Egodokumenty – kilka uwag o polskich i europejskich doświadczeniach historiograficznych oraz metodologicznych
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2013.001Słowa kluczowe
egodokumenty, rękopisy, pamięć, kultura nowożytnaAbstrakt
Artykuł poświęcony jest zagadnieniu piśmiennictwa prywatnego w epoce nowożytnej. W historiografii różnych krajów europejskich problematyka ta od dawna występowała jako uzupełnienie badań nad historią polityczną i historią literatury. Od lat 80. XX wieku badania rękopisu prywatnego wkroczyły w nowy etap. W rezultacie rozwoju antropologii kulturowej na księgi rękopiśmienne zaczęto patrzeć inaczej niż dotychczas. Historycy dostrzegli w tych rękopisach odzwierciedlenie osobistych zainteresowań autorów oraz odbicie umysłowości epoki. W rożnych krajach stosowano odmienne definicje piśmiennictwa prywatnego: piśmiennictwo przestrzeni prywatnej, samoświadectwa, piśmiennictwo w pierwszej osobie. Najbardziej popularne i przyjęte w większości krajów stało się określenie „egodokumenty”, zastosowane przez holenderskiego historyka i filologa Jacoba (Jacques) Pressera. W latach 90. powstały zespoły badawcze we Francji, Włoszech, Szwajcarii, które rozpoczęły analizę całych zespołów rękopisów archiwalnych i bibliotecznych. Dzięki wynikom ich prac udało się stworzyć nową koncepcję badania rękopisu prywatnego, ukazując świat przeżyć wewnętrznych oraz sposoby postrzegania świata zewnętrznego przez autorów rękopisów. W polskiej historiografii przykładem takich analiz rękopisu prywatnego są np. opracowania prywatnej korespondencji, testamentów oraz szlacheckich ksiąg typu silva rerum (łac. las rzeczy).
W pierwszej części artykułu autor opisuje doświadczenia badań egodokumentów w rożnych krajach europejskich, wskazując na zmianę zakresu samego pojęcia egodokument. Następnie charakteryzuje polski projekt, którego celem jest stworzenia bazy danych piśmiennictwa przestrzeni prywatnej i włączenia jej w obieg europejski. Na zakończenie podaje przykłady konkretnych badań odnoszących się do analizy rękopisów szlacheckich, zachowanych w archiwach rodowych.
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archivalische Quellen / Archival Sources
Sachsisches Haupstaatsarchiv Dresden, Geheimes Kabinett Polen, Abschrift en vermischter aufgefangener Corrrespondenz, loc. 3581.
Literatura / Literatur / Literature
Amelang J., The flight of Icarus. Artisan autobiography in early modern Europe, (1998).
Au plus pres du secret des coeurs? Nouvelles lectures historiques des écrits du for privé en Europe du XVI au XVIII siecle, ed. J.P. Bardet i F.J. Ruggiu, (2005).
Les écrits du for privé. Objet materiel, objet edité, ed. M. Cassan, J.P. Bardet, F.J. Ruggiu, (2007).
Greyerz K., Deutschschweizerische Selbstzeugnisse (1500–1800) als Quellen der Mentalitätsgeschichte. Bericht über ein Forschungsprojekt, in: Das dargestellte Ich. Studien zu Selbstzeugnissen des späteren Mittelalters und der frühen Neuzeit, ed. K. Arnold, S. Schmolinsky, U.M. Zahnd, (1999), p. 147–163.
Houlbrook R., The English family 1450–1700, (1984).
Kizik E., Kronika Henryka Donnera. XVIII-wieczne źródło do dziejów mennonitów, “Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Historia”, 15 (1985).
Lejeune Ph., Le pacte autobiographique, (1975).
Mordenti R., I libri di famiglia in Italia. Geografi a e storia, (2001).
Mouysset S., Papier de famille. Introduction a l’etude des livres de raison (France, XV–XIX siecle), (2007).
Presser J., Memoires als geschiedbron, in: Winkler Prins Encyclopedie, 8 (1958). New edition in: Uit het werk van J. Presser, (1969), p. 277–282.
Roszak S., Archiwa sarmackiej pamięci. Funkcje i znaczenie rękopiśmiennych ksiąg silva rerum w kulturze Rzeczypospolitej XVIII wieku, (2004).
Roszak S., Targowski M., Pamięć rodu Działowskich w świetle XVIII i XIX-wiecznych zapisów rodzinnych, “Folia Toruniensia”, 11 (2011), p. 35–44.
Rozprawy z dziejów XVIII wieku. Z dziejów komunikacji socjalnej epoki nowożytnej, ed. J. Wojtowicz, (1993).
Staropolski ogląd świata. Materiały z konferencji, ed. B. Rok, F. Wolański, (2004).
Schulze W., Ego-dokumente. Annäherung an den Menschen in der Geschichte?, in: Von Aufb ruch und Utopie. Perspektiven einer neuen Gesellschaft sgeschichte des Mittelalters, ed. B. Lundt, H. Reinmoller, (1992), p. 417–450.
Skwarczyńska S., Kariera literacka form rodzajowych bloku silva, in: eadem, Wokół teatru i literatury. Studia i szkice, (1970), p. 185.
Tersch H., Österreichische Selbstzeugnisse des Spätmittelalters und der frühen Neuzeit (1400–1650). Eine Darstellung in Einzelbeiträgen, (1998).
Więckowska H., Archiwum a biblioteka. Odmienność materiału i metod pracy, “Przegląd Biblioteczny”, 1 (1929), p. 14–27.
Zachara M., Sylwy – dokument szlacheckiej kultury umysłowej w XVIIw., in: Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku, ed. H. Dziechcińska, (1980), p. 197–220.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1338
Liczba cytowań: 0