„Kiedy umarłem, dzień był jak ze szkła…”. Fantazja o życiu po śmierci w powieści Jerzego Pietrkiewicza "The Quick and the Dead" / "Gdy odpadają łuski ciała"

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie piątej angielskiej powieści polskiego pisarza emigracyjnego, Jerzego Pietrkiewicza, The Quick and the Dead. Utwór ukazał się w Londynie w 1961 r., a w Polsce dopiero w roku 1986, w tłumaczeniu Alicji Moskalowej, pod tytułem Gdy odpadają łuski ciała. Powieść zawiera wyobrażenia autora na temat śmierci i dalszych losów człowieka. Podejmując próbę wniknięcia w problematykę eschatologiczną, Pietrkiewicz przedstawił egzystencję ludzkich bytów w pośmiertnej rzeczywistości. Społeczność duchów istnieje właściwie na ziemi i odzwierciedla typowe ludzkie relacje, przenikając dostępną empirycznie rzeczywistość – jedynie powłoka cielesna bohaterów jest inna. Każda z postaci nakreślonych przez pisarza wypowiada się w stylu, który odpowiada jej pochodzeniu społecznemu lub wykonywanemu niegdyś zawodowi, ulega własnym emocjom i manipulacjom innych, a pomimo ponadnaturalnych mocy – bywa nieudolna i bezradna. Utwór Pietrkiewicza, choć ukazuje obecność zjaw na ziemi, odbiega znacząco od tradycyjnego przedstawienia zjawisk nadprzyrodzonych w utworach literackich, polegającym na wywoływaniu w czytelniku uczuć grozy i przerażenia. Autor sparodiował rolę ducha w literaturze, w rezultacie czego historia pośmiertnych przygód Harolda Nasha, poznającego świat od początku, staje się uniwersalnym przedstawieniem kolei ludzkiego życia.