Czy chrzest czyni obywatelem? Judaizm, chrześcijaństwo i mechanizmy wykluczenia w Prusach w XVIII wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2022.007Słowa kluczowe
emancypacja żydowska; prawo żydowskie; chrzest; haskala („oświecenie żydowskie”)Abstrakt
W artykule omówiono debaty na temat nadawania praw obywatelskich żydom w Prusach w późnym XVIII wieku. Strona chrześcijańska wykluczała żydów, używając różnych argumentów; tak więc prawo żydowskie czyniło ‘niezdolnym’ do obywatelstwa. To wyłączanie z praw obywatelskich rozciągało się niekiedy także na konwertytów żydowskich. Strona żydowska dyskutowała w toku tych debat o znaczeniu prawa żydowskiego, a tym samym o tożsamości żydowskiej jako całości. Tłumaczenie Renata Skowrońska
Bibliografia
Blum Matthias: „Ich wäre ein Judenfeind?“. Zum Antijudaismus in Friedrich Schleiermachers Theologie und Pädagogik. 2010.
Bödeker Hans Erich: „Aber ich strebe nach einer weitren Sphäre als bloß litterarischer Thätigkeit“. Intentionen, Haltungen und Wirkungsfelder Christian Wilhelm von Dohms, in: Zeitschrift für Religions- und Geistesgeschichte, 54. 2002, S. 305–325.
Bultmann Christoph: Michaelis, Johann David, in: Neue Deutsche Biographie, 17. 1994, S. 427–429.
Bourel Dominique: Moses Mendelssohn – Begründer des modernen Judentums. 2007.
Davidowicz Klaus Samuel: Zwischen Prophetie und Häresie. Jakob Franks Leben und Lehren. 2004.
Dunn James: Boundary Markers in Early Christianity, in: Rüpke Jörg (Hg.): Gruppenreligionen im römischen Reich. Sozialformen, Grenzziehungen und Leistungen. 2007, S. 49–68.
Feiner Shemuʾel: Haskala – jüdische Aufklärung. Geschichte einer kulturellen Revolution. 2007.
Feiner Shemuʾel: Moses Mendelssohn. Ein jüdischer Denker in der Zeit der Aufklärung. 2009.
Hertz Deborah: Wie Juden Deutsche wurden. Die Welt jüdischer Konvertiten vom 17. bis zum 19. Jahrhundert. 2010.
Hess Jonathan Morris: Johann David Michaelis and the Colonial Imaginary. Orientalism and the Emergence of Racial Antisemitism in Eighteenth-Century Germany, in: Jewish Social Studies, 6. 2000, S. 56–101.
Hess Jonathan M.: Germans, Jews and the Claims of Modernity. 2002.
Hornig Gottfried: Die Anfänge der historisch-kritischen Theologie. Johann Salomo Semlers Schriftverständnis und seine Stellung zu Luther. 1961.
Lohmann Uta: David Friedländer. Reformpolitik im Zeichen von Aufklärung und Emanzipation. 2013.
Löwenbrück Anna-Ruth: Judenfeindschaft im Zeitalter der Aufklärung. Eine Studie zur Vorgeschichte des modernen Antisemitismus am Beispiel des Göttinger Theologen und Orientalisten Johann David Michaelis (1717–1791). 1995.
Maciejko Paweł: The Mixed Multitude. Jacob Frank and the Frankist movement 1755–1816. 2011.
Mol Hans: Identity and the Sacred. A Sketch for a New-Scientific Theory of Religion. 1976.
Nüsseler Angela: Dogmatik fürs Volk. Wilhelm Abraham Teller als populärer Aufklärungstheologe. 1999.
Purschwitz Anne: Jude oder preußicher Bürger? Die Emanzipationsdebatte im Spannungsfeld von Regierungspolitik, Religion, Bürgerlichkeit und Öffentlichkeit (1780–1847). 2018.
Schulte Christoph: Saul Ascher’s Leviathan, or the Invention of Jewish Orthodoxy in 1792, in: The Leo Baeck Institute Year Book, 45/1. 2000, S. 25–34.
Schulte Christoph: Die jüdische Aufklärung. Philosophie, Religion, Geschichte. 2002.
Schulte Christoph.: „Diese unglückliche Nation“. Jüdische Reaktion auf Dohms Über die bürgerliche Verbesserung der Juden, in: Zeitschrift für Religions- und Geistesgeschichte, 54. 2002, S. 352–365.
Schulte Marion: Über die bürgerlichen Verhältnisse der Juden in Preußen. Ziele und Motive der Reformzeit (1787–1812). 2014.
Simon Hermann: Moses Mendelssohn. Gesetzestreuer Jude und deutscher Aufklärer. 2012.
Sumalvico Thea: Die Debatte um die Taufe in den Gelehrten Journalen des 18. Jahrhunderts, in: Löffler Katrin (Hg.): Wissen in Bewegung. Gelehrte Journale, Debatten und der Buchhandel der Aufklärung. 2020, S. 145–156.
Pobrania
Sklep wydawnictwa:
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Thea Sumalvico
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 385
Liczba cytowań: 0
