„Życie to nie zawsze życie”. O „Liście” Leo Lipskiego i Ory Raskin
DOI:
https://doi.org/10.12775/AE.2022.015Słowa kluczowe
Leo Lipski, literatura polska w Izraelu, Ora Raskin, dramat emigracyjny po drugiej wojnie światowej, teatr absurduAbstrakt
Celem artykułu jest zainicjowanie namysłu badawczego nad odnalezionym niedawno w zbiorach Biblioteki Narodowej Izraela dramatem Leo Lipskiego i Ory Raskin zatytułowanym List (tytuł pierwotny – „Knajpa”). Artykuł podzielony jest na dwie zasadnicze części: część pierwsza służy omówieniu i aktualizacji dotychczasowego stanu wiedzy o utworze Lipskiego i Raskin oraz omawia związane z nim problemy badawcze o charakterze tekstologiczno-bibliograficznym. Druga część została poświęcona interpretacji wybranych wątków Listu, przy czym za najistotniejsze uznano przede wszystkim trzy konteksty: możliwy wpływ dramaturgii z nurtu teatru absurdu na ukształtowanie zarówno formy jak i akcji utworu; znaczenie fali emigracji Żydów polskich do Izraela w drugiej połowie lat 50., czyli tak zwanej alii gomułkowskiej; relację między tym dramatem a innymi utworami Lipskiego, w szczególności zaś z powstającą z nim równolegle mikropowieścią Piotruś. List krytycznie skonfrontowano ponadto z podstawowym idiomem lekturowym, obecnym w najnowszych badaniach nad Lipskim, który można określić mianem „mesjańskiego witalizmu”.
Bibliografia
Archiwum Biblioteki Narodowej Izraela w Jerozolimie, Archiwum Dowa Sadana.
Archiwum Emigracji, Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, Archiwum Leo Lipskiego.
Archiwum Emigracji, Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, Inwentarz Michała Chmielowca.
Archiwum Instytutu Literackiego Kultura w Maisons-Laffitte, Listy do redakcji.
Abramson G., Where is Danny? Israeli Drama in the 1950’s, „Israel Affairs” 1995, Vol. 2, nr 2.
Augé M., Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii nadnowoczesności (fragmenty), tłum. A. Dziadek, „Teksty Drugie” 2008, nr 4.
Bartelski L. M., Notatki z kamiennego świata, „Nowe Sygnały” 1957, nr 23.
Burnatowski J., Jerzy Giedroyc i Marian Pankowski. Listy dotyczące powieści „Matuga idzie”. Glosa do dziejów pewnej współpracy, „Ruch Literacki” 2017, R. 58, z. 2.
Chciuk A., Wizyta w Izraelu, Paryż 1972.
Famulska-Ciesielska K., Polacy, Żydzi, Izraelczycy: tożsamość w literaturze polskiej w Izraelu, Toruń 2008.
Famulska-Ciesielska K., Żurek S. J., Literatura polska w Izraelu. Leksykon, Kraków–Budapeszt 2012.
Ferenczi S., Pomieszanie języków w obcowaniu dorosłych z dzieckiem. Mowa czułości i pożądania, tłum. M. Chojnacki, [w:| Imago psychoanalizy, wyb., oprac. i wstęp A. Sobolewska, Gdańsk 2021.
Galron-Goldschlager J., The Works of Dov Sadan. A Bibliography 1935–1984, Israel 1986, https://library.osu.edu/projects/hebrew-lexicon/00376-files/0000-Galron.pdf (dostęp: 29 kwietnia 2022).
Giedroyc J., Bobkowski A., Listy 1946–1961, oprac. J. Zieliński, Warszawa 1997.
Gombrowicz W., Pornografia, Kraków 2014.
Hłasko M., List, [w:] tegoż, Pierwszy krok w chmurach. Następny do raju, BN I 295, Wrocław 2007.
Ionesco E., Krzesła, tłum. J. Kosiński, [w:] tegoż, Łysa śpiewaczka. Lekcja. Krzesła, Izabelin 2004.
Klein M., Aktywność seksualna dzieci, tłum. M. Żylicz, [w:] tejże, Psychoanaliza dzieci (Pisma, t. 2), Sopot 2019.
Levy S., Godot, an Israeli Critic, „Beckett Today/Aujourd’hui” 2017, nr 29.
Lipski L., Paryż ze złota, [w:] tegoż, Paryż ze złota. Teksty rozproszone, wyb., oprac. i posł. H. Gosk, Izabelin 2002.
–, Powrót, wyb., oprac., wstęp A. Maciejowska, Paryż–Kraków 2015.
–, Wybór listów do Ireny Lewulis, [w:] tegoż, Proza wybrana, wyb., oprac. i wstęp A. Maciejowska, Wołowiec 2022.
Lipski L., Raskin O., List, oprac. A. Zając, w tym numerze.
Lipszyc A., Leo Lipski: Część śmierci, [w:] tegoż, Czerwone listy. Eseje frankistowskie o literaturze polskiej, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy 2018.
–, Friżider miłości, dziesięć piastrów nadziei, czyli mała glosa do Piotrusia, w tym numerze.
Löw R., Literackie podsumowania. Polsko-hebrajskie i polsko-izraelskie, red. M. Siedlecki, J. Ławski, Białystok 2014.
–, Dow Sadan. Historyk literatury Żydów, [w:] Żydzi Wschodniej Polski. Seria IV: Uczeni żydowscy, red. G. Czerwiński, J. Ławski, Białystok 2016.
Osińska O., „Ja rozumiałem, tylko nie mogłem mówić”. O twórczości Leo Lipskiego jako afatyka. Rekonesans, [w:] Medycyna narracyjna. Opowieści o doświadczeniu choroby w perspektywie medycznej i humanistycznej, red. M. Chojnacka-Kuraś, Warszawa 2019.
–, Afazja Leo Lipskiego: perseweracje, przesunięcia, zblokowania, „Rana. Literatura – Doświadczenie – Tożsamość” 2020, nr 1.
Pankowski M., Wolny od łzy, „Kultura” 1957, nr 7–8.
Ratajczakowa D., Wstęp, [w:] Polski dramat emigracyjny 1939–1969. Antologia, wstęp i oprac. D. Ratajczakowa, Poznań 1993.
Sadzik P., Zdrobniałe jąkanie. Teologia afatyczna Leo Lipskiego, „Wielogłos” 2019, nr 2.
Sambor M. [właśc. M. Chmielowiec], Pieśń o ziemi nieludzkiej, „Wiadomości” (Londyn) 1957 nr 12 (573).
Tyrmand L., Lipscy, [w:] tegoż, Alfabet Tyrmanda, oprac. D. Pachocki, Warszawa 2020.
Węgrzyn E., Wyjeżdżamy. Wyjeżdżamy?! Alija gomułkowska 1956–1960, Kraków–Budapeszt 2016.
Zając A., Maksimum wygnania. Marginalne parodie i marańskie rozszczepienia Leo Lipskiego, [w:] Marani literatury polskiej, red. P. Bogalecki, A. Lipszyc, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy 2020.
–, „O niepokoju i śmierci” i „List (Knajpa)” – odnalezione utwory Leo Lipskiego, „Teksty Drugie” 2020, nr 2.
–, „Bachory wyblakłe, złośliwe i mądre”. Niepokoje dzieciństwa w prozie Leo Lipskiego – juwenilia i Niespokojni, „Rana. Literatura – Doświadczenie – Tożsamość” 2021, nr 2.
Żurkowska H., Miłosz, Chciuk i Lipski, „Orzeł Biały” 1957, nr 18.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 327
Liczba cytowań: 0
