Choroba i archiwum. Medycyna w twórczości Leo Lipskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/AE.2022.004Słowa kluczowe
archiwum, afazja, zaburzenia mowy, choroba, medycyna, proteza, intertekstualnośćAbstrakt
Celem artykułu jest wykazanie, że tematem spajającym teksty literackie i materiały archiwalne Leo Lipskiego jest choroba. Autorka wychodzi od wskazania wątków medycznych w życiu i twórczości autora Piotrusia, zarówno pojawiających się w biografii Lipskiego (koneksje rodzinne, trudne doświadczenia z dzieciństwa, doświadczenie niepełnosprawności, zatrudnienie w charakterze pomocnika lekarza), jak i powracających w intelektualnej fascynacji, której ślady można odnaleźć również w jego utworach literackich. Następnie, w zasadniczej części artykułu, szuka źródeł tego typu inspiracji w niepublikowanych dotąd materiałach archiwalnych: listach, notatkach i zapiskach, wychodząc przy tym z założenia, że archiwum Lipskiego jest trwale związane z jego twórczością. Zgromadzone materiały dzieli – pod kątem ich relacji względem opublikowanych tekstów autora Piotrusia – na trzy grupy: 1) protezy języka, protezy narracyjne, 2) pola referencyjne oraz 3) fragmenty odrzucone. Szczegółowe omówienie – w kolejnych podrozdziałach – materiałów z każdej z tych grup pozwala rzucić nowe światło na rozmaite wątki opublikowanej twórczości Lipskiego, jak również na tło ich powstawania, a nawet na problematyczną kwestię (współ)autorstwa niektórych z nich. Ostatecznie zaś prowadzi autorkę do konkluzji, że splot zainteresowań i doświadczeń Lipskiego – choroby, niepełnosprawności, zaburzenia – wpływał na rodzaj wybieranych przez niego strategii twórczych, a problematyka medyczna była stałym elementem jego pisarskiej wyobraźni oraz stanowiła ważne intertekstualne odniesienie w jego utworach o charakterze literackim.
Bibliografia
Archiwum Emigracji, Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu.
Archiwum Instytutu Literackiego Kultura w Maisons-Laffitte.
Houghton Library, Harvard University.
Muzeum Narodowe w Krakowie.
Boy-Żeleński T., Piekło kobiet. Jak skończyć z piekłem kobiet?, Warszawa 1930.
Cuber M., Trofea wyobraźni. O prozie Leo Lipskiego, Katowice 2011.
Dziadek A., Przed-tekst a relacje intertekstualne (w kontekście krytyki genetyczne), „Forum Poetyki” 2019, nr 17.
Gosk H., Jesteś sam w swojej drodze. O twórczości Leo Lipskiego, Izabelin 2005.
Gubarew A. P., Sielicki S. A., Środki zapobiegające ciąży w nowoczesnym oświetleniu naukowym, tłum. M. Mosenkis, Warszawa 1933.
Hirschfeld M., Zapobieganie ciąży. Środki i metody, tłum. L. Goldberg, Lwów 1933.
–, Psychologia seksualna, tłum. Dr Taff, Warszawa 1936.
–, Seksualizm a kryminalistyka: przestępstwa i choroby na tle płciowym, tłum. L. Belmont, Warszawa 1923.
Joffe H., Kafka z ulicy Bugraszow, „Nowiny i Kurier” [Tel-Awiw], 10.01.1964.
Kmiecik M., Engramy ciała: poetyka notatek bólowych zachowanych w archiwum Aleksandra Wata, „Forum Poetyki” 2020, nr 21.
Lipski L., Gliksman Ł., Głos z zamurowanego ciała. Rozmowa z Leo Lipskim i Łucją Gliksman, rozm. przepr. S. Bereś, „Teksty Drugie” 2002, nr 4.
Lipski L., Paryż ze złota. Teksty rozproszone, wyb., oprac., posłowie H . Gosk, Izabelin 2002.
–, Powrót, wyb., oprac., wstęp A. Maciejowska, Paryż–Kraków 2015.
–, Proza wybrana, oprac. A. Maciejowska, Wołowiec 2022.
Osińska O., Afazja Leo Lipskiego: perseweracje, przesunięcia, zblokowania, „Rana. Literatura – Doświadczenie – Tożsamość” 2020, nr 1.
Panasiuk J., Afazja a interakcja. Tekst – metatekst – kontekst, Lublin 2013.
Pod cedrami Libanu. Wspomnienia polskich studentów z Bejrutu 1942–1952, red. B. Redzisz, Londyn 1994.
Wat A., Dziennik bez samogłosek, oprac. K. i P. Pietrychowe, Warszawa 2001.
Wierzejska J., Retoryczna interpretacja autobiograficzna. Na przykładzie pisarstwa Andrzeja Bobkowskiego, Zygmunta Haupta i Leo Lipskiego, Warszawa 2012.
–, Złoto i popiół. Śledztwo archiwalne i interpretacyjne w sprawie wspomnienia paryskiego Leo Lipskiego, „Archiwum Emigracji” 2022, w tym numerze.
Sadzik P., Zdrobniałe jąkanie. Teologia afatyczna w „Piotrusiu” Leo Lipskiego, „Wielogłos” 2019.
[Stój! Przeczytaj!], https://polona.pl/item/stoj-przeczytaj-powiedz-znajomym-ze-ksiazke-skuteczne-i-nieszkodliwe-srodki,OTgwNzM0NjA/0/#info:metadata (dostęp: 30 września 2021).
Szepietowska E. M., Afazja a wielojęzyczność, [w:] Afazjologia. Organiczne zaburzenie mowy, red. Z. Tarkowski, Warszawa 2021.
Zając A., Poniedziałek – Ireny. Fantomowe Kresy Leo Lipskiego, „Narracje o Zagładzie” 2019, nr 5.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 331
Liczba cytowań: 0