Tangled thread of a bizarre cloth. Roman Orwid-Bulicz and his “non-literary books”
DOI:
https://doi.org/10.12775/AE.2021-22.025Keywords
Roman Orwid-Bulicz, émigré popular culture, literary depictions of the Katyń massacre and the Warsaw Ghetto Uprising, episodic novel, “Zamek” – President Zaleski’s centreAbstract
Roman Orwid-Bulicz was a lawyer and public official in the Second Polish Republic (1918–1939) turned writer and activist after the Second World War. Orwid-Bulicz, who lived and worked first in Germany and then in the United Kingdom, is an important representative of émigré popular culture. His literary works are characterised by great diversity: from simple crime novels to experimental plays on Katyń and concentration camps. In his novels, Orwid-Bulicz depicted life in the occupied Warsaw and concentration and labour camps as well as the beginning of the Soviet occupation of Poland in 1945; he also published a series of novels devoted to experiences of exile. His works were published in an episodic form in local newspapers as well. Orwid-Bulicz was an active and well-known member of the Polish social and cultural circles in London and a great supporter of President August Zaleski. Known as a “literary sergeant”, he served as both an entertainer and propagandist and a witness of the atrocities of the twentieth century. As one of a very few writers, Orwid-Bulicz penned works depicting the biggest hecatombs of the Second World War: deportations and the Katyń massacre, the martyrdom of the Jews and the Warsaw Ghetto Uprising, the Warsaw Uprising, the Nazi concentration camps, and the arrival of the Soviets heralding a new occupation. These works stand in the stark contrast with his detective novels – still a relatively unknown but interesting aspect of the Polish émigré “occasional and applied” literature.
References
Roman Orwid-Bulicz:
Książki i broszury:
Biuletyn Nr. 1. Akcja repatriacyjna, (b.d.); [druk powielony].
Der Preis des Sieges. Tagebuch einer unfreiwilligen Wanderung. 1939–1945, Bonn, Horizont Verlag, 1967; wznowienie: Westkreutz Verlag, Berlin 1990.
Dolary... dlaczego czyste? Powieść, „Wydawnictwo Powieści Sensacyjnych”, [Monachium] 1947.
Drugie wydanie powieści, „Wydawnictwo Powieści Sensacyjnych”, [Monachium] 1947.
Europa nie odpowiada. Powieść w czternastu obrazach, „Biblioteka Powieści”, Londyn 1950.
Jeśli jutro wojna..., tom I/II, „Biblioteka Powieści’, Londyn 1952.
Landsmannschaft Weichsel-Warthe, Essen 1964 [?].
List nr 1. Opinia publiczna, Londyn 1954; [druk powielony].
List Nr 2. Polityka i politycy, Londyn 1954; [druk powielony].
List Nr 3. Obecny kryzys polityczny, Londyn 1954; [druk powielony].
List Nr 4. Wybory do Reprezentacji Narodowej, Londyn 1954; [druk powielony].
List Nr 5. Wartości nieprzemijające oraz Plan obrony kultury polskiej Londyn 1955; [druk powielony].
List otwarty, Londyn, sierpień 1953.
Moja pierwsza sprawa i jego. Powieść detektywistyczna, „Wydawnictwo Powieści Sensacyjnych”, [Monachium] 1947; wznowienie: Moja pierwsza sprawa i jego. Powieść detektywistyczna, „Klasyka Polskiego Kryminału”, Wydawnictwo Wielki Sen, Warszawa 2018.
Strach. Opowiadanie, „Officina Typographica Mabledon Park”, Tonbridge 1953.
Świadek: Sztuka w 3 aktach, Londyn 1953; [druk powielony].
Wstęp do listu nr 3. Obecny kryzys polityczny, printed by St.Martin’s Printers, London 1954.
Żywe kręgle: Opowiadania emigrantów, rysunki: Marian Bohusz-Szyszko, Londyn 1960.
Artykuły prasowe i opublikowane fragmenty większych dzieł:
Audiencja u Rokossowskiego, „Gazeta Niedzielna” 1951, nr 44 (132), 4 listopada [fragm. powieści Jeśli jutro wojna…].
Czy los książki polskiej jest przesądzony? (Rozmowa z Romanem Orwidem Buliczem), „Gazeta Niedzielna” 1952, nr 8 (148), 24 lutego.
List otwarty P. Romana Orwid-Bulicza. Opinia polska domaga się wyborów, „Orzeł Biały” 1953, nr 33 (580), 15 sierpnia.
Misja do ghetta, „Lwów i Wilno” 1950, nr 174, 23 września, s 2, [fragm. powieści Europa nie odpowiada…].
Powieść odcinkowa. Słowo od autora, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 1963, nr 21, 24 stycznia.
Powrót taty, „Orzeł Biały” 1947, nr 30 (264), 26 lipca [wersja opowiadania Strach].
Skarb Narodowy jako czynnik wychowawczy, „Lud” 10.03.1954 [Curitiba].
W kanałach, „Lwów i Wilno” 1950 nr 172, 9 września [fragm. powieści Europa nie odpowiada…].
Wstęp Romana Orwid-Bulicza. O wspomnieniach Józefa Godlewskiego i ich autorze; J. Godlewski, Na przełomie dwóch epok (fragment pamiętnika), „Pamiętnik Wileński”, Londyn 1972.
Wystawa siedmiu malarzy w Polskiej YMCA, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, 1968, nr 264.
„Znakiem” ich – sierp i młot, „Rzeczpospolita Polska” 1958, nr 23 (38), 16 listopada.
Powieści odcinkowe:
Łączniczka Hanka, „Słowo Polskie”, Paryż 1952.
Nie tylko dla dorosłych. Powieść detektywna, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, 1962–1963.
Temat za trzy funty, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”.
Inni autorzy
Artykuły, przedmowy, noty:
Adler A., Kilka wspomnień o Goetlu w Londynie, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 1976, nr 35.
Bielatowicz J., Książka o przeznaczeniu Żydów i zburzonej Warszawie, „Życie. Katolicki Tygodnik Religijno-Kulturalny” 1950, nr 50 (181), 10 grudnia.
Derby. Odczyt, „Gazeta Niedzielna” 1953, nr 44 (236), 1 listopada.
„Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 6.12.1973.
„Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 29.11.1983.
Europa nie odpowiada / Jeśli jutro wojna [Zapowiedź], „Gazeta Niedzielna” 1953, nr 5 (197), 1 lutego.
Europa nie odpowiada, „Gazeta Niedzielna” 1959, nr 38 [wydanie KBH, Paryż], 17 września.
Gawenda J. August B., Śp. Wiesław Wohnout, „Tydzień Polski” 1988, nr 23 [„Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” nr 123].
Gniatczyński W., Opowieść o oswobodzeniu, „Życie. Katolicki Tygodnik Religijno-Kulturalny” 1952, nr 29 (265), 20 lipca.
Goetel F., [Przedmowa], [do:] Orwid-Bulicz Roman, Europa nie odpowiada. Powieść w czternastu obrazach, „Biblioteka Powieści’, Londyn 1950.
Günther W., [W.G.], „Świadek”. Sztuka p. Orwid-Bulicza, „Lwów i Wilno” 1949 nr 106, 20 lutego.
Günther W., [Wł.G.], Z teatru. „Próba”. Sztuka w 3 aktach R. Orwid-Bulicza, „Lwów i Wilno” 1950, nr 148, 8 stycznia.
Günther W., Wołanie o sprawiedliwość, „Orzeł Biały” 1950, nr 47 (438), 25 listopada.
Jastrzębski J., [J. Jastrz.], Z Polskiego Londynu, „Polska Walcząca” 1949, nr 23, 11 czerwca.
Jeśli jutro wojna… [ulotka reklamowa, 1952].
Literatura emigracyjna a kraj. Ankieta «Kultury», „Kultura” 1956, nr 12 (110).
(n), Polskie życie kulturalne. Warsztaty malarskie i pisarskie, „Orzeł Biały / Syrena” 1959, nr 16 /876 (573), 16 kwietnia.
Nowakowski Z., Natręci, „Wiadomości” 1949, nr 20 (163), 15 maja.
–, Osiemdziesiąt dziewięć, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 19.07.1951.
–, Przemienieni kołodzieje, „Wiadomości” 1949, nr 31 (174), 31 lipca.
–, Skarga, „Lwów i Wilno”, 1947 nr 15, 23 [?] lutego.
Ostrowski K., Księga cierpienia, „Wiadomości” 1950, nr 47 (242), 19 listopada.
Powieść Polaka w radio francuskim, „Gazeta Niedzielna” 1952, nr 13 (153), 30 marca.
q.m., Europa nie odpowiada, „Lwów i Wilno” 1950, nr 176, 7 października.
„Świadek w teatrze” i przed sądem, „Orzeł Biały” 1949, nr 11 (349), 12 marca.
Terlecki T., Dublet Teatru Dramatycznego, „Wiadomości” 1949, nr 5 (148), 30 stycznia.
–, Melpomena na wygnaniu. Zasiane ziarna, „Życie” 1949, nr 27 (106), 3 lipca.
Trzynastolecie Katynia, „Gazeta Niedzielna” 1953, nr 19 (210), 10 maja.
Uchwała Związku Pisarzy Polskich, „Orzeł Biały” 1947, nr 29 (263), 19 lipca.
Zjazd działaczy Skarbu Narodowego, „Gazeta Niedzielna” 1953, nr 41 (233), 11 października.
Archiwalia, opracowania i dzieła literackie
Biblioteka Polska w Londynie, Archiwum Osobowe Emigracji im. Bohdana O. Jeżewskiego, Orwid-Bulicz Roman, nr rej. 731/73.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Rejestr w Wydz. II Biura „C” MSW w wykazie nr 4 poz. 76, IPN BU 2911/1; Sytuacja organizacyjna i wpływy polityczne ugrupowań reakcyjnych polskiej emigracji [72/301], MSW Departament I, nr 76, Informacja z dnia 1–3 sierpnia 1957, IPN Ld PF 10/548; IPN BU 1165/3684.
atelim.com/n-na-950-lecie-mierci-mczeskiej-w-wojciecha-prymas-polski-do-p.html
Chłap-Nowakowa J., Xawery Glinka. Zapomniany poeta i publicysta emigracji, „Ekspresje” (Londyn) 2012, t. 3.
–, Xawery Glinka (1890–1957). Kartograf świata utraconego, Politycy i pisarze emigracji polskiej po roku 1939. Materiały z sesji z okazji 70-lecia Biblioteki Polskiej POSK w Londynie, Londyn 8–9 grudnia 2012 r., red. Dobrosława Platt, Rzeszów–Londyn 2016.
Chojnacki P., Kartki z dziejów życia codziennego Polskiego Londynu: „Krzywa ścieżka pielgrzymstwa” Napoleona Sądka, cz. 1, 2, „Tydzień Polski” 2017, nr 29 (3051); 30 (3052) 21 lipca, 28 lipca: http://www.tydzien.co.uk/artykuly/2017/07/24/krzywa-sciezka-pielgrzymstwa-napoleona-sadka-cz-1/; http://www.tydzien.co.uk/artykuly/2017/08/15/krzywa-sciezka-pielgrzymstwa-na¬po¬le¬ona-sadka-cz-2/ (dostęp: 15.10.2020).
–, Życie codzienne polskiej emigracji powojennej. Raport naukowy, [w:] Polska Emigracja Poli-tyczna 1939–1990. Stan badań, red. S. Łukasiewicz, Warszawa 2016 (seria „Monografie”).
Chwastyk-Kowalczyk J., Uniwersalny język twórczości polskich artystów plastyków na obczyźnie, „Studia o Książce i Informacji” 2009, t. 28, „Acta Universitatis Wratislaviensis” nr 3167.
Giertych J., W Polsce między wojnami. Rodzina Pasków. Powieść, t. 1–3, nakładem autora, Londyn 1950.
Hołub Cz., Okręg Poleski ZWZ-AK w latach 1939–1944. Zarys dziejów, Warszawa 1991.
Jabłoński A., Anglicy w powieściach Napoleona Sądka, „Dociekania. Kwartalnik Humanistyczny”, 2011 nr 1 (1), www: dociekania.wordpress.com. (dostęp: 15.10.2020).
–, Obraz recepcji powieści w odcinkach na łamach „Dziennika Polskiego i Dziennika żołnierza” w latach 1949–1965 w świetle listów od czytelników, archiwum emigracji, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty”, 2012, z. 1–2 (16–17).
jaroslawrokicki.com/stan-1-stycznia-1938-r/
Jasieńczyk J. [Poray-Biernacki Janusz], Gwiaździsty szalik, czyli Piotr Paweł detektywem. Dreszczowiec kryminalny, Londyn 1974.
Klimaszewski B., Nowakowska E. R., Wyskiel W., Mały słownik pisarzy polskich na obczyźnie 1939–1980, praca zbiorowa, red. B. Klimaszewski, Warszawa 1992.
kresy.genealodzy.pl/programy/wykaz_z_kresow2.pdf,
Kruszewski E. S. (Dania), Konfraternia „Złotej Róży”, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty” 2001, z. 4.
Kulesza D., Trwanie nieobecnych. Wojna w polskiej prozie emigracyjnej lat 1944–1948, [w:] Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej, red. V. Wejs-Milewska i E. Rogalewska, Białystok 2009.
Lechoń J., Dziennik, t. 2, Londyn 1970.
Lista dubletów Biblioteki Polskiej POSK w Londynie, polishlibrarylondon.co.uk/b/
Literatura polska na obczyźnie 1940–1960, t. 1–2, red. T, Terlecki, Londyn 1964–1966.
Leo Juliusz Stanisław (1901–1962), [w:] Polski Słownik Biograficzny t. 17, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972.
Maciejewski J., „Obszary trzecie” literatury, „Teksty. Teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1975, nr 4 (22).
Mackiewicz J., Dzieła, t. 28: Mackiewicz J., Toporska B., Michał Chmielowiec, Irena Chmielowcowa. Listy, Londyn 2020.
Mierzwa J., Słownik biograficzny starostów Drugiej Rzeczypospolitej, t. I, Łomianki 2018.
Mieszkowska A., Marian Hemar od Lwowa do Londynu, szkic do biografii artysty oprac. taż, Londyn 2001.
nowa-e.blogspot.com/2015/03/orwid-bulicz-roman-bulicz-giedryc.html
Nowelki do poduszki, Zeszyty 1–2, red. J. S. Lea, Londyn 1956; Zeszyt 3, Londyn 1957.
Okulicz K., Przedmowa, [w:] J. Godlewski, Na przełomie epok, Londyn 1978.
The Pen in Exile. An Anthology of Exiled Writers, red. P. Tabori, [Londyn] 1954.
pl.wikipedia.org/wiki/Geoffrey_Potocki_de_Montalk
pl.wikipedia.org/wiki/I_Rada_Rzeczypospolitej_Polskiej
pl.wikipedia.org/wiki/Powiat_ska%C5%82acki_(II_Rzeczpospolita)
Polechoński K., Pisarz w czasach wojny i emigracji. Ferdynand Goetel i jego twórczość w latach 1939–1960, Wrocław 2012.
Ratajczakowa D., Wstęp, [w:] Polski dramat emigracyjny 1939–1969. Antologia, wybór i oprac. D. Ratajczakowa, Poznań 1993.
Romanowska F. [Charkiewicz W., Mackiewicz J., Mackiewicz S., Wyszomirski J.], Wileńska powieść kryminalna, Londyn 1995.
Różycki E., Obrachunek włodarzy. Opowieść o Wrześniu, Londyn 1951.
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 8, Województwo Poleskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924.
Starowieyska-Morstinowa Z., Zagadnienie sierżantów, [w:] Kalejdoskop literacki, Warszawa 1955.
Stinia M., Tradycje szkolnictwa gimnazjalnego na ziemiach polskich, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 142, z. 2 (2015).
Supruniuk M. A., Literatura wielu emigracji — wstęp, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty”, 2009, z. 1 (10).
Toporska B., Na mlecznej drodze, Londyn 2013.
Urban A., Emigracyjny dramat, Warszawa 1998.
Waszczuk W., Pisarz wobec koniunktury. Twórczość literacka Henryka Zbierzchowskiego, Lublin 2000.
www.encyklopediateatru.pl/sztuki/18141/proba
ziemianie.pamiec.pl/pl/majatki/po.html
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 279
Number of citations: 0