Geschichte der jüdischen Bevölkerung im Raum des Latifundiums der Familie Zamoyski in der Zeit der Kanzler-Linie (Jan „Sariusz“, Tomasz, Jan „Sobiepan“ Zamoyski). Versuch einer Annäherung
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2014.007Schlagworte
latifundium, Juden, Majoratsgut der Familie Zamoyski, Jan „Sariusz“ Zamoyski (1542 – 1605), Tomasz Zamoyski (1594 – 1638), Jan „Sobiepan“ Zamoyski (1627 – 1665)Abstract
Der vorliegende Beitrag möchte die Geschichte der jüdischen Bevölkerung in den Landgütern der Familie Zamoyski von der zweiten Hälfte des 16. Jh. bis zur zweiten Hälfte des 17. Jh. näher untersuchen. Dabei handelt es sich um die Zeit der Regierung des Majoratsgründers Jan „Sariusz“ Zamoyski (1542 – 1605), seines Sohns Tomasz Zamoyski (1594 – 1638) sowie Enkels Jan „Sobiepan“ Zamoyski (1627 – 1665), der Letztere aus der sog. „älteren“, genannt auch „kanzlerischen“ Linie. Es werden die politischen Bedingungen vorgestellt, welche die Ansiedlung der Juden im Latifundium Zamoyski begleiteten (vor allem in größeren Städten: Zamość, Szczebrzeszyn, Tomaszów, Kraśnik und Tarnogród) sowie die sozialen, kulturellen und wirtschaftlichen Aspekte ihres Wirkens in diesem Gebiet.
Literaturhinweise
Źródła drukowane / Gedruckte Quellen / Printed sources
Morgensztern J., Regesty dokumentów z Metryki Koronnej do historii Żydów w Polsce z lat 1574 – 1586, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 47 – 48 (1963), pp. 113 – 129.
Morgensztern J., Regesty dokumentów z Metryki Koronnej do historii Żydów w Polsce z lat 1633 – 1660, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 58 (1966), pp. 107 – 148.
Morgensztern J., Regesty dokumentów z Metryki Koronnej i Sigillat do historii Żydów w Polsce z lat 1588 – 1632, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 51 (1964), pp. 59 – 78.
Morgensztern J., Regesty dokumentów z Metryki Koronnej i Sigillat do historii Żydów w Polsce z lat 1660 – 1668, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 67 (1968), pp. 67 – 109.
Morgensztern J., Regesty dokumentów z Metryki Koronnej i Sigillat do historii Żydów w Polsce z lat 1669 – 1696, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 69 (1969), pp. 71 – 109.
Relacje nuncjuszów apostolskich i innych osób o Polsce, ed. by. E. Rykaczewski, 1 (1864).
Sejm Czterech Ziem. Źródła, ed. by J. Goldberg, A. Kaźmierczyk, (2011).
Literatura / Literatur / Literature
Albin B.J., Rzemiosło i handel miasta Kraśnika w XVI i XVII wieku, in: Z dziejów powiatu kraśnickiego: materiały z sesji naukowej, ed. by J.R. Szaflik, K. Myśliński, (1963), pp. 77 – 98.
Balaban M., Kiedy i skąd przybyli Żydzi do Polski, “Miesięcznik Żydowski”, 2 (1931), pp. 112 – 121.
Balaban M., Żydzi lwowscy na przełomie XVI – XVII w., (1906).
Bilewicz A., Frenkowie. Kim byli lwowscy i zamojscy Sefardyjczycy?, in: Żydzi w Zamościu i na Zamojszczyźnie. Historia – kultura – literatura, ed. By W. Litwin, M. Szabłowska-Zaremba, S.J. Żurek, (2012), pp. 31 – 44.
Chlebowski B., Zamość, ordynacja Zamoyskich i powiat zamojski, (1947).
Goldberg J., Jewish Privileges in the Polish Commonwealth Charters of Rights Granted to Jewish Communities in Poland-Lithuania in the Sixteenth to Eighteenth Centuries, (1985).
Goldberg J., Wystąpienie na uroczystości nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1 – 2 (1993), pp. 127 – 130.
Goldberg J., Żydzi w społeczeństwie, gospodarce i kulturze Rzeczypospolitej szlacheckiej, (2012).
Hanejko E., Ordynaci Zamoyscy a miasto Tomaszów w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku, in: Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI – XVIII wieku, ed. by J. Urwanowicz, E. Dubas-Urwanowicz, P. Guzowski, (2003), pp. 423 – 434.
Horn M., Żydzi na Rusi Czerwonej w XVI i pierwszej połowie XVII wieku: działalność gospodarcza na tle rozwoju demograficznego, (1975).
Horodyski B., Najstarsza lustracja Zamościa, “Teka Zamojska”, 1 – 4, (1938), pp. 197 – 212.
Janas E., Prywatne wojska Zamoyskich, in: Zamość. Z przeszłości twierdzy i miasta, ed. by A. Koprukowniak, A. Witusik, (1980), pp. 88 – 105.
Kopciowski A., Stan badań nad historią i kulturą zamojskich Żydów. Próba syntezy, in: Żydzi w Zamościu i na Zamojszczyźnie. Historia – kultura – literatura, ed. by W. Litwin, M. Szabłowska-Zaremba, S.J. Żurek, (2012), pp. 19 – 29.
Kraśnik. Szlak chasydzki, ed. by S. Mańko, W. Litwin, (2008).
Kraśnik-historia gminy żydowskiej, http://polin.org.pl/heritage/30/.
Morgenstern J., Z dziejów Żydów w Kraśniku do połowy XVII wieku, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 34 (1960), pp. 71 – 96.
Morgensztern J., O działalności gospodarczej Żydów w Zamościu w XVI i XVII w., “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 53 (1965), pp. 11 – 28.
Morgensztern J., O osadnictwie Żydów w Zamościu na przełomie XVI i XVII wieku, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 43 – 44 (1962), pp. 3 – 17.
Morgensztern J., Podatki Żydów Ordynacji Zamoyskie w XVI i XVII w., “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 71 – 72 (1969), pp. 9 – 38.
Morgensztern J., Uwagi o Żydach sefardyjskich w Zamościu w latach 1588 – 1650, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 38 (1961), pp. 68 – 82.
Opas T., Kraśnik w pierwszej połowie XVIII wieku, in: Z dziejów powiatu kraśnickiego: materiały z sesji naukowej, ed. by J.R. Szaflik, K. Myśliński, (1963), pp. 138 – 140.
Pańczyk T., Szczebrzeszyn, available on the Internet: http://www.kirkuty.xip.pl/szczebrzeszyn.html.
Partyka W., Opieka społeczna w Ordynacji Zamojskiej w XVII – XVIII wieku, (2008).
Schiper I., Dzieje handlu żydowskiego na ziemiach polskich, (1957).
Sidorowska A.B., Klucz szczebrzeski Ordynacji Zamoyskiej w XVII i XVIII wieku, (2009).
Sidorowska A.B., Szczebrzeszyńska gmina żydowska w XVI – XVIII wieku, “Res Historica”, 20 (2005), pp. 189 – 198.
Śliwiński A., Jan Zamoyski, kanclerz i hetman wielki koronny, (1947).
Sochaniewicz K., Przywileje miasta Tomaszowa, “Teka Zamojska, 3, 4 (1921), pp. 62 – 63.
Szacki J., Znakomici Żydzi rodem z Zamościa, “Teka Zamojska”, 1, 2 (1921), pp. 18 – 24.
Szczygieł R., Lokacja miasta i jego dzieje do końca XVI wieku, in: Dzieje Tarnogrodu, ed. by R. Szczygieł, (2006), pp. 45 – 63.
Szczygieł R., Prawda i fikcja o początkach miasta Tomaszowa, “Res Historica”, 20
(2005), pp. 79 – 89.
Tarnawski A., Działalność gospodarcza Jana Zamoyskiego. Kanclerza i hetmana wielkiego koronnego(1572 – 1605), (1935).
Tazbir J., Żydzi w opinii staropolskiej, in: Świat Panów Pasków, ed. by J. Tazbir, (1986).
Trzciński A., Śladami zabytków kultury żydowskiej na Lubelszczyźnie, (1991).
Węgrzynek H., Rola Żydów w gospodarce Ordynacji Zamojskiej w drugiej połowie XVII i na początku XVIII wieku, in: Żydzi w Zamościu i na Zamojszczyźnie. Historia – kultura – literatura, ed. by W. Litwin, M. Szabłowska-Zaremba, S.J. Żurek, (2012), pp. 45 – 52.
Wituski A.A., O Zamojskich, Zamościu i Akademii Zamojskie, (1978).
Zachowane synagogi i domy modlitwy w Polsce, ed. by J. Jagielski, E. Bergman, (1964).
Zamość. Szlak chasydzki, ed. by R. Kuwałek. W. Litwin, (2008).
Zawadzki J., Dokumenty do historii Żydów okresu nowożytnego przechowywane w archiwach prywatnej proweniencji w Archiwum Głównym Akt Dawnych, in: Źródła archiwalne do dziejów Żydów w Polsce, ed by. B. Woszczyński, V. Urbaniak, (2001), pp. 27 – 30.
Zętar J., Architektura Sakralna Lubelszczyzny jako przejaw wielokulturowych tradycji regionu, “Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych”, (2007), pp. 203 – 224.
Żydzi w Polsce Odrodzonej: działalność społeczna, gospodarcza, oświatowa i kulturalna, ed. by. I. Schiper, A. Tartakower, A. Hafftka, 1 (1933).
Żydzi w Zamościu i na Zamojszczyźnie. Historia – kultura – literatura, ed. by W. Litwin, M. Szabłowska-Zaremba, S.J. Żurek, (2012).
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
Die Autoren sind verpflichtet, alle bei der Erstellung des Beitrages beteiligten Autoren zu benennen und (falls zutreffend) die Finanzierungsquellen der Publikation bekanntzugeben, sowie den Beitrag der Forschungsinstitutionen, Verbände und anderen Einrichtungen („financial disclosure“) aufzuführen. Bei Beiträgen, die von zwei oder mehreren Autoren verfasst wurden, sind die Autoren verpflichtet, der Redaktion eine Stellungnahme über den Beitrag einzelner Autoren (einschließlich ihre Zugehörigkeit und Angabe des Autors / Autoren der Konzepte, Annahmen, Methoden etc.) zu übermitteln. Die Hauptverantwortung für den Text trägt der ihn einreichende Autor. Ferner bestätigt der korrespondierende Autor mit der Einreichung, dass alle beteiligten Autoren einer Veröffentlichung zustimmen.
Bitte beachten Sie, dass die Redakteure des Bulletins der Polish Historical Mission das Anti-Plagiat-Programm iThenticate verwenden. Seit 2016 wird jeder Artikel auf Echtheit geprüft. Die Herausgeber erklären, dass aufgedeckte Fälle von wissenschaftlichem Fehlverhalten dokumentiert werden und durch Anzeige bei den entsprechenden Einrichtungen (Arbeitgeber der Autoren, wissenschaftliche Institutionen und Verbände, etc.) der Öffentlichkeit bekanntgegeben werden. Die Erklärung ist ist auch in Form eines Word-Dokuments verfügbar: Eklärung des Autors / der Autoren.
Stats
Number of views and downloads: 561
Number of citations: 0