Ego-documents – some remarks about Polish and European historiographical and methodological experience
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2013.001Keywords
Egodocuments, manuscripts, memory, early modern cultureAbstract
Artykuł poświęcony jest zagadnieniu piśmiennictwa prywatnego w epoce nowożytnej. W historiografii różnych krajów europejskich problematyka ta od dawna występowała jako uzupełnienie badań nad historią polityczną i historią literatury. Od lat 80. XX wieku badania rękopisu prywatnego wkroczyły w nowy etap. W rezultacie rozwoju antropologii kulturowej na księgi rękopiśmienne zaczęto patrzeć inaczej niż dotychczas. Historycy dostrzegli w tych rękopisach odzwierciedlenie osobistych zainteresowań autorów oraz odbicie umysłowości epoki. W rożnych krajach stosowano odmienne definicje piśmiennictwa prywatnego: piśmiennictwo przestrzeni prywatnej, samoświadectwa, piśmiennictwo w pierwszej osobie. Najbardziej popularne i przyjęte w większości krajów stało się określenie „egodokumenty”, zastosowane przez holenderskiego historyka i filologa Jacoba (Jacques) Pressera. W latach 90. powstały zespoły badawcze we Francji, Włoszech, Szwajcarii, które rozpoczęły analizę całych zespołów rękopisów archiwalnych i bibliotecznych. Dzięki wynikom ich prac udało się stworzyć nową koncepcję badania rękopisu prywatnego, ukazując świat przeżyć wewnętrznych oraz sposoby postrzegania świata zewnętrznego przez autorów rękopisów. W polskiej historiografii przykładem takich analiz rękopisu prywatnego są np. opracowania prywatnej korespondencji, testamentów oraz szlacheckich ksiąg typu silva rerum (łac. las rzeczy).
W pierwszej części artykułu autor opisuje doświadczenia badań egodokumentów w rożnych krajach europejskich, wskazując na zmianę zakresu samego pojęcia egodokument. Następnie charakteryzuje polski projekt, którego celem jest stworzenia bazy danych piśmiennictwa przestrzeni prywatnej i włączenia jej w obieg europejski. Na zakończenie podaje przykłady konkretnych badań odnoszących się do analizy rękopisów szlacheckich, zachowanych w archiwach rodowych.
References
Źródła archiwalne / Archivalische Quellen / Archival Sources
Sachsisches Haupstaatsarchiv Dresden, Geheimes Kabinett Polen, Abschrift en vermischter aufgefangener Corrrespondenz, loc. 3581.
Literatura / Literatur / Literature
Amelang J., The flight of Icarus. Artisan autobiography in early modern Europe, (1998).
Au plus pres du secret des coeurs? Nouvelles lectures historiques des écrits du for privé en Europe du XVI au XVIII siecle, ed. J.P. Bardet i F.J. Ruggiu, (2005).
Les écrits du for privé. Objet materiel, objet edité, ed. M. Cassan, J.P. Bardet, F.J. Ruggiu, (2007).
Greyerz K., Deutschschweizerische Selbstzeugnisse (1500–1800) als Quellen der Mentalitätsgeschichte. Bericht über ein Forschungsprojekt, in: Das dargestellte Ich. Studien zu Selbstzeugnissen des späteren Mittelalters und der frühen Neuzeit, ed. K. Arnold, S. Schmolinsky, U.M. Zahnd, (1999), p. 147–163.
Houlbrook R., The English family 1450–1700, (1984).
Kizik E., Kronika Henryka Donnera. XVIII-wieczne źródło do dziejów mennonitów, “Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Historia”, 15 (1985).
Lejeune Ph., Le pacte autobiographique, (1975).
Mordenti R., I libri di famiglia in Italia. Geografi a e storia, (2001).
Mouysset S., Papier de famille. Introduction a l’etude des livres de raison (France, XV–XIX siecle), (2007).
Presser J., Memoires als geschiedbron, in: Winkler Prins Encyclopedie, 8 (1958). New edition in: Uit het werk van J. Presser, (1969), p. 277–282.
Roszak S., Archiwa sarmackiej pamięci. Funkcje i znaczenie rękopiśmiennych ksiąg silva rerum w kulturze Rzeczypospolitej XVIII wieku, (2004).
Roszak S., Targowski M., Pamięć rodu Działowskich w świetle XVIII i XIX-wiecznych zapisów rodzinnych, “Folia Toruniensia”, 11 (2011), p. 35–44.
Rozprawy z dziejów XVIII wieku. Z dziejów komunikacji socjalnej epoki nowożytnej, ed. J. Wojtowicz, (1993).
Staropolski ogląd świata. Materiały z konferencji, ed. B. Rok, F. Wolański, (2004).
Schulze W., Ego-dokumente. Annäherung an den Menschen in der Geschichte?, in: Von Aufb ruch und Utopie. Perspektiven einer neuen Gesellschaft sgeschichte des Mittelalters, ed. B. Lundt, H. Reinmoller, (1992), p. 417–450.
Skwarczyńska S., Kariera literacka form rodzajowych bloku silva, in: eadem, Wokół teatru i literatury. Studia i szkice, (1970), p. 185.
Tersch H., Österreichische Selbstzeugnisse des Spätmittelalters und der frühen Neuzeit (1400–1650). Eine Darstellung in Einzelbeiträgen, (1998).
Więckowska H., Archiwum a biblioteka. Odmienność materiału i metod pracy, “Przegląd Biblioteczny”, 1 (1929), p. 14–27.
Zachara M., Sylwy – dokument szlacheckiej kultury umysłowej w XVIIw., in: Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku, ed. H. Dziechcińska, (1980), p. 197–220.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The author submitting the text for publication is obliged to disclose all authors involved in the preparation of the text and (if applicable) an indication of the sources of financing of the publication, the contribution of scientific research institutions, associations and other entities ("financial disclosure").
In the case of texts prepared by two or more Authors, the Authors are obliged to send to the Editorial Staff a statement about the contribution of individual Authors to the publication (including their affiliation and an indication of the Author / Authors of the concepts, assumptions, methods, etc.). The main responsibility for the text lies with the author submitting it to the Editorial Board.
Please be advised that the editors of the Bulletin of the Polish Historical Mission are using the iThenticate anti-plagiarism program, since 2016 each article has been checked for authenticity. The editors declare that detected cases of scientific misconduct will be documented and made public by notifying relevant entities (institutions employing Authors, scientific institutions and associations, etc.).
Authors / Authors are asked to send the following documents to the Editor:
- declaration of the Author or Authors,
- statement of the Author or Authors,
- basic information about the article.
Universität Würzburg
Polnische Historische Mission
Philosophiegebäude
Am Hubland
97074 Würzburg, Germany
Stats
Number of views and downloads: 1233
Number of citations: 0