Dokumenty osobiste a doświadczenie migracji. Refleksje metodologiczne
DOI:
https://doi.org/10.12775/AE.2021-22.001Słowa kluczowe
doświadczenie migracji, przydatność dokumentów osobistych, ograniczenia perspektywy badacza, semantyczna, syntaktyczna i pragmatyczna analiza autobiografiiAbstrakt
Metoda pamiętnikarska (zwana też metodą dokumentów osobistych) jest często wykorzystywana w roli narzędzia badania rzeczywistości społecznej, ale sama stosunkowo rzadko staje się przedmiotem refleksji metodologicznej i teoretycznej. Tymczasem wciąż warte namysłu są podstawowe pytania, takie jak: co jest dokumentem osobistym? w jaki sposób może on być używany i analizowany? jakie normy etyczne wiążą badacza? Prezentowany tekst porusza te kwestie, przypominając klasyczne i współczesne ustalenia badaczy używających tej metody (np. zasada współczynnika humanistycznego F. Znanieckiego), a następnie czyniąc pamiętnik Władka Wiśniewskiego zamieszczony w trzecim tomie Chłopa polskiego W. Thomasa i F. Znanieckiego egzemplifikacją najważniejszych dylematów. Wskazanie ograniczenia najczęściej stosowanego podejścia do dokumentów osobistych (traktowanych jako źródło wiedzy o obiektywnej rzeczywistości, jej wierne i neutralne „odbicie”) prowadzi do naszkicowania możliwości innego podejścia, zwanego pragmatycznym.
Bibliografia
Abbott A., A. Hrycak, Measuring resemblance in sequence data, „American Journal of Sociology” 1990, nr 96.
Adorno T., Dialektyka negatywna, przeł. K. Krzemieniowa przy współpr. S. Krzemienia-Ojaka, Warszawa 1986.
Bachtin M., Estetyka twórczości słownej, przeł. D. Ulicka, Warszawa 1986.
Badania biograficzne i narracyjne w perspektywie interdyscyplinarnej, red. M. Piorunek, Poznań 2016.
Benjamin W., Tezy historiozoficzne, przeł. J. Orłowski, [w:] tegoż, Twórca jako wytwórca, wyb. H. Orłowski, wstęp J. Kmita, przeł. H. Orłowski, J. Sikorski, S. Pieczara, Poznań 1975.
Bereza H., Odzyskane źródła, „Regiony” 1975, nr 1.
Black E., Wojna przeciw słabym: eugenika i amerykańska kampania na rzecz stworzenia rasy panów, przeł. H. Jankowska, Warszawa 2004.
Bobako M., Konstruowanie odmienności klasowej jako urasowianie, [w:] Podziały klasowe i nierówności społeczne, red. P. Żuk, Warszawa 2010.
Chałasiński J., Od „Życiorysu własnego robotnika” do autokronik Polaków, „Pamiętnikarstwo Polskie” 1974, nr 3–4.
Cudzoziemcy w Polsce. Podręcznik dla osób pracujących z imigrantami, red. M. Budyta- Budzyńska, Warszawa 2020.
Czyżewski M., Interakcjonizm i analiza konwersacyjna jako sposoby badania biografii. Etnogra-fia wobec etnometodologii, [w:] Metoda biograficzna w socjologii, red. J. Włodarek, M. Ziółkowski, Warszawa–Poznań 1990.
Dziadek A., Projekt krytyki somatycznej, Warszawa 2014.
Frazer J. G., Złota gałąź, przeł. H. Krzeczkowski, Warszawa 1962.
Giza A., Biografia jako fakt empiryczny i jako kategoria teoretyczna, [w:] Metoda biograficzna w socjologii, red. J. Włodarek, M. Ziółkowski, Warszawa–Poznań 1990.
–, Życie jako opowieść, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.
Głowiński M., O intertekstualności, „Pamiętnik Literacki” 1986, z. 4.
Grabski W., Pamiętniki chłopów i środowisko społeczne wsi polskiej, [w:] tegoż, Prace socjolo-giczne, Warszawa 2004.
Gorlach K., Z. Seręga, Chłopstwo jako podmiot społeczny, „Studia Socjologiczne” 1985, nr 3–4.
Hałas E., Biografia a orientacja symbolicznego interakcjonizmu, [w:] Metoda biograficzna w socjologii, red. J. Włodarek, M. Ziółkowski, Warszawa–Poznań 1990.
Hastrup K., Droga do antropologii. Między doświadczeniem a teorią, przeł. Ewa Klekot, Kraków 2008.
Hegel G. W. F., Fenomenologia ducha, t. 1, przeł., wstęp i objaśn. A. Landman, Warszawa 1963.
Helling I. K., Metoda badań biograficznych, przeł. K. Droździał, J. Włodarek, [w:] Metoda biogra-ficzna w socjologii, red. J. Włodarek, M. Ziółkowski, Warszawa–Poznań 1990.
Hoggart R., Spojrzenie na kulturę robotniczą w Anglii, przeł. A. Ambros, Warszawa 1976.
Husserl E., Kryzys europejskiego człowieczeństwa a filozofia, przeł. i wstęp J. Sidorek, Warszawa 1993.
Kaźmierska K., Wstęp, [w:] Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, red. taż, Kraków 2012.
–, Pamiętnik imigranta jako przedmiot analizy w „Chłopie polskim”, „Człowiek i Społeczeństwo” 2019, t. 47.
Kłoskowska A., Kulturologiczna analiza biograficzna, [w:] Metoda biograficzna w socjologii, red. J. Włodarek, M. Ziółkowski, Warszawa–Poznań 1990.
Konecki K., Trajektoria nowego w organizacji przemysłowej, [w:] Metoda biograficzna w socjo-logii, red. J. Włodarek, M. Ziółkowski, Warszawa–Poznań 1990.
Kuper A., Kultura. Model antropologiczny, przeł. I. Kołbon, Kraków 2005.
Latour B., Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, przeł. A. Derra, K. Abriszewski, Kraków 2010.
Listy emigrantów z Brazylii i Stanów Zjednoczonych. 1890–1891, do dr. podali, wstępem opatrzyli W. Kula, N. Assorodobraj-Kula, M. Kula, Warszawa 1973.
Modzelewski K., Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Warszawa–Kraków 1987.
Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, t. 1–3, Warszawa 2010.
Mrozowicki A., Człowieczeństwo: struktura i sprawstwo w teorii socjologicznej Margaret S. Archer, [w:] M. S. Archer, Człowieczeństwo. Problem sprawstwa, przeł. A. Dziuban, Kraków 2013.
Ortega y Gasset J., Dehumanizacja sztuki i inne eseje, przeł. P. Niklewicz, Warszawa 1980.
–, Ewolucja teorii dedukcyjnej. Pojęcie zasady u Leibniza, przeł. E. Burska, przekł. przejrzał S. Cichowicz, Gdańsk 2004.
Pareto V., Uczucia i działania. Fragmenty socjologiczne, przeł. M. Dobrowolska, M. Rozpędow-ska, A. Zinserling, Warszawa 1994.
Pigoń S., Zarys nowszej literatury ludowej (przed rokiem 1920), Kraków 1946.
Pilot M., Matecznik, Warszawa 1988.
Plummer K., Documents of Life. Problems and Literature of a Humanistic Method, London 1983.
Przybyłowska I., Próba empirycznej analizy czynników wpływających na wypowiedzi pamiętni-karskie uzyskane w konkursie, „Studia Socjologiczne” 1974, nr 1.
Robin R., Badanie pól semantycznych semantycznych: doświadczenia Ośrodka Leksykologii Poli-tycznej w Saint-Cloud, przeł. J. Arnold, [w:] Język i społeczeństwo, red. M. Głowiński, War-szawa 1980.
Siekierski S., Etos chłopski w świetle pamiętników, Kraków 1992.
Silverman D., Harvey Sacks: Social Science and Conversation Analysis, New York 1998.
Spengler O., Zmierzch Zachodu. Zarys morfologii historii uniwersalnej, przeł. i przedm. J. Ma-rzęcki, Warszawa 2001.
Sulima R., Adresat relacji pamiętnikarskiej a potoczne wyobrażenia o „drugim” człowieku, [w:] Problemy poetyki pragmatycznej, red. E. Czaplejewicz, Warszawa 1977.
–, Rzeczy i symbole, czyli o narodzinach klasy chłopskiej i jej etosu, [w:] tegoż, Słowo i etos. Szkice o kulturze, Kraków 1992.
Szczepański J., Metoda biograficzna, [w:] tegoż, Odmiany czasu teraźniejszego, Warszawa 1971.
–, Rola chłopów w rozwoju społeczeństwa polskiego, [w:] tegoż, Odmiany czasu teraźniejszego, Warszawa 1971.
–, Zasady gromadzenia i naukowego użytkowania dokumentów pamiętnikarskich, „Pamiętnikar-stwo Polskie” 1972, nr 4.
Sztompka P., O problemie wartościowania w naukach społecznych, „Studia Socjologiczne” 1975, nr 3.
Taylor Ch., Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, przeł. M. Gruszczyński [i in.], Warszawa 2001.
Thomas W. I., F. Znaniecki, Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1–5, Warszawa 1976.
Warchala J., Pragmatyka dialogu potocznego, „Socjolingwistyka” 1991, nr 11.
Wengraf T., Qualitative Research Interviewing: Sei-Structured, Biographical and Narrative Met-hods, London 2001.
Wilkin J., Chłopski składnik losów gospodarki socjalistycznej, [w:] Gospodarka chłopska w systemie gospodarki socjalistycznej: podstawy i skuteczność mechanizmów adaptacji, red. tenże, Warszawa 1988.
Willis P., Wyobraźnia etnograficzna, przeł. E. Klekot, Kraków 2005.
Witkowski L., Uniwersalizm pogranicza, Toruń 1991.
Znaniecki F., Nauki o kulturze, Warszawa 1971.
–, Socjologia wychowania, t. 1–2, Warszawa 1973.
–, Miasto w świadomości jego obywateli, [w:] tegoż, J. Ziółkowski, Czym jest dla ciebie miasto Poznań? Dwa konkursy: 1928/1964, Poznań 1984.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Izabella Bukraba-Rylska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 575
Liczba cytowań: 0
