Filozofia religii Kanta w kontekście nowożytnego racjonalizmu religijnego
DOI:
https://doi.org/10.12775/szhf.2020.007Słowa kluczowe
Immanuel Kant, religia, racjonalizm religijny, objawienie, rozum praktycznyAbstrakt
Celem artykułu jest wskazanie pewnych aspektów koncepcji religii Kanta, świadczących o jej powinowactwie z nurtem określanym w literaturze przedmiotu mianem racjonalizmu religijnego. Wątki te to między innymi krytyczna interpretacja Pisma św., zaproponowana przez Kanta przede wszystkim w Religii w obrębie samego rozumu, a także w Sporze fakultetów, jak również próba utożsamienia Boga i rozumu praktycznego, którą można napotkać, czytając fragmentaryczne notatki niedokończonego dzieła filozofa, wydane jako Opus postumum. Zgodnie z przedstawioną propozycją interpretacja Kantowskiej filozofii religii w odniesieniu do idei religijnych racjonalistów, zwłaszcza tych zainspirowanych myślą Barucha Spinozy, pozwala lepiej zrozumieć dostrzeganą przez współczesnych badaczy radykalizację myśli Kanta, zwłaszcza w jej późnej fazie.
Bibliografia
Bäck Leo. 1895. Spinozas erste Einwirkungen auf Deutschland. Berlin: Mayer & Müller.
Beiser Frederick C. 1987. The Fate of Reason. German Philosophy from Kant to Fichte. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Bohatec Josef. 1938. Die Religionsphilosophie Kants in der Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft. Hamburg: Hoffman und Campe.
Cortina Adela. 1984. „Die Auflösung des religiösen Gottesbegriffs im Opus postumum Kants”. Kant-Studien 75/3: 280–293.
Dilthey Wilhelm. 1990. „Der Streit Kants mit der Zensur über das Recht freier Religionsforschung”. W: Die Jugendgeschichte Hegels und andere Abhandlungen zur Geschichte des deutschen Idealismus, 285–309. Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht.
Edelmann Johann Christian. 1742 [?]. Die Gottlichkeit der Vernunft in einer kurtzen Anweisung zu weiterer Untersuchung der altesten und vornehmsten Bedeutung des Wortes λογος. Berleburg.
Fischer Norbert (hrsg.). 2005. Kant und der Katholizismus. Stationen einer wechselhaften Geschichte. Freiburg im Breisgau: Herder.
Förster Eckart. 2000. Kant’s Final Synthesis. An Essay on the Opus postumum. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Freudenthal Jacob. 1895. „On the History of Spinozism”. The Jewish Quarterly Review 8/1: 17–70.
Grunwald Max. 1897. Spinoza in Deutschland: Gekronte Preisschrift. Berlin: Calvary Verlag.
Hunter Ian. 2005. „Kant’s Religion and Prussian Religious Policy”. Modern Intellectual History 2/1: 1–27.
Insole Christopher. 2016. The Intolerable God: Kant’s Theological Journey. Grand Rapids MI: Eerdmans.
Israel Jonathan. 2001. Radical Enlightenment. Philosophy and the Making of Modernity 1650–1750. Oxford: Oxford University Press.
Israel Jonathan. 2011. „The Philosophical Context of Hermann Samuel Reimarus’ Radical Bible Criticism”. W: Between Philology and Radical Enlightenment. Hermann Samuel Reimarus (1694–1768), red. Martin Mulsow, 183–200. Leiden–Boston: Brill.
Kant Immanuel. 1900ff. Gesammelte Schriften. Hrsg.: Bd. 1–22 Preussische Akademie der Wissenschaften, Bd. 23 Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin, ab Bd. 2 Akademie der Wissenschaften zu Göttingen. Berlin.
Kant Immanuel. 2001. Krytyka czystego rozumu, przeł. Roman Ingarden. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
Kant Immanuel. 2003. Spor fakultetow, przeł. Mirosław Żelazny. Toruń: Wydawnictwo Rolewski.
Kant Immanuel. 2006. Rozprawa filozoficzna o religii i moralności/Philosophische Abhandlung uber Religion und Moral, przeł. Krzysztof Celestyn Mrongowiusz. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kant Immanuel. 2006. Metafizyczne podstawy nauki prawa, przeł. Włodzimierz Galewicz. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Kant Immanuel. 2007. Religia w obrębie samego rozumu, przeł. Aleksander Bobko. Kraków: Wydawnictwo Homini.
Kant Immanuel. 2009. „Co oznacza: orientować się w myśleniu?”. W: O odkryciu, po którym wszelka nowa krytyka czystego rozumu jest zbędna ze względu na istnienie wcześniejszej i inne rozprawy filozoficzne, przeł. Translatorium Filozofii Niemieckiej Instytutu Filozofii UMK, 109–126. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kant Immanuel. 2009. Uzasadnienie metafizyki moralności, przeł. Mścisław Wartenberg. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Kołakowski Leszek. 2009. Świadomość religijna i więź kościelna. Warszawa: WN PWN.
Kupś Tomasz. 2016. Opus postumum Immanuela Kanta. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Meinsma Koenraad Oege. 1909. Spinoza und sein Kreis: Historisch-kritische Studien uber hollandische Freigeister. Berlin: Karl Schnabel Verlag.
Newman John Henry. 2002. List do księcia Norfolk. O sumieniu, przeł. Anna Muranty. Bydgoszcz: Wydawnictwo Homini.
O’Neill Onora. 1997. „Kant on Reason and Religion”. W: The Tanner Lectures on Human Values, red. Grethe B. Peterson, 267–308. Salt Lake City: The University of Utah Press.
Palmquist Stephen. 1992. „Does Kant Reduce Religion to Morality?”. Kant-Studien 83/2: 129–148.
Palmquist Stephen. 2015. Comprehensive Commentary on Kant’s Religion within the Bounds of Bare Reason. Oxford and Chichester: Wiley Blackwell.
Paulsen Friedrich. 1899. Kant, der Philosoph des Protestantismus. Berlin: Reuther und Reichard.
Tomaszewska Anna. 2015. „Bóg Spinozy w pismach przedkrytycznych Kanta”. W: Filozofia Oświecenia. Radykalizm – religia – kosmopolityzm, red. Justyna Miklaszewska, Anna Tomaszewska, 305–329. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wood Allen. 1991. „Kant’s Deism”. W: Kant’s Philosophy of Religion Reconsidered, red. Philip J. Rossi, Michael J. Wreen, 1–21. Bloomington: Indiana University Press.
Yovel Yirmiyahu. 1989. Spinoza and Other Heretics. The Adventures of Immanence. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 816
Liczba cytowań: 0
