Węgielnym szlakiem pod opieką Skarbka – analiza strukturalna górniczych górnośląskich legend
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_PED.2023.014Keywords
legendy, tożsamość, edukacja regionalna, Górny Śląsk, archetypAbstract
As a cultural resource, legends may contain information about specific social groups and the manner in which they function. An analysis of content and structure can reveal elements of social imagery, showcasing aspects of one’s origin, identity, normative structure, and relationships with others. Therefore, legends can be considered an interesting source of knowledge for teachers
involved in regional and intercultural education, as they depict the deeply rooted elements of society. This article presents a structural analysis of Upper Silesian mining legends. Its aim is to extract common components in the contents of four different legends that feature the character of ‘Skarbek,’ a local folkloric figure. It is assumed that the characters in the legends were modelled on a certain set of characteristics, potentially representing an approved archetype of an ideal Upper Silesian inhabitant. The analysis is conducted through the structural analysis method proposed by Claude Lévi-Strauss. Based on the results, an attempt is made to describe the approved character traits of the Upper Silesian archetype while also identifying the undesirable traits. Legends serve as incredibly valuable sources of knowledge regarding regionalism. In line with intercultural education, which involves understanding one’s own to comprehend a foreign, legends can provide valuable guidance to develop competency and character matrices concerning regional culture.
References
Bodnicki, Krzysztof, Natalia Regulska. „Baśnie, bajki i legendy jako metoda motywująca do nauki chemii”. W: Metody motywujące w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych, red. Jan Rajmund Paśko, Ewa Żesławska, Alicja Żylewska, 10–16. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej. Zakład Chemii i Dydaktyki Chemii, 2012.
Brzezińska, Anna. „Różne światy kultury ludowej – perspektywa teoretyczna a działania praktyczne”. W: Kultura ludowa. Teorie, praktyki, polityki, red. Barbara Fatyga, Ryszard Michalski, 133–155. Warszawa: ISNS, 2014.
Cipcer, Krystian. Legendy Górnego Śląska. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2006.
Doroszewski, Witold. Słownik języka polskiego. Warszawa: PAN, 1958.
Dyczewski, Leon. „Kultura lokalna a tożsamość”. W: Region, tożsamość, edukacja, red. Jerzy Nikitorowicz, Dorota Misiejuk, Mirosław Sobecki, 34–46. Białystok: Trans Humana, 2005.
Eliade, Mircea. Aspekty mitu, przeł. Piotr Mrówczyński, Warszawa: Wydawnictwo KR, 1998.
Gaze, Mateusz. „Przygotowanie legendy do pracy z dzieckiem polonijnym”. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 2 (2020): 495–504.
Jung, Carl Gustaw. Typy psychologiczne, przeł. Robert Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2015.
Konecki, Krzysztof. Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: PWN, 2000.
Kopaliński, Władysław. Słownik symboli. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2012.
Kosowska, Ewa. Legenda. Kanon i transformacje. Św. Jerzy w polskiej kulturze ludowej. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 1985.
Kosowska, Ewa. „Społeczne funkcje legendy”. W: Społeczne funkcje folkloru, red. Zbigniew Biały, 56–69. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1985.
Lévi-Strauss, Claude. Antropologia strukturalna, przeł. Krzysztof Pomian. Warszawa: Aletheia, 2021.
Miszczak, Agata, Joanna Walasek. „Techniki wyboru próby badawczej”. Obronność – Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej 2/6 (2013): 100–108.
Niestolik, Norbert. Legendy śląskie oczami pedagoga. Rybnik: Stowarzyszenie Korzenie.pl, 2017.
Nikitorowicz, Jerzy. „Edukacja regionalna jako podstawa kreowania społeczeństwa obywatelskiego”. W: Kierunki rozwoju edukacji w zmieniającej się przestrzeni społecznej. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi doktorowi habilitowanemu Michałowi Balickiemu, red. Agata Cudowska, 23–32. Białystok: Trans Human, 2011.
Nikitorowicz, Jerzy. „Próba określenia przedmiotu edukacji międzykulturowej”. W: Region, tożsamość, edukacja, red. Jerzy Nikitorowicz, Danuta Misiejuk, Mirosław Sobecki, 15–33. Białystok: Trans Humana, 2005.
Niżnik, Jan. „Mit jako kategoria metodologiczna”. Kultura i Społeczeństwo 3 (1978): 163–174.
Paleczny, Tadeusz. Socjologia tożsamości. Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM, 2008.
Petrykowski, Piotr. Edukacja regionalna. Problemy podstawowe i otwarte. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2003.
Petrykowski, Piotr. Edukacyjne konteksty regionalizmu – stowarzyszenia społeczne. Toruń: Zakład Usług Poligraficznych DRUK-TOR, 2004.
Podemska-Kałuża, Anna. „Świat wartości w legendach i podaniach wielkopolskich w perspektywie edukacji regionalnej”. Język – Szkoła – Religia 4 (2009): 239–249.
Prószyńska-Bordas, Hanna. „Wykorzystanie legend w uprzystępnianiu dziedzictwa na przykładzie Gór Świętokrzyskich”. Studia i Materiały CPEL 47/2 (2016): 109–117.
Rosner, Katarzyna. „Narracja jako struktura rozumienia”. Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja 3/57 (1999): 7–16.
Rosner, Katarzyna. „Współczesne stanowiska narratywistyczne w filozofii historii a problem realtywizmu”. Pamiętnik Literacki 4 (2001): 29–44.
Skibiński, Adam. „Narracje i autonarracje tożsamości: kodowanie siebie-jako--innego”. W: Narracje w życiu. O grupie i o jednostce, red. Jacek Wasilewski,161–170. Seria „Media w początkach XXI wieku”, t. 29. Warszawa: Aspra-JR, 2016.
Skotnicka, Gertruda. Literatura polska dla dzieci i młodzieży u progu nowego wieku. Gdańsk: Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego, 2000.
Stomma, Ludwik. „Próba analizy strukturalnej czterech legend średniowiecznych”. Etnografia Polska 16 (1972): 281–293.
Swadźba, Urszula. Śląski świat wartości. Z badań empirycznych w Rybniku. Katowice: Wydawnictwo Gnome, 2008.
Taylor, Charles. Nowoczesne imaginaria społeczne, przeł. Adam Puchejda, Karolina Szymaniak. Kraków: Znak, 2010.
Wędzina, Dariusz. „Edukacyjne walory materialnego dziedzictwa kulturowego”. Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy 2 (2007): 15–24.
Wróblewska, Urszula. „Elementy folkloru we współczesnej kulturze Tatarów polskich”. W: Region, tożsamość, edukacja, red. Jerzy Nikitorowicz, Dorota Misiejuk, Mirosław Sobecki, 168–176. Białystok: Trans Humana, 2005.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 324
Number of citations: 0