Między krajem rodzinnym i przybranymi ojczyznami. Przypadki Mariana Pankowskiego i Kalmana Segala
DOI:
https://doi.org/10.12775/AE.2021-22.007Słowa kluczowe
Marian Pankowski, Kalman Segal, emigracja, Żydzi, problem tożsamościAbstrakt
Zestawienie obok siebie losów i karier artystycznych Pankowskiego i Segala to coś więcej niż tylko zwykłe studium dwóch biograficzno-artystycznych przypadków. Losy tych pochodzących z Sanoka pisarzy, których drogi rozeszły się wkrótce po zakończeniu gimnazjalnej edukacji, co prawda świetnie ilustrują dwie „polskie drogi” typowe dla naszej historii najnowszej, jednakże z pewnymi odstępstwami od stereotypów właściwych tradycyjnemu historycznemu myśleniu. Pankowski po pobytach w obozach koncentracyjnych trafił na Zachód i tam pozostał, odżegnując się zarazem od miana emigranta i całe życie biorąc aktywny udział w życiu literackim kraju. Drugi z łagru na Kołymie powrócił do Polski, którą opuścił dopiero po wydarzeniach marcowych, nieprzymuszony, a tylko na znak solidarności ze swoimi żydowskimi rodakami; jego ostatnia dekada życia na obczyźnie była przez to nieustanną dyskusją nad kwestią własnej tożsamości. Obaj pisarze w wymienianej między sobą przez lata korespondencji wędrującej po osi Wschód–Zachód, ale również w swojej publicystyce i wywiadach, wielokrotnie wracali do pytania „kim jestem?”, ujawniając rozterki wynikające z rozdarcia między krajem rodzinnym i przybranymi ojczyznami.
Bibliografia
Biblioteka Narodowa w Warszawie:
Pankowski M., „Dziennik 1956–1959” [rkps], – zbiór nr akc. 019331.
Pankowski M., „Korespondencja z Kalmanem Segalem” [rkps/mszps], zbiór nr akc. 019442, teczka nr 54.
Bernard-Verant M.-L., Un Polonais entre deux mondes, „La Libre Belgique” 29.02–1.03.1992.
Bertrand A., [wywiad z Marianem Pankowskim], „Temps Livres” grudzień 1990.
Chomiszczak T., „Nasz sanocki dialog przyjaciół”. O powojennej korespondencji Mariana Pankowskiego i Kalmana Segala, „Rocznik Sanocki” 2017, t. 12.
–, Od gimnazjalnej stalówki do literackiego pióra. Segal i Pankowski: koledzy ze szkolnej ławy, „Rocznik Sanocki” 2011, t. 10.
Ćwiakowska A., Kalman Segal w Izraelu, [w:] Archiwariusz zabitego Miasteczka. Rzecz o Kal-manie Segalu, red. T. Chomiszczak, Sanok 2008.
Kobyłecka-Piwońska E., Spojrzenia z zewnątrz. Witold Gombrowicz w literaturze argentyńskiej (1970–2014), Łódź–Kraków 2017.
Lieberman P., Polish relish, „The Bulletin” 1.03.2001.
Marecki P., Nam wieczna w polszczyźnie rozróba! Marian Pankowski mówi, Kraków 2011.
Michna E., Pniaki, krzaki i ptaki… Projekty tożsamościowe liderów organizacji śląskich, „Człowiek i Społeczeństwo” 2017, t. 44.
Miłosz Cz., Matuga z kacetów, „Kultura” 1960, nr 3 (149).
Nasz przyjaciel Kalman, audycja radiowa wyemitowana na antenie Radia Katowice 1 kwietnia 1991 r., kopia nagrania archiwalnego w zbiorach Miejskiej Biblioteki Publicznej Sanoku (br. sygn.).
Nie jestem pisarzem emigracyjnym. Z Marianem Pankowskim rozmawia Zofia Gebhard, „Kultura” 1987, nr 2.
Pankowski M., „Trans-Atlantique” de Witold Gombrowicz. Une victoire de la rhétorique, „Annuaire de l’Institut de Philologie et d’Histoire Orientales et Slaves” 1977, t. 21.
–, Leśmian, la révolte d’un poète contre les limites, Bruxelles 1967.
–, Sąsiadowaliśmy w sanockim gimnazjum, [w:] Archiwariusz zabitego Miasteczka. Rzecz o Kalmanie Segalu, red. T. Chomiszczak, Sanok 2008.
–, Tożsamość pisarza polskiego na obczyźnie po II wojnie światowej, „Konspekt” 2004, nr 20.
–, Une dette de reconnaissance, [w:] Lettres ou ne pas Lettres. Mélanges de litérature de Belgique offerts à Roland Beyeu, Louvain 2001.
–, Złoto żałobne, [w:] tenże, Złoto żałobne [zbiór], Koszalin 2002.
Piątkowski F., Marian Pankowski, czyli szlakiem ładu, rzeką żywiołu [wywiad], „Trybuna Ludu” 3–4.03.1984.
Polak w dwuznacznych sytuacjach. Z Marianem Pankowskim rozmawia Krystyna Ruta-Rutkowska, Warszawa 2000.
Ruta M., Kalman Segal – pisarz polski czy żydowski?, [w:] Archiwariusz zabitego Miasteczka. Rzecz o Kalmanie Segalu, red. T. Chomiszczak, Sanok 2008.
–, Pomiędzy dwoma światami. O Kalmanie Segalu, Kraków 2003.
–, Anopheles, [w:] tenże, Ludzie z jamy, Warszawa 1957.
–, Exodus z Polski, przeł. M. Ruta, [w:] Archiwariusz zabitego Miasteczka. Rzecz o Kalmanie Segalu, red. T. Chomiszczak, Sanok 2008.
–, Jeszcze żyjemy, przedm. T. Chomiszczak, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy 2020.
–, Nad dziwną rzeką Sambation, Warszawa 1957.
Weipel M., „Przyjechał z Polski wybitny pisarz”, [w:] Archiwariusz zabitego Miasteczka. Rzecz o Kalmanie Segalu, red. T. Chomiszczak, Sanok 2008.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 206
Liczba cytowań: 0