Polish political elites on events in Russia in the first months after the November 1917 Bolshevik coup d’état
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2018.3.04Słowa kluczowe
przewrót bolszewicki, Rosja, listopad 1917 r., polskie elity polityczne, Bolshevik coup d’état, Russia, November 1917, Polish political elitesAbstrakt
W artykule podjęto próbę omówienia pierwszych polskich reakcji na przewrót bolszewicki. Na przełomie 1917 i 1918 r. wspólne zdecydowanej większości komentatorów było przekonanie o nietrwałości rządów bolszewickich. Zgadzano się też zazwyczaj, że Lenin i jego partia to siła destrukcyjna, kontynuująca rozpoczęte wraz z wybuchem rewolucji lutowej dzieło zniszczenia imperium carskiego. Motywowana ideologicznie krytyka bolszewizmu choć niewątpliwie dominowała nie była na gruncie polskim powszechna. Część komentatorów, głównie lewicowych, akcentowała znaczenie antywojennych haseł bolszewików i – jak wierzono – ich pozytywny stosunek do kwestii samostanowienia narodów.
The article attempts to discuss initial Polish reactions to the Bolshevik coup d’état. In late 1917 to early 1918, the majority of commentators were all convinced that Bolshevik rule would be short-lived. It was also generally agreed that Lenin and his party were a destructive force that was continuing the work of destroying the tsarist empire that had begun with the outbreak of the February Revolution. Though undoubtedly dominant, ideologically motivated criticism of Bolshevism was not universal in Poland. Some commentators – mainly leftists – stressed the importance of the Bolshevik anti-war slogans and what was believed to be their positive attitude towards the issue of the self-determination of nations.
Bibliografia
Archival material
Archiwum Akt Nowych w Warszawie (Central Archives of Modern Records, Warsaw) Komitet Narodowy Polski w Paryżu
Narodowy Związek Robotniczy
Polska Partia Socjalistyczna – Frakcja Rewolucyjna Zbiór druków ulotnych
Political journalism, published documents
Materiały archiwalne do historii stosunków polsko-radzieckich, vol. 1: marzec 1917 – listopad 1918, compiled by A. Zatorski et al., Warszawa, 1957.
Narada krakowska z lutego 1918 r., compiled by J. Holzer, Przegląd Historyczny, 3 (1958).
Polskie programy socjalistyczne 1878–1918, compiled by F. Tych, Warszawa, 1975.
Rewolucja i wojna [Warszawa, 1917].
Wasilewski Z., Na wschodnim posterunku, Warszawa, 1919.
Press
Czas, 1917–1918
Dziennik Poznański, 1918
Dziennik Wileński, 1917
Głos, 1917–1918
Głos Robotniczy, 1917
Jedność Robotnicza, 1917–1918
Kultura Polski, 1918
Kurier Polski, 1917–1918
Kurier Poznański, 1918
Kurier Warszawski, 1917–1918
Myśl Niepodległa, 1917
Myśl Polska, 1918
Naprzód, 1917–1918 Naród a Państwo, 1918 Nowa Gazeta, 1917–1918
Nowa Reforma, 1917
Piast, 1917
Przegląd Poranny, 1917
Robotnik, 1917–1918
Rok Polski, 1917–1918
Świat, 1918
Wiadomości Polityczne, 1917–1918
Wiadomości Polskie, 1917–1918
Wyzwolenie, 1917
Ziemia Lubelska, 1917–1918
Zorza, 1917–1918
Diaries, memoirs, reports
Cywiński S., Kartki z pamiętnika (1914–1920), Wilno, 1931.
Daniec W., Nasz ostatni biuletyn wojenny. Pamiętnik z przeżyć wielkiej wojny z dziennych notatek, Rzeszów, 1931.
Dąbrowska M., Dzienniki 1914–1965, vol. 1: 1914–1925, ed. W. Starska-Żakowska, Warszawa, 2009.
Dąbrowski J., Dziennik 1914–1918, ed. J. Zdrada, Kraków, 1977.
Dillon E.J., “Spotkania, rozmowy i korespondencja z Romanem Dmowskim 1917–1922”, Glaukopis, 5–6 (2006).
Dzierzbicki S., Pamiętnik z lat wojny 1915–1918, Warszawa, 1983.
Glinka W., Pamiętnik z Wielkiej Wojny, vol. 3, Warszawa [1928].
Grabski S., Pamiętniki, vol. 2, prepared for print by W. Stankiewicz, Warszawa, 1989.
Harusewicz M., Za carskich czasów i po wyzwoleniu. Jan Harusewicz, wspomnienia, dokumenty, Londyn, 1975.
Hupka J., Z czasów wielkiej wojny. Pamiętnik nie kombatanta, Niwiska, 1936. Jaworski W.L., Diariusz 1914–1918, ed. M. Czajka, Warszawa, 1997.
Karpiński S., Pamiętnik dziesięciolecia 1915–1924, Warszawa, 1931.
Kossakowski M., Diariusz, vol. 2: 29 IV–31 XII 1917, eds. D. Tarasiuk et al., Lublin, 2016.
Kossakowski M., Diariusz, vol. 3: 1 I–31 XII 1918, eds. M. Korzeniowski et al., Lublin, 2016.
Krahelska H., Wspomnienia rewolucjonistki, Warszawa, 1934.
Kułakowski M. [J. Zieliński], Roman Dmowski w świetle listów i wspomnień, vol. 2, Londyn, 1972.
Kurman M., Z wojny 1914–1921. Przeżycia, wrażenia i refleksje mieszkańca Warszawy, Warszawa, 1923.
Kwapiński J., Moje wspomnienia 1904–1939, Paryż, 1965.
Limanowski B., Pamiętniki (1907–1919), ed. J. Durko, Warszawa, 1961.
Lubicz-Zaleski Z., Dziennik nieciągły 1904–1925, ed. M. Willaume, Paryż, 1998.
Miedziński B., “Wspomnienia (dokończenie)”, Zeszyty Historyczne, 37 (1976), pp. 61–222.
Młynarski F., Wspomnienia, Warszawa, 1971.
Pamiętnik księżnej Marii Zdzisławowej Lubomirskiej: 1914–1918, prepared for print by J. Pajewski, Poznań, 1997.
Romer E., Dziennik 1914–1918, Warszawa, 1995.
Witos W., Moje wspomnienia, part 1, eds. E. Karczewski, J.R. Szaflik, Warszawa, 1988.
Woyniłłowicz E., Wspomnienia 1847–1928. Cz. 1, ed. J. Iwaszkiewicz, Wilno, 1931.
Zieliński S., Liga Narodowa na Rusi 1890–1920. Fragment historii pracy polskiej na kresach południowo-wschodnich, ed. A. Wątor, Szczecin, 2016.
Secondary literature
Bułhak W., “Aleksander Lednicki i Przedstawicielstwo Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego w Rosji Radzieckiej”, Przegląd Historyczny, 3–4 (1990).
Holzer J., Polska Partia Socjalistyczna w latach 1917–1919, Warszawa, 1962.
Jędrzejewicz W., Józef Piłsudski 1867–1935. Życiorys, Warszawa, 2002.
Kawalec K., Roman Dmowski 1864–1939, Wrocław–Warszawa, 2002.
Kornat M., Bolszewizm, totalitaryzm, rewolucja, Rosja. Początki sowietologii i studiów nad systemami totalitarnymi w Polsce (1918–1939), vols. 1–2, Kraków, 2004.
Leinwand A.J., “Działalność agitacyjna i propagandowa komunistów polskich w RSFRR w latach 1918–1920, Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, 40 (2005), pp. 25–61.
Majewski P., “Bolszewicy w oczach Polaków 1917–1920”, Przegląd Wschodni, 4 (1999), pp. 645–677.
Nowak A., Polska i trzy Rosje. Studium polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego (do kwietnia 1920 roku), Kraków, 2001.
Paczkowski A., “Dzienniki warszawskie o rewolucji październikowej w Rosji (listopad–grudzień 1917)”, Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, 2 (1967), pp. 133–159.
Tokarski J., Historie przyszłości. Wizje bolszewizmu w Rosji 1917–1921, Kraków, 2012.
Zackiewicz G., Polska myśl polityczna wobec systemu radzieckiego 1918–1939, Kraków, 2004.
Zackiewicz G., “Przyszła Polska i Europa w koncepcjach polskich socjalistów (od Aktu 5 listopada do zakończenia I wojny światowej)”, in: Akt 5 listopada 1916 roku i jego konsekwencje dla Polski i Europy, eds. J. Kłaczkow et al., Toruń, 2016.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 262
Liczba cytowań: 0