Osadnictwo niemieckie i wołoskie na obszarze dawnych powiatów krośnieńskiego i jasielskiego w świetle twórczości ks. Władysława Sarny: przyczynek do badań nad wiedzą historyczną na przełomie XIX i XX wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/SG.2023.07Słowa kluczowe
osadnictwo na prawie niemieckim, osadnictwo niemieckie, osadnictwo na prawie wołoskim, osadnictwo wołoskie, powiat krośnieński, powiat jasielski, Władysław SarnaAbstrakt
W artykule przybliżono postać Władysława Sarny (1858–1929) oraz jego dwie prace poświęcone dawnym powiatom Galicji: Opis powiatu krośnieńskiego pod względem geograficzno-historycznym (Przemyśl 1898) i Opis powiatu jasielskiego pod względem geograficzno-historycznym (Jasło 1908). Analizie poddano zawarte w obu pracach treści dotyczące uwarunkowań prawnych i etnicznych osadnictwa oraz lokacji na prawach niemieckim i wołoskim. Na podstawie informacji zawartych w Opisach oraz współczesnej literatury opracowano bazę danych dla każdej z opisanych miejscowości z podaniem czasu pojawienia się w źródłach historycznych oraz prawa, na jakim funkcjonowała.
Bibliografia
Bieńkowski W., Sarna Władysław, w: Polski słownik biograficzny, t. 35, Warszawa–Kraków 1994, s. 197–198.
Blajer W., Uwagi o stanie badań nad enklawami średniowiecznego osadnictwa niemieckiego między Wisłoką a Sanem, w: Późne średniowiecze w Karpatach polskich, red. J. Garncarski, Krosno 2007, s. 57–104.
Bujak F., Studya nad osadnictwem Małopolski, Kraków 1905.
Czajkowski J., Dzieje osadnictwa historycznego na Podkarpaciu i jego odzwierciedlenie w grupach etnograficznych, w: Łemkowie w historii i kulturze Karpat, t. 1, red. J. Czajkowski, Rzeszów 1992, s. 27–166.
Dobrowolska M., Procesy osadnicze w dorzeczu Wisłoki i Białej Dunajcowej w tysiącleciu, Kraków 1985.
Dobrowolski K., Migracje wołoskie na ziemiach polskich, Lwów 1930.
Dybek E., Lokacje „in crude radice” w południowej części województwa krakowskiego w latach 1334–1434, „Roczniki Humanistyczne”, 41, 1993, 2, s. 5–82.
Fastnacht A., Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340–1650, Wrocław 1962.
Gawęda S., Rozwój osadnictwa wiejskiego w regionie jasielskim do roku 1370, w: Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, red. J. Garbacik, Kraków 1964, s. 51–67.
Jawor G., Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000.
Kaczmarczyk Z., Kolonizacja niemiecka i kolonizacja na prawie niemieckim, w: Stosunki polsko-niemieckie w historiografii. Studia z dziejów historiografii polskiej i niemieckiej, cz. 1, red. J. Krasuski, G. Labuda, A.W. Walczak, Poznań 1974, s. 218–326.
Kozłowska-Budkowa Z., Szczur S., Dzieje opactwa cysterskiego w Koprzywnicy do końca XIV wieku, „Nasza Przeszłość”, 60, 1980, s. 5–76.
Krasnowolski B., Między Wschodem a Zachodem. Studia nad historią i sztuką pogranicza polsko-łemkowskiego, Toruń 2010.
Kurtyka J., Terytorium żmigrodzkie, w: Kościół – kultura – społeczeństwo. Studia z dziejów średniowiecza i czasów nowożytnych, red. S. Bylina i in., Warszawa 2000, s. 273–292.
Langer J., Znaczenie kolonizacji wołoskiej w kształtowaniu kultury ludowej północnych i zachodnich Karpat, w: Łemkowie w historii i kulturze Karpat, t. 1, red. J. Czajkowski, Rzeszów 1992, s. 239–248.
Lubaś W., Nazwy miejscowości powiatu jasielskiego, w: Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, red. J. Garbacik, Kraków 1964, s. 571–598.
Marzec A., Łajsce, w: Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, cz. 3, s. 807, http://www. slownik.ihpan.edu.pl [dostęp: 19 sierpnia 2023].
Nowak D., Stary Żmigród w średniowieczu, Krosno 2004.
Perzanowski Z., Średniowieczne osadnictwo rejonu Krosna, w: Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, t. 1, red. J. Garbacik, Kraków 1972, s. 59–78.
Perzanowski Z., Średniowieczny Żmigród, „Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio F, Historia”, 45, 1990, s. 277–287.
Piekosiński F., Ludność wieśniacza w Polsce w dobie piastowskiej, Kraków 1896.
Piekosiński F., O sądach wyższych prawa niemieckiego w Polsce wieków średnich, Kraków 1884.
Piekosiński F., Rycerstwo polskie wieków średnich, t. 3: Rycerstwo małopolskie w dobie piastowskiej. Zeszyt dodatkowy, Kraków 1902.
Pieradzka K., Na szlakach Łemkowszczyzny, Kraków 1939.
Radziszewska J., Wieś w regionie jasielskim na przełomie XIV i w XV stuleciu, w: Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, red. J. Garbacik, Kraków 1964, s. 91–114.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 4, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1883.
Stadnicki A., O wsiach tak zwanych wołoskich na północnym stoku Karpat, Lwów 1848.
Stadnicki A., O wsiach tak zwanych wołoskich na północnym stoku Karpat, cz. 2: O kniaztwach we wsiach wołoskich z poglądem na wójtostwa we wsiach na magdeburskiem prawie osadzonych, Lwów 1853.
Szady B., Mapa województwa lubelskiego Karola Perthéesa z 1786 roku jako źródło kartograficzne i historyczne, „Biblioteka Polskiego Przeglądu Kartograficznego”, 3, 2012, s. 26–35.
Trajdos T., Początki osadnictwa Wołochów na Rusi Czerwonej, w: Łemkowie w historii i kulturze Karpat, t. 1, red. J. Czajkowski, Rzeszów 1992, s. 199–210.
Tyc T., Początki kolonizacji wiejskiej na prawie niemieckim w Wielkopolsce (1200–1333), Poznań 1924.
Tymieniecki K., Napływ Niemców na ziemie polskie i znaczenie prawa niemieckiego w średnich wiekach w Polsce, „Roczniki Historyczne”, 10, 1934, 2, s. 226–244.
Wyżga M., Homo movens. Mobilność chłopów w mikroregionie krakowskim w XVI–XVIII wieku, Kraków 2019.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Licencja
Autor/współautor upoważniony przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem. Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich. Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.
Autor/Współautor zgłasza utwór do publikacji w czasopiśmie „Studia Geohistorica” i tym samym potwierdza, że:
- Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
- Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
- Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
- Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
- Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.
Autor/Współautor udziela Instytutowi Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskiemu Towarzystwu Historycznemu nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Studia Geohistorica”, na następujących polach eksploatacji:
- Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
- Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
- Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
- Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.
Autor/Współautor wyraża zgodę na udzielanie udostępnianie utworu przez Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN i Polskie Towarzystwo Historyczne na licencji:
Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe,
której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 202
Liczba cytowań: 0
