Karakterne okładki. O projektach Przemka Dębowskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/SE.2024.0030Słowa kluczowe
okładka, oprawa, projekt graficzny, Przemek Dębowski, wydawnictwo KarakterAbstrakt
W artykule zanalizowano projekty okładek przygotowanych przez Przemka Dębowskiego dla wydawnictwa Karakter, a także zrekonstruowano proces ich kreacji graficznej oraz opisano sposoby przemawiania za ich pomocą do odbiorcy. Istotnym punktem odniesienia są wypowiedzi grafika, w tym zwłaszcza specyfika definiowania przezeń okładek oraz koncepcja czterech strategii komunikacyjnych, na których opiera on ich tworzenie. W ofercie oficyny znajdują się literatura piękna, literatura faktu, eseje oraz tytuły dotyczące designu, architektury i sztuki, materiał badawczy stanowią więc prace reprezentatywne dla poszczególnych gatunków. Jak pokazuje przeprowadzona analiza, Dębowski każde okładkowe zadanie traktuje indywidualnie, a poszukując rozwiązań najlepszych dla danego tytułu, swobodnie przechodzi od wzorców niemiecko-szwajcarskich do amerykańskich, czyli od surowości i minimalizmu do dynamiczności i żywiołowości. Nie stroni również od zabiegów budzących kontrowersje estetyczne, zawsze wprowadzanych rozmyślnie.
Bibliografia
Analizowane okładki
Al-Chamisi Ch., 2011, Taxi. Opowieści z kursów po Kairze, przeł. M. Michalski, Kraków.
Beylin M., 2015, Ferwor. Życie Aliny Szapocznikow, Kraków–Warszawa.
Bierut M., 2018, Raz mnie widzisz, raz nie widzisz, przeł. P. Lipszyc, Kraków.
Cała siła, jaką czerpię na życie. Świadectwa, relacje, pamiętniki osób LGBTQ+, 2022, red. J. Bednarek et al., Kraków.
Churi I., 2021, Dzieci getta. Mam na imię Adam, przeł. H. Jankowska, Kraków.
Dorren G., 2019, Babel. W dwadzieścia języków dookoła świata, przeł. A. Sak, Kraków.
Drenda O., 2016, Duchologia. Rzeczy i ludzie w latach transformacji, Kraków.
Drenda O., 2023, Słowo humoru, Kraków.
Effoui K., 2012, Witajcie, powracające widma, przeł. W. Brzozowski, Kraków.
Fanon F., 2020, Czarna skóra, białe maski, przeł. U. Kropiwiec, Kraków.
Gropius W., 2014, Pełnia architektury, przeł. K. Kopczyńska, Kraków.
Mabanckou A., 2008, Kielonek, przeł. J. Giszczak, Kraków.
Magnason A. S., 2020, O czasie i wodzie, przeł. J. Godek, Kraków.
Majd H., 2010, Ajatollah śmie wątpić. Paradoks współczesnego Iranu, przeł. D. Żukowski, Kraków.
Mazur A., 2012, Decydujący moment. Nowe zjawiska w fotografii polskiej po 2000 roku, Kraków.
Mirzoeff N., 2016, Jak zobaczyć świat, przeł. Ł. Zaremba, Kraków–Warszawa.
Myśl to forma odczuwania. Susan Sontag w rozmowie z Jonathanem Cottem, 2014, przeł. D. Żukowski, Kraków.
Preciado P. B., 2022, Mieszkanie na Uranie. Kronik przeprawy, przeł., posł. A. Araszkiewicz, Kraków.
Ratajczak J., 2023, Luka. Jak wstyd i lęk dziurawią nam język, Kraków.
Rose J. F. P., 2019, Dobrze nastrojone miasto. Czego współczesna nauka, pradawne cywilizacje i ludzka natura mogą nas nauczyć o przyszłości życia w miastach, przeł. D. Żukowski, Kraków.
Sienkiewicz K., 2017, Patriota Wszechświata. O Pawle Althamerze, Kraków–Warszawa.
Sławek T., 2021, Na okrężnych drogach. Tłumaczenie literackie i jego światy, Kraków.
Solnit R., 2021, Matka wszystkich pytań, przeł. B. Kopeć-Umiastowska, Kraków.
Solnit R., 2017, Mężczyźni objaśniają mi świat, przeł. A. Dzierzgowska, Kraków.
Solnit R., 2019, Nadzieja w mroku. Nieznane opowieści, niebywałe możliwości, przeł. A. Dzierzgowska, S. Królak, Kraków.
Solnit R., 2023, Róże Orwella, przeł. D. Czech, Kraków.
Solnit R., 2022, Wspomnienia z nieistnienia, przeł. A. Pokojska, Kraków.
Solnit R., 2018, Zew włóczęgi. Opowieści wędrowne, przeł. A. Dzierzgowska, S. Królak, Kraków.
Weinberger E., 2020, Z rzeczy pierwszych, przeł. M. Denderski, Kraków.
Wicha M., 2024, Gościnne występy. Kawałki o projektowaniu, Kraków.
Wicha M., 2015, Jak przestałem kochać design, Kraków.
Wicha M., 2021, Kierunek zwiedzania, Kraków.
Wicha M., 2022, Nic drobniej nie będzie, Kraków.
Wicha M., 2017, Rzeczy, których nie wyrzuciłem, Kraków.
Wielgosz P., 2021, Gra w rasy. Jak kapitalizm dzieli, by rządzić, Kraków.
Wilczyk W., 2019, Słownik polsko-polski (2014–2019), Kraków.
Wilczyk W., 2014, Święta wojna (2009–2014), Łódź–Kraków.
Yourcenar M., 2022, Pamiętniki Hadriana, przeł. H. Szumańska-Grossowa, Zapiski do „Pamiętników Hadriana” przeł. K. Dolatowska, Kraków.
Wywiady i artykuły prasowe, internetowe i książkowe
Demski M., 2022, Narzędzie zmiany świata. Rozmawiamy z Małgorzatą Szczurek, redaktorką naczelną Wydawnictwa Karakter, Papaya Rocks, 7 lutego, https://papaya.rocks/pl/people/narzedzie-zmiany-swiata-rozmawiamy-z-malgorzata-szczurek-red (dostęp: 22.04.2024).
Dłużewska E., 2021, Poznajcie Pana Okładkę. Bez niego księgarnie i biblioteki wyglądałyby zupełnie inaczej, „Gazeta Wyborcza”, nr z 22 maja, https://wyborcza.pl/7,75517,27113886,pan-okladka-bez-niego-wasze-biblioteczki-wygladalyby-inaczej.html (dostęp: 14.04.2024).
Frąckiewicz S., 2013, Jeśli romans, to musi być dziewczyna i kwiat, LubimyCzytać.pl, 20 listopada, https://lubimyczytac.pl/aktualnosci/3196/jesli-romans-to-musi-byc-dziewczyna-i-kwiat (dostęp: 23.04.2024).
Fuzowski M., 2009, Wydawnictwo z charakterem, „Tygodnik Powszechny”, nr 29, https://www.tygodnikpowszechny.pl/wydawnictwo-z-charakterem-134787 (dostęp: 22.04.2024).
Jastrzębowski A., 2020, Staram się osiągnąć szczerość w projektowaniu – mówi Przemek Dębowski, twórca okładek książek, LubimyCzytać.pl, 14 maja, https://lubimyczytac.pl/staram-sie-osiagnac-szczerosc-w-projektowaniu-mowi-przemek-debowski-tworca-okladek-ksiazek (dostęp: 25.04.2024).
Kotra A., 2013, Bardziej konstrukcja niż ilustracja, Popmoderna, 7 stycznia, https://popmoderna.pl/bardziej-konstrukcja-niz-ilustracja-wywiad (dostęp: 23.04.2024).
Mogilnicki P., 2021, Przemek Dębowski: „Praca z literaturą to jak polowanie na ducha”, w: idem, Książka po okładce. O współczesnym polskim projektowaniu okładek książkowych, Kraków.
Sowińska A., 2014, Projekt „Książka”: projektant, „Dwutygodnik”, nr 7, https://www.dwutygodnik.com/artykul/5317-projekt-ksiazka-projektant.html (dostęp: 14.04.2024).
Twaróg M., 2021, Karakter pisma, „Press”, nr 11/12.
Warnke A., 2019, Ubieranie słów: o projektowaniu książki, Culture.pl, 8 kwietnia, https://culture.pl/pl/artykul/ubieranie-slow-o-projektowaniu-ksiazki (dostęp: 23.04.2024).
Wywiady i prelekcje dostępne w serwisie YouTube
Budnik A., 2023, Przemek Dębowski o 15 latach Karakteru – „Czas weryfikuje wartość literatury”, Raport z Literatury, 11 sierpnia, https://youtu.be/0fzxAVsK4iM (dostęp: 22.04.2024).
Cieślik K., 2013, Wydawnictwa w Xiegarnia.pl: Karakter, 12 lutego, https://youtu.be/sDiroZlRXEU (dostęp: 22.04.2024).
Dębowski P., 2018, O Jezu, jaka brzydka. Jak powstają okładki książek i czy ich wygląd ma w ogóle jakieś znaczenie, „Weekend z Karakterem”, Sztuka Wyboru, Gdańsk, 21 stycznia, cz. 1, https://youtu.be/GYWVKxl94ok (dostęp: 25.04.2024).
Dębowski P., 2018, O Jezu, jaka brzydka. Jak powstają okładki książek i czy ich wygląd ma w ogóle jakieś znaczenie, „Weekend z Karakterem”, Sztuka Wyboru, Gdańsk, 21 stycznia, cz. 2, https:// youtu.be/njtGvg90HF0 (dostęp: 25.04.2024).
Dębowski P., 2018, O Jezu, jaka brzydka. Jak powstają okładki książek i czy ich wygląd ma w ogóle jakieś znaczenie, „Weekend z Karakterem”, Sztuka Wyboru, Gdańsk, 21 stycznia, cz. 3, https://youtu.be/cpHclk1Tgnc (dostęp: 25.04.2024).
Guzowska L., 2020, Wydawnictwo od kuchni. Przemek Dębowski (Karakter) i Jolanta Korkuć (Wyd. Literackie), „Przepis na książkę”, Biblioteka Główna w Krakowie, 8 maja, https://youtu.be/oTzCEUR10DQ (dostęp: 28.04.2024).
Klimek K., 2022, Odczuwanie literatury. Rozmowa z Przemkiem Dębowskim z wydawnictwa Karakter, Rozmowy o Rzeczach, 29 marca, https://youtu.be/GVoBEpi0nRE (dostęp: 14.04.2024).
Kuzemko O., 2021, Przemek Dębowski, Sztuki Robi, rozmowa #20, Podcast o Sztuce, 26 lipca, https://youtu.be/LBbIK081nP4 (dostęp: 23.04.2024).
Rostkowska K., 2017, Skąd się biorą książki? Spotkanie IV – Pracownik DTP: Przemek Dębowski (Wydawnictwo Karakter), Spółdzielnia „Ogniwo”, Kraków, 20 września.
Sadulski B., 2020, Złap dystans: Papier, kamień, nożyce, Międzynarodowe Centrum Kultury, 22 października, https://youtu.be/t3H7uCsn66k (dostęp: 23.04.2024).
Tyczka M., 2021, Spotkanie z Lexem Drewińskim i Przemkiem Dębowskim, OKOlice Literatury, 23 września, https://youtu.be/EI0HR9Hacbw (dostęp: 23.04.2024),
Wilk M., 2017, Przemek Dębowski (projektowanie, grafika, produkcja książki), Wyliczanka, 13 marca, https://youtu.be/-_eQ2iFlNsk (dostęp: 23.04.2024).
Wojtusik Ł., 2022, #55 Charakter Wydawnictwa Karakter, Alfabet Wojtusika, 14 stycznia, https://youtu.be/0KTu9caZeMw (dostęp: 22.04.2024).
Wydawnictwo Karakter: Freedom, 2014, CreativeMornings HQ, 11 czerwca, https://youtu.be/Jr2WM4WmBMw (dostęp: 23.04.2024).
Wydawnictwo Karakter: Q&A session, 2014,
CreativeMornings HQ, 11 czerwca, https://youtu.be/QuupwclwW6o (dostęp: 23.04.2024).
Inne źródła
Bierut przybył!, 8 sierpnia 2018, https://www.facebook.com/watch/?v=10155533518196957 (dostęp: 26.04.2024).
Charakterny, hasło w: Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/sjp/charakterny;2447810.html (dostęp: 14.04.2024).
Charakterny, hasło w: Wielki słownik języka polskiego PAN, https://wsjp.pl/haslo/podglad/56390/charakterny (dostęp: 14.04.2024).
M. Czerwiński, Efemeryczne i performatywne aspekty periodyku poetyckiego „Cegła” na tle jednodniówek i innych efemerycznych wydań prasy literackiej, „Oblicza Komunikacji” 2023, t. 15.
Karakter, Internetowa Baza Filmu Polskiego, https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=1210061 (dostęp: 22.04.2024).
Karakter [hasło], [w:] Słownik polszczyzny XVI wieku, red. K. Mrowcewicz, https://spxvi.edu.pl/indeks/haslo/56864 (dostęp: 14.04.2024).
SanTelmo, 2021, komentarz z 24 maja 2021, do: E. Dłużewska, Poznajcie Pana Okładkę. Bez niego księgarnie i biblioteki wyglądałyby zupełnie inaczej, „Gazeta Wyborcza”, nr z 22 maja, https://wyborcza.pl/7,75517,27113886,pan-okladka-bez-niego-wasze-biblioteczki-wygladalyby-inaczej.html (dostęp: 14.04.2024).
Tak było. Making of by Przemek Dębowski, 23 marca 2021, https://www.facebook.com/watch/?v=157770216206842 (dostęp: 26.04.2024).
Wolański A., 2017, Polskie pismo narodowe, Poradnia Językowa PWN, 12 czerwca, https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Polskie-pismo-narodowe;17846.html (dostęp: 14.04.2024).
Detjen K., 2018, Światy zewnętrzne. O projektowaniu okładek, przeł. P. Piszczatowski, Kraków.
Dobijańska I., 2020, W stronę książki idealnej. Projektowanie edycji na przykładzie twórczości Przemka Dębowskiego, „Acta Poligraphica”, nr 15.
Łubocki J. M., 2020, Okładkoznawstwo – stare zagadnienie, nowa koncepcja badawcza „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, nr 3.
Mrowczyk J., Warda M., 2010, PGR. Projektowanie graficzne w Polsce, Kraków.
Ucherek D., 2022, Od cudzysłowów ostrych do chorągiewki. Próby kształtowania uzusu typograficznego w polskich publikacjach, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi”, nr 2.
Ucherek D., 2020, Okładki i obwoluty ze „Złotej Serii” FNP – próba analizy procesu kreacji graficznej, „Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie”, nr 1 (tu dalsza literatura okładkoznawcza).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Dorota Ucherek

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 30
Liczba cytowań: 0