Dzieje ludności żydowskiej na terenach latyfundium Zamoyskich za czasów linii kanclerskiej (Jan „Sariusz”, Tomasz, Jan „Sobiepan” Zamoyscy). Przyczynek do badań
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2014.007Słowa kluczowe
latyfundium, Żydzi, Ordynacja Zamoyska, Jan „Sariusz” Zamoyski (1542 – 1605), Tomasz Zamoyski (1594 – 1638), Jan „Sobiepan” Zamoyski (1627 – 1665)Abstrakt
Celem artykułu jest omówienie dziejów ludności żydowskiej na terenach należących do rodziny Zamoyskich w okresie od drugiej połowy XVI do drugiej połowy XVII wieku, w kresie rządów założyciela ordynacji Jana „Sariusza” Zamoyskiego (1542 – 1605), jego syna Tomasza Zamoyskiego (1594 – 1638) oraz wnuka Jana „Sobiepana” Zamoyskiego (1627 – 1665), ostatniego ordynata z tzw. linii starszej, zwanej też „kanclerską”. Zostały w nim omówione warunki polityczne, jakie towarzyszyły osiedlaniu się Żydów w latyfundium Zamoyskich (w szczególności w większych ośrodkach miejskich: Zamościu, Szczebrzeszynie, Tomaszowie, Kraśniku oraz Tarnogrodzie) oraz aspekty społeczne, kulturowe i gospodarcze ich funkcjonowania na tym terenie.
Bibliografia
Źródła drukowane / Gedruckte Quellen / Printed sources
Morgensztern J., Regesty dokumentów z Metryki Koronnej do historii Żydów w Polsce z lat 1574 – 1586, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 47 – 48 (1963), pp. 113 – 129.
Morgensztern J., Regesty dokumentów z Metryki Koronnej do historii Żydów w Polsce z lat 1633 – 1660, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 58 (1966), pp. 107 – 148.
Morgensztern J., Regesty dokumentów z Metryki Koronnej i Sigillat do historii Żydów w Polsce z lat 1588 – 1632, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 51 (1964), pp. 59 – 78.
Morgensztern J., Regesty dokumentów z Metryki Koronnej i Sigillat do historii Żydów w Polsce z lat 1660 – 1668, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 67 (1968), pp. 67 – 109.
Morgensztern J., Regesty dokumentów z Metryki Koronnej i Sigillat do historii Żydów w Polsce z lat 1669 – 1696, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 69 (1969), pp. 71 – 109.
Relacje nuncjuszów apostolskich i innych osób o Polsce, ed. by. E. Rykaczewski, 1 (1864).
Sejm Czterech Ziem. Źródła, ed. by J. Goldberg, A. Kaźmierczyk, (2011).
Literatura / Literatur / Literature
Albin B.J., Rzemiosło i handel miasta Kraśnika w XVI i XVII wieku, in: Z dziejów powiatu kraśnickiego: materiały z sesji naukowej, ed. by J.R. Szaflik, K. Myśliński, (1963), pp. 77 – 98.
Balaban M., Kiedy i skąd przybyli Żydzi do Polski, “Miesięcznik Żydowski”, 2 (1931), pp. 112 – 121.
Balaban M., Żydzi lwowscy na przełomie XVI – XVII w., (1906).
Bilewicz A., Frenkowie. Kim byli lwowscy i zamojscy Sefardyjczycy?, in: Żydzi w Zamościu i na Zamojszczyźnie. Historia – kultura – literatura, ed. By W. Litwin, M. Szabłowska-Zaremba, S.J. Żurek, (2012), pp. 31 – 44.
Chlebowski B., Zamość, ordynacja Zamoyskich i powiat zamojski, (1947).
Goldberg J., Jewish Privileges in the Polish Commonwealth Charters of Rights Granted to Jewish Communities in Poland-Lithuania in the Sixteenth to Eighteenth Centuries, (1985).
Goldberg J., Wystąpienie na uroczystości nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1 – 2 (1993), pp. 127 – 130.
Goldberg J., Żydzi w społeczeństwie, gospodarce i kulturze Rzeczypospolitej szlacheckiej, (2012).
Hanejko E., Ordynaci Zamoyscy a miasto Tomaszów w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku, in: Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI – XVIII wieku, ed. by J. Urwanowicz, E. Dubas-Urwanowicz, P. Guzowski, (2003), pp. 423 – 434.
Horn M., Żydzi na Rusi Czerwonej w XVI i pierwszej połowie XVII wieku: działalność gospodarcza na tle rozwoju demograficznego, (1975).
Horodyski B., Najstarsza lustracja Zamościa, “Teka Zamojska”, 1 – 4, (1938), pp. 197 – 212.
Janas E., Prywatne wojska Zamoyskich, in: Zamość. Z przeszłości twierdzy i miasta, ed. by A. Koprukowniak, A. Witusik, (1980), pp. 88 – 105.
Kopciowski A., Stan badań nad historią i kulturą zamojskich Żydów. Próba syntezy, in: Żydzi w Zamościu i na Zamojszczyźnie. Historia – kultura – literatura, ed. by W. Litwin, M. Szabłowska-Zaremba, S.J. Żurek, (2012), pp. 19 – 29.
Kraśnik. Szlak chasydzki, ed. by S. Mańko, W. Litwin, (2008).
Kraśnik-historia gminy żydowskiej, http://polin.org.pl/heritage/30/.
Morgenstern J., Z dziejów Żydów w Kraśniku do połowy XVII wieku, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 34 (1960), pp. 71 – 96.
Morgensztern J., O działalności gospodarczej Żydów w Zamościu w XVI i XVII w., “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 53 (1965), pp. 11 – 28.
Morgensztern J., O osadnictwie Żydów w Zamościu na przełomie XVI i XVII wieku, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 43 – 44 (1962), pp. 3 – 17.
Morgensztern J., Podatki Żydów Ordynacji Zamoyskie w XVI i XVII w., “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 71 – 72 (1969), pp. 9 – 38.
Morgensztern J., Uwagi o Żydach sefardyjskich w Zamościu w latach 1588 – 1650, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 38 (1961), pp. 68 – 82.
Opas T., Kraśnik w pierwszej połowie XVIII wieku, in: Z dziejów powiatu kraśnickiego: materiały z sesji naukowej, ed. by J.R. Szaflik, K. Myśliński, (1963), pp. 138 – 140.
Pańczyk T., Szczebrzeszyn, available on the Internet: http://www.kirkuty.xip.pl/szczebrzeszyn.html.
Partyka W., Opieka społeczna w Ordynacji Zamojskiej w XVII – XVIII wieku, (2008).
Schiper I., Dzieje handlu żydowskiego na ziemiach polskich, (1957).
Sidorowska A.B., Klucz szczebrzeski Ordynacji Zamoyskiej w XVII i XVIII wieku, (2009).
Sidorowska A.B., Szczebrzeszyńska gmina żydowska w XVI – XVIII wieku, “Res Historica”, 20 (2005), pp. 189 – 198.
Śliwiński A., Jan Zamoyski, kanclerz i hetman wielki koronny, (1947).
Sochaniewicz K., Przywileje miasta Tomaszowa, “Teka Zamojska, 3, 4 (1921), pp. 62 – 63.
Szacki J., Znakomici Żydzi rodem z Zamościa, “Teka Zamojska”, 1, 2 (1921), pp. 18 – 24.
Szczygieł R., Lokacja miasta i jego dzieje do końca XVI wieku, in: Dzieje Tarnogrodu, ed. by R. Szczygieł, (2006), pp. 45 – 63.
Szczygieł R., Prawda i fikcja o początkach miasta Tomaszowa, “Res Historica”, 20
(2005), pp. 79 – 89.
Tarnawski A., Działalność gospodarcza Jana Zamoyskiego. Kanclerza i hetmana wielkiego koronnego(1572 – 1605), (1935).
Tazbir J., Żydzi w opinii staropolskiej, in: Świat Panów Pasków, ed. by J. Tazbir, (1986).
Trzciński A., Śladami zabytków kultury żydowskiej na Lubelszczyźnie, (1991).
Węgrzynek H., Rola Żydów w gospodarce Ordynacji Zamojskiej w drugiej połowie XVII i na początku XVIII wieku, in: Żydzi w Zamościu i na Zamojszczyźnie. Historia – kultura – literatura, ed. by W. Litwin, M. Szabłowska-Zaremba, S.J. Żurek, (2012), pp. 45 – 52.
Wituski A.A., O Zamojskich, Zamościu i Akademii Zamojskie, (1978).
Zachowane synagogi i domy modlitwy w Polsce, ed. by J. Jagielski, E. Bergman, (1964).
Zamość. Szlak chasydzki, ed. by R. Kuwałek. W. Litwin, (2008).
Zawadzki J., Dokumenty do historii Żydów okresu nowożytnego przechowywane w archiwach prywatnej proweniencji w Archiwum Głównym Akt Dawnych, in: Źródła archiwalne do dziejów Żydów w Polsce, ed by. B. Woszczyński, V. Urbaniak, (2001), pp. 27 – 30.
Zętar J., Architektura Sakralna Lubelszczyzny jako przejaw wielokulturowych tradycji regionu, “Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych”, (2007), pp. 203 – 224.
Żydzi w Polsce Odrodzonej: działalność społeczna, gospodarcza, oświatowa i kulturalna, ed. by. I. Schiper, A. Tartakower, A. Hafftka, 1 (1933).
Żydzi w Zamościu i na Zamojszczyźnie. Historia – kultura – literatura, ed. by W. Litwin, M. Szabłowska-Zaremba, S.J. Żurek, (2012).
Pobrania
Sklep wydawnictwa:
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 854
Liczba cytowań: 0
