Gori F., Siniscalco P., Pastorino A. (wyd.), Ambrogio di Milano. Opere esegetiche II/I-II/II, t. 1–2 (Opera Omnia di Sant’Ambrogio 2A-2 B), Milano–Roma 1984.
Sidarous A.Y., Les Coptes et le Christianisme Universel, Le Monde Copte 25-26 (1995), s. 29–33.
Simonetti M., La crisi ariana nel IV secolo [Studia Ephemeridis “Augustinianum” 11], Roma 1975.
Simonetti M., Między dosłownością a alegorią. Przyczynek do historii egzegezy patrystycznej (Myśl teologiczna 26), Kraków 2000.
Smith M., The Secret Gospel: The Discovery and Interpretation of the Secret Gospel according to Mark, New York 1973.
Świderkówna A. (tłum.), Myszor M. (wstęp), Ojcowie apostolscy, Warszawa 1990.
Trevijano R., La Bibbia nel cristianesimo antico, Brescia 2003.
Viller M. (red.), Dictionnaire de Spiritualité Ascétique et Mystique, Doctrine et Histoire, t. X, Paris 1937.
Zaki M.S., Histoire des coptes d’Égypte, Paris 2005.
Zarzeczny R., Historia Kościoła w Egipcie. Szkice, Kraków 2013.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 451
Liczba cytowań: 0
