O bezcennych znaleziskach wydobytych z makulatury introligatorskiej (rzecz o szesnastowiecznych kartach do gry)
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2024.0032Słowa kluczowe
oprawa, makulatura introligatorska, znalezisko, karty do gry, Gniezno, Archiwum ArchidiecezjalneAbstrakt
Artykuł jest poświęcony szesnastowiecznym kartom do gry odkrytym w oprawach starych druków znajdujących się w polskich księgozbiorach, m.in. w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie. Karty te zostały wydobyte z makulatury introligatorskiej, którą wykorzystano do wykonania tekturek służących do usztywnienia okładzin, czyli tzw. kompaturek (lub kompatywek). Najstarsze tego typu znalezisko zostało odkryte przez Tomasza Ujazdowskiego już w pierwszej połowie XIX wieku. Odkrycie gnieźnieńskie jest zaś jak dotąd najmłodsze i nigdy wcześniej nie było opisywane.
Bibliografia
Chmiel A., 1919, Krakowskie karty do gry XVI-go wieku, „Rzeczy Piękne”, nr 2.
Chmiel A., 1919, Krakowskie karty do gry XVI-go wieku. Dokończenie, „Rzeczy Piękne”, nr 3.
Chrzanowski T., 1984, Uwagi o intelektualiście-kolekcjonerze w Polsce, w: Mecenas, kolekcjoner, odbiorca. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Katowice, listopad 1981, Warszawa.
Die schönsten deutschen Spielkarten, 1964, herausgegeben von H. Rosenfeld, E. Kohlmann, Leipzig.
Encyklopedia staropolska, 1939, t. 1, oprac. A. Brückner, Warszawa.
Gloger Z., 1902, Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. 3, Warszawa.
Gołębiowski Ł., 1831, Gry i zabawy różnych stanów w kraju całym, lub niektórych tylko prowincjach, Warszawa.
Hamerliński-Dzierożyński A., 1976, O kartach, karciarzach, grach poczciwych i grach szulerskich. Szkice obyczajowe z wieków XV–XIX, Kraków.
Hoffmann D., 1993, Altdeutsche Spielkarten 1500–1650. Katalog der Holzschnittkarten mit deutschen Farben aus dem Deutschen Spielkarten Museum Leinfelden-Echterdingen und dem Germanischen Nationalmuseum Nürnberg, Nürnberg.
Husband T. B., 2015, The World in Play. Luxury Cards 1430–1540, New Haven–London.
Katalog der im germanischen Museum befindlichen Kartenspiele und Spielkarten. Mit Abbildungen, 1886, Nürnberg.
Kocowski B., 1974, Drzeworytowe książki średniowiecza, Wrocław.
Krzak-Weiss K., 2017, Suplement do badań nad łacińską edycją modlitewnika „Hortulus animae” (Kraków, Dziedzice Marka Szarfenberga, 1546), w: Co musi wiedzieć uczony edytor, nawet jeśli nie chce. Prace ofiarowane Profesorowi Wiesławowi Wydrze, red. B. Hojdis i K. Krzak-Weiss, Poznań.
Krzak-Weiss K., 2023, „Złotodajna” makulatura. Na marginesie badań nad polskimi wydaniami modlitewnika „Hortulus animae”, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, nr 3.
Łukaszewski J., 2016, Fragmenty dwóch nieznanych druków z oficyny Jana Hallera (z 1506 i 1509 roku), „Biblioteka”, nr 20.
Łukaszewski J., Wydra W., 2016, Fragmenty „Kota ze Lwem” Mikołaja Reja i innych druków z XVI w. odnalezione, Poznań.
Matwijów M., 2017, Makulatura, w: Encyklopedia książki, t. 2, red. A. Żbikowska-Migoń, M. Skalska-Zlat, Wrocław.
Orgelbrand S., 1863, Encyklopedia powszechna, t. 14, Warszawa.
Piekarski K., 1930, Miscellanea bibliograficzne, „Przegląd Biblioteczny”, z. 4.
Pokorzyńska E., Pronobis-Brzezińska M., Wagner A., 2023, Leksykon oprawoznawczy, Bydgoszcz.
Pronobis-Gajdzis M., 2017, Oprawa książki. Materiały i techniki, w: Encyklopedia książki, t. 2, red. A. Żbikowska-Migoń i M. Skalska-Zlat, Wrocław.
Różycki E., 1975, Z dziejów kartownictwa XVI–XVII wieku, „Przegląd Papierniczy”, nr 1.
Schoch R., 1993, Aller Laster Anfang. Zur Ikonographie der Nürnberger Künstlerspielkarten, w: D. Hoffmann, Altdeutsche Spielkarten 1500–1650. Katalog der Holzschnittkarten mit deutschen Farben aus dem Deutschen Spielkarten Museum Leinfelden-Echterdingen und dem Germanischen Nationalmuseum Nürnberg, Nürnberg.
Seweryn T., 1956, Staropolska grafika ludowa, Warszawa.
Siniarska-Czaplicka J., 1971, Wyrób polskich kart do gry w latach 1500–1650, „Przegląd Papierniczy”, nr 6.
Smoller L. A., 1986, Playing Cards and Popular Culture in Sixteenth-Century Nuremberg, „The Sixteenth Century Journal”, Vol. 17, No. 2.
Szirmai J. A., 2016, The Archaeology of Medieval Bookbinding, London–New York.
Tomanek L., 1932, Kultura ukryta w okładkach. Wywiad z drem Kazimierzem Piekarskim, kustoszem Biblioteki Narodowej w Warszawie, „Kurier Literacko Naukowy”, nr 5.
Ujazdowski T., 1927, Karty polskie do grania, „Monitor Warszawski”, nr 18.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Katarzyna Krzak-Weiss
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 152
Liczba cytowań: 0
