Kobiety na toruńskiej pedagogice. Analiza zatrudnienia i awansów naukowych w latach 1945–2006 w kontekście nierówności płciowych
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_PED.2025.011Słowa kluczowe
pedagogika, kobiety w nauce, nierówności płciowe, awans naukowyAbstrakt
Celem niniejszego artykułu jest analiza zatrudniania i awansów naukowych kobiet pracujących na toruńskiej pedagogice od jej powstania aż do 2006 roku. W artykule tym zaprezentowano specyfikę pracy kobiet na uczelniach, a zwłaszcza trudności, jakie jej towarzyszą. Ukazany został także rys historyczny i funkcjonowanie tej dyscypliny na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, które podzielono na pięć okresów: od Katedry Pedagogiki do Instytutu Pedagogiki i Psychologii; w stronę Instytutu Pedagogiki; dynamiczny rozwój ku samodzielności – idea powstania nowego wydziału skupiającego przedstawicieli nauk pedagogicznych; Wydział Nauk Pedagogicznych; ponownie Instytut Nauk Pedagogicznych, mieszczący się w strukturze organizacyjnej Wydziału Filozofii i Nauk Społecznych. Badania obejmowały trzy pierwsze etapy. Wykorzystana w nich została metoda desk research, a główne pytania badawcze brzmiały: Jak zmieniała się liczba zatrudnionych kobiet w porównaniu do mężczyzn w poszczególnych okresach funkcjonowania toruńskiej pedagogiki w latach 1945–2006? Jak wyglądała dynamika awansowania naukowego kobiet w porównaniu do mężczyzn w poszczególnych okresach funkcjonowania toruńskiej pedagogiki w latach 1945–2006? Uzyskane dane zostały skategoryzowane i podzielone na dane statystyczne związane ze strukturą zatrudnienia i dane dotyczące historii toruńskiej pedagogiki. W dalszej części przedstawiono wyniki badań oraz wnioski. Z dokonanych analiz obejmujących bardzo sfeminizowaną dyscyplinę, jaką jest pedagogika, wyłania się obraz nierówności płciowych w obrębie zatrudniania kobiet i mężczyzn oraz ich awansów naukowych.
Bibliografia
Materiały źródłowe:
Baza Wiedzy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. https://omega.umk.pl/index.seam (dostęp: 12.12.2024).
Duczkowska-Moraczewska, H., Kalembka, S. Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945–2004: materiały do biografii /
oprac. H. Duczkowska-Moraczewska [et al.]; koncepcja i red. S. Kalembka. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2006.
Kalembka, S. red. Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945–1984: materiały do biografii. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1987. https://kpbc.umk.pl/publication/16534 (dostęp: 11.03.2025).
Kalembka, S. red. Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945–1994: materiały do biografii. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika,1995. https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/16535/edition/25661/content (dostęp: 11.03.2025).
Marek, E. 2004. „Wkład profesora Ryszarda Więckowskiego w rozwój polskiej pedagogiki wczesnoszkolnej”. Nauczyciel i Szkoła 3–4(24–25): 357–372.
Nauka Polska. https://nauka-polska.pl/#/home/search?_k=5dk8qe (dostęp: 11.12.2024).
Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945–1994: materiały do biografii. https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/16535/edition/25661 (dostęp: 12.12.2024).
Skład osobowy UMK: 1977, 1979, 1985, 1989, 1991, 1992, 1993, 1994, 1995,1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2003, 2006. https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/185662/edition/187765#structure (dostęp: 12.12.2024).
Skład osobowy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w roku akademickim: 1948/1949, 1949/1950, 1950/1951, 1953/1954, 1954/1955,
1956/1957, 1957/1958, 1958/1959, 1959/1960, 1960/1961, 1961/1962, 1962/1963, 1963/1964, 1965/1966, 1966/1967, 1968/1969, 1970/1971,
1972/1973, 1974/1975, 1981/1982. https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/185662/edition/187765#structure (dostęp: 12.12.2024).
Spis wykładów na rok akademicki: 1957/1958, 1958/1959, 1959/1960,1961/1962, 1962/1963, 1963/1964, 1964/1965, 1966/1967, 1967/1968.
https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/185662/edition/187765#structure (dostęp: 12.12.2024).
Wieczorek, B. „Feliks Korniszewski (1905–1986) – kierownik Działu Dokumentacji Naukowej Instytutu Pedagogiki”. W: Bibliotekarze bibliotek specjalnych, red. M. Lenartowicz, 114–119. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2007.
Wykaz przewodów doktorskich z zakresu pedagogiki i psychologii na UMK w Toruniu (1945–30.09.2019). https://www.pedagogika.umk.pl/panel/wp-content/uploads/historyczne-doktoraty-z-pedagogiki.pdf (dostęp: 10.12.2024).
Opracowania:
Bednarowska, Z. 2015. „Desk research – wykorzystanie potencjału danych zastanych w prowadzeniu badań marketingowych i społecznych”. Marketing i Rynek 7: 18–26.
Bełkot, J. 1999. Historia Uniwersytetu. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.https://www.umk.pl/uczelnia/historia/ (dostęp: 13.06.2025).
Bełkot, J., Nemere-Czachowska, K. oprac. Uniwersytet Mikołaja Kopernika: informator. Wyd. 2. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1999.
Bełkot, J. red. Uniwersytet Mikołaja Kopernika 1966–1980 T. 1. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1992.
Bełkot, J. red. Uniwersytet Mikołaja Kopernika 1966–1980 T. 2. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1992.
Dadej, I. Habilitacja – bariera czy kariera? Porządek płci w polskiej kulturze akademickiej pierwszej połowy XX wieku. Warszawa: Instytut Historii PAN, Wydawnictwo Neriton, 2022.
Derra, A. 2016. „Przemilczane i zapomniane. O zjawisku Matyldy czyli systemowym umniejszaniu roli kobiet w nauce”. Ethos 1(113): 203–220. https://doi.org/10.24917/20811861.22.32.
Dziedziczak-Foltyn, A. 2010. „Równość płci w szkolnictwie wyższym i nauce – teoria i praktyka”. Przegląd Socjologiczny 59(3): 87–107.
Encyklopedia PWN. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/docent;3893354.html (dostęp: 29.03.2025).
Falkowska, J., Grabowska-Pieńkosz, D. Historia wychowania na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Toruń: Fundacja Societas et Ius, 2018.
Falkowska, J., Grabowska-Pieńkosz, D., Wałęga, A. oprac. Historia Instytutu. Historia toruńskiej pedagogiki na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. https://www.pedagogika.umk.pl/instytut/historia-instytutu/ (dostęp: 5.03.2025).
Galon, R., Baranowski, H. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1956–1965/ [kom. red. przewodn. R. Galon et al.]. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1965.
Galon, R. red. Uniwersytet Mikołaja Kopernika 1945–1955. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
Kolbuszewska, J. 2018. „Wskrzeszenie państwa polskiego a równouprawnienie kobiet w nauce”. Sensus Historiae 30(1): 119–134.
Kolbuszewska, J. Kobiety w drodze na Olimp… Akademicki awans polskich historyczek (od schyłku XIX wieku po rok 1989). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2020.
Kopciewicz, L. (z zespołem badawczym). 2011. „Kobiety w akademickiej pedagogice – negocjowanie znaczeń profesjonalizmu i gender”. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja 3(55): 55–68.
Krause, E. Kariera naukowa a macierzyństwo. Sytuacja naukowczyń w Polsce. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, 2023.
Kwiek, M. 2022. „Mężczyźni i kobiety w nauce: różnice na przykładzie badań prowadzonych indywidualnie”. Sensus Historiae 46(1): 129–156.
Makowska, M. red. Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2013.
Młodożeniec, M., Knapińska, A. 2013. „Czy nauka wciąż ma męską płeć? Udział kobiet w nauce”. Nauka 2: 47–72.
Nalaskowski, S., Szulakiewicz, W. Pedagogika toruńska: od katedry do wydziału. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika,2009.
Raport samooceny dla PKA. https://www.pedagogika.umk.pl/panel/wp-content/uploads/Raport-samooceny-dla-PKA-Pedagogika-2019.pdf#new_tab (dostęp: 11.03.2025).
Rubacha, K. Metodologia badań nad edukacją. Warszawa: Wydawnictwa Akademickiei Profesjonalne. Grupa Kapitałowa WSiP, 2008.
Siemieńska, R. 2001. „Kariery akademickie i ich kontekst – porównania międzygeneracyjne”. Nauka i Szkolnictwo Wyższe 1(17): 42–61.
Sulik, M. Kobiety w nauce. Podmiotowe i społeczno-kulturowe uwarunkowania. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2010.
Zawacka, E. „Życiorys napisany przez Elżbietę Zawacką”. W: Elżbieta Zawacka 1909–2009, red. A. Frąckowiak, R. Góralska, J. Półturzycki, H. Solarczyk-Szwec, W. Wojdyło, 17–20. Radom: Wydawnictwo Naukowe ITE, 2009.
Zaworska-Nikoniuk, D. 2019. „Kariery akademickie kobiet – uwikłania i inspiracje”. Rocznik Pedagogiczny 42(2019): 85–105. https://doi.org/10.2478/rp-2019-0006.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 58
Liczba cytowań: 0