Mittelalterliche Doppelbestattungen auf den Gräberfeldern Polens
Freier Wille oder Religions- und Gesellschaftdiktat?
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2024.002Schlagworte
Frühmittelalter; Bestattungsrituale; DoppelbestattungenAbstract
Gemeinsame Gräber einer Frau und eines Mannes – die als Ehegatten gelten – sind unter den Bestattungen frühmittelalterlicher Slawen nicht oft zu finden. Ist es anzunehmen, dass es in „barbarischen“ Gemeinschaften einen Brauch gab, nach dem ein verstorbener Mann auf dem Weg ins Jenseits von seiner Frau oder – alternativ – einer auserwählten Frau begleitet werden sollte? Wenn ja, war diese „Begleitung“ freiwillig oder erzwungen? Als Beispiel für die Überlegungen zu diesem Thema dienen frühmittelalterliche Doppelbestattungen aus dem heutigen Polen.
Übersetzt von Małgorzata Derecka
Literaturhinweise
Hammer, Seweryn (Hg.): Herodot: Dzieje. 2002.
Konik, Eugeniusz (Hg.): Cezar, Gajusz Juliusz: Wojna galijska. 1978.
Kowalski, Tadeusz (Hg.): Relacja Ibrahima ibn Jaʿqūba z podróży do krajów słowiańskich w przekazie Al-Bekriego, in: Pomniki dziejowe Polski (Monumenta Poloniae Historica). Seria II. 1. 1946.
Lappenberg, Johan Martin / Kurze, Fridericus (Hg.): Thietmari Merseburgensis Episcopi Chronicon, in: Monumenta Germaniae Historica. Scriptores Rerum Germanicarum. 1889.
Ahmad ibn Rustah, in: Wikipedia, URL: https://de.wikipedia.org/wiki/Ahmad_ibn_ Rustah (20.10.2023).
Andrzejewska, Aldona: Więzi rodzinne w pochówkach szkieletowych z cmentarzysk Kujaw Wschodnich (część archeologiczna), in: Dzieduszycki, Wojciech / Wrzesiński, Jacek (Hg.): Kobieta – Śmierć – Mężczyzna. 2003, S. 273–278.
Antoniewicz, Włodzimierz, Problem rozkładu wspólnoty pierwotnej na ziemiach Polski, in: Pierwsza sesja archeologiczna IHKM PAN. 1957, S. 119–148.
Arbman, Holger: Birka I. Die Gräber. 1943.
Beherle, Franz: Die Gesetze der Langobarden. 1947.
Birket-Smith, Kaj: Ścieżki kultury, 1974.
Bogucka, Maria: Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po XXI wiek. 2005.
Bogucka, Maria: Women in the history of Europe: from antiquity till the begin of XXIst century. 2008.
Bojarski, Jacek / Chudziak, Wojciech / Weinkauf, Marcin: Góra Św. Wawrzyńca w Kałdusie we wczesnym średniowieczu – na skrzyżowaniu szlaków dalekosiężnych, in: Fudziński, Mirosław / Świętosławski, Witold / Chudziak, Wojciech (Hg.): Pradoliny pomorskich rzek. Kontakty kulturowe i handlowe społeczeństw w pradziejach i wczesnym średniowieczu. 2017, S. 301–313.
Bojarski, Jacek: Obrzędowość pogrzebowa w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu. 2020.
Brückner, Aleksander: Słownik etymologiczny języka polskiego. 1993.
Chudziak, Wojciech (Hg.): Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 1). 2006.
Chudziak, Wojciech (Hg.): Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 4). 2010.
Chudziak, Wojciech / Bojarski, Jacek: Chełmno i Toruń. Początki miast na ziemi chełmińskiej, in: Arachaeologia Historica Polona, 23, 2015, S. 83–105.
Chudziak, Wojciech: Wikingerzeitliche Spuren des skandinavischen Brauchtums in Kałdus (Ostpommern), in: Archäologisches Korrespondenzblatt, 33/1. 2003, S. 145–156.
Dembińska, Maria: Pozycja kobiety wiejskiej w społeczeństwie średniowiecznym w Polsce, in: Kuczyński, Stefan (Hg.): Społeczeństwo Polski średniowiecznej. 1994, S. 121–129.
Dowiat, Jerzy: Normy postępowania i wzory osobowe. Kościół – dom Boży, in: Dowiat, Jerzy (Hg.): Kultura Polski średniowiecznej X–XIII w. 1985.
Duczko, Władysław: Ruś Wikingów. Historia obecności Skandynawów we wczesnośredniowiecznej Europie Wschodniej. 2006.
Eisenschmidt, Silke: Kammergräber der Wikingerzeit in Alt-Dänemark, in: Universitätsforschungen zur Prähistorischen Archäologie, 25. 1994.
Ennen, Edith: Frauen im Mittelalter. 1999.
Fesser, Jörg: Frühmittelalterliche Siedlungen der nördlichen Vorderpfalz – unter besonderer Berücksichtigung der merowingerzeitlichen Bodenfunde und der karolingischen Schriftquellen. 2005.
Forstner, Dorothea: Świat symboliki chrześcijańskiej, 1990.
Gardeła, Leszek / Kajkowski, Kamil: Groby podwójne w Polsce wczesnośredniowiecznej. Próba rewaluacji, in: Kurasiński, Tomasz / Skóra, Kalina (Hg.): Grób w przestrzeni, przestrzeń w grobie. 2014, S. 103–120.
Gennep van, Arnold: Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii. 2006.
Geremek, Bronisław: Człowiek marginesu w średniowieczu, in: Przegląd Historyczny, 80/4. 1989, S. 705–727.
Gräslund, Anna-Sofie: Birka IV. The Burial Customs. A study of the graves on Björkö. 1980.
Guriewicz, Aron: Kategorie kultury średniowiecznej. 1976.
Horedt, Kurt: Siebenbürgen im Frühmittelalter, in: Antiquitas, 3, 28. 1986.
Jacob, Georg: Arabische Berichte von Gesandten an germanische Fürstenhöfe aus dem 9. und 10. Jahrhundert, in: Geramb, Viktor von / Mackensen, Lutz (Hg): Quellen zur deutschen Volkskunde, 1. 1929.
Janowski, Andrzej: Groby komorowe w Europie środkowo-wschodniej. Problemy wybrane. 2015.
Jaskanis, Danuta: Święck. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy na północno-wschodnim Mazowszu. 2008.
Kłosińska, Elżbieta M.: I nie opuszczę cię po śmierci. Kilka uwag na temat pochówków kobiet w grobach męskich w kulturze wysockiej na zachodniej Ukrainie, in: Dzieduszycki, Wojciech / Wrzesiński, Jacek (Hg.): Kim jesteś człowieku. 2011, S. 69–76.
Kostrzewski, Józef: Kultura prapolska. 1949.
Kowalski, Piotr: Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie. 1998.
Kurasiński, Tomasz / Skóra, Kalina: Cmentarzysko w Radomiu, stanowisko 4, in: Baranowski, Tadeusz (Hg.): Przestrzeń osadnicza wczesnośredniowiecznego Radomia, 1. 2016.
Kurnatowska, Zofia / Wyrwa, Andrzej M. (Hg): Ostrów Lednicki. Rezydencjonalno-stołeczny ośrodek pierwszych Piastów. 2016.
Labuda, Gerard: Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych. 1999.
Lüdemann, Heide: Mehrfachbelegte Gräber im frühen Mittelalter. Ein Beitrag zum Problem der Doppelbestattungen. in: Fundberichte aus Baden-Württemberg, 19/1. 1994, S. 421–589.
Marquart, Josef: Osteuropäische und ostasiatische Streifzüge. Ethnologische und historisch-topographische Studien zur Geschichte des 9. und 10. Jahrhunderts (ca. 840–940). 1903.
Modzelewski, Karol: Barbarzyńska Europa. 2004.
Pollex, Axel: Glaubensvorstellungen im Wandel. Eine archäologische Analyse der Körpergräber des 10. bis 13. Jahrhunderts im nordwestlichen Raum, in: Berliner Archäologische Forschungen, 6. 2010.
Price, Neil, S.: The Viking Way. Religion and War in Late Iron Age Scandinavia. 2002.
Radzimiński, Andrzej: Kobieta w średniowiecznej Europie. 2012.
Rosik, Stanisław: Topiczny motyw uśmiercania słowiańskich wdów w Kronice Thetmara, in: Dzieduszycki, Wojciech / Wrzesiński, Jacek (Hg.): Kobieta – Śmierć – Mężczyzna. 2003, S. 143–148.
Shahar, Shulamith: Die Frau im Mittelalter. 1998.
Thunmark-Nylen, Lena: Die Wikingerzeit Gotlands, 1995.
Tuan, Yi-Fu: Przestrzeń i miejsce. 1987.
Tyszkiewicz, Lech: Slavi genus hominum durum, in: Wrzesiński, Wojciech (Hg.): Wokół stereotypów Niemców i Polaków. 1993, S. 3–14.
Urbańczyk, Przemysław: Dawni Słowianie. Wiara i kult. 1991.
Uruszczak, Wacław: Obyczaje ślubne we wczesnośredniowiecznej Polsce, in: Lityński, Adam / Mikołajczyk, Marian / Adamczyk, Tomasz / Drogoń, Andrzej / Organiściak, Wojciech (Hg.): Państwo, prawo, społeczeństwo w dziejach Europy Środkowej, Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Józefowi Ciągwie w siedemdziesięciolecie urodzin. 2009, S. 741–747.
Walter, Susanne: Das frühmittelalterliche Gräberfeld von Mengen (Kr. Breisgau-Hochschwarzwald). 2008.
Wrzesińska, Anna / Wrzesiński, Jacek: Amor et mors – wczesnośredniowieczne groby podwójne, in: Goliński, Mateusz / Rosik, Stanisław (Hg.): Viae historicae. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Lechowi A. Tyszkiewiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. 2001, S. 435–444.
Wrzesińska, Anna / Wrzesiński, Jacek: I nie opuszczę cię aż do śmierci – przykłady relacji pochówków kobiet i mężczyzn na cmentarzysku w Dziekanowicach, in: Dzieduszycki, Wojciech / Wrzesiński, Jacek (Hg.): Kobieta – śmierć – mężczyzna. 2003, S. 167–174.
Wrzesiński, Jacek (Hg.): Moritui viventes obligant. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Dziekanowicach. Katalog. CD 1: Katalog Grobów 1964–2013. 2022.
Wrzesiński, Jacek: Miłość do grobowej deski. Pochówki podwójne wczesnego średniowiecza, in: Łysiak, Wojciech (Hg.): Miłość w kulturze polskiej, 1, 2015, S. 23–39.
Wrzesiński, Jacek: Razem czy osobno? – czyli miłość po grób, in: Brzostwicz, Michał / Przybył, Maciej / Wrzesiński, Jacek (Hg.): Miłość, damy i rycerze. 2009, S. 87–102.
Wrzesiński, Jacek: Zmarli i ich groby na cmentarzysku w Dziekanowicach, in: Wrzesiński, Jacek (Hg.): Moritui viventes obligant. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Dziekanowicach. 2022, S. 45–232.
Zoll-Adamikowa, Helena: Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, I: Źrodła, II: Analiza. 1975 und 1979.
Downloads
The publisher's shop:
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
Copyright (c) 2024 Jacek Bojarski; Małgorzata Derecka
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
Die Autoren sind verpflichtet, alle bei der Erstellung des Beitrages beteiligten Autoren zu benennen und (falls zutreffend) die Finanzierungsquellen der Publikation bekanntzugeben, sowie den Beitrag der Forschungsinstitutionen, Verbände und anderen Einrichtungen („financial disclosure“) aufzuführen. Bei Beiträgen, die von zwei oder mehreren Autoren verfasst wurden, sind die Autoren verpflichtet, der Redaktion eine Stellungnahme über den Beitrag einzelner Autoren (einschließlich ihre Zugehörigkeit und Angabe des Autors / Autoren der Konzepte, Annahmen, Methoden etc.) zu übermitteln. Die Hauptverantwortung für den Text trägt der ihn einreichende Autor. Ferner bestätigt der korrespondierende Autor mit der Einreichung, dass alle beteiligten Autoren einer Veröffentlichung zustimmen.
Bitte beachten Sie, dass die Redakteure des Bulletins der Polish Historical Mission das Anti-Plagiat-Programm iThenticate verwenden. Seit 2016 wird jeder Artikel auf Echtheit geprüft. Die Herausgeber erklären, dass aufgedeckte Fälle von wissenschaftlichem Fehlverhalten dokumentiert werden und durch Anzeige bei den entsprechenden Einrichtungen (Arbeitgeber der Autoren, wissenschaftliche Institutionen und Verbände, etc.) der Öffentlichkeit bekanntgegeben werden. Die Erklärung ist ist auch in Form eines Word-Dokuments verfügbar: Eklärung des Autors / der Autoren.
Stats
Number of views and downloads: 322
Number of citations: 0
